به گزارش خبرگزاری حوزه، هجدهمین نشست از سیزدهمین دوره سلسله کُرسیهای آزاداندیشی با عنوان «وفاق ملّی؛ پیشران گام دوم انقلاب اسلامی»، به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر، در دانشگاه طلوع مهر قم بهصورت حضوری و مجازی برگزار شد.
در این نشست، حجتالاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا، رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر، با نگاهی تحلیلی و مستند به آموزههای قرآنی، فطری، عقلانی و قانونی، به نقد دیدگاههای تکثرگرایانه پرداخت و بر لزوم تحقق وفاق اجتماعی بر پایه صداقت، عدالت و مردمسالاری دینی تأکید کرد.
وی با بیان اینکه وفاق ملی بدون عدالت، صداقت و عقلانیت امکانپذیر نیست، تصریح کرد که مردمسالاری دینی بر پایه قرارداد اجتماعی برگرفته از آموزههای قرآنی، فطری، عقلانی و قانونی بنا شده است. تحقق چنین مردمسالاری، لازمه ایجاد وحدت پایدار در جامعه است.
وی ضمن تشریح چهار مبنای عقل، فطرت، دین و قرارداد اجتماعی، قانون اساسی جمهوری اسلامی را تبلور این وفاق دانست و نسبت به سوءبرداشتها از مفاهیمی چون آزادی و وحدت هشدار داد.
سه رویکرد در مواجهه با وفاق ملی
استاد حوزه و دانشگاه در ابتدا به تبیین سه رویکرد غالب در مواجهه با مفهوم وفاق پرداخت:
۱. دیدگاه یکسانانگار:
این نگاه، اتحاد را در تبعیت از یک عقیده یا ایدئولوژی خاص میداند و تنوع را برنمیتابد. نمونه تاریخی آن، دوره پهلوی بود که وحدت تنها در تبعیت از سیاستهای شاه معنا داشت.
۲. دیدگاه قانونمحور لیبرال:
در این دیدگاه، معیارهایی مانند دین یا عقل کنار گذاشته میشود و تنها توافق اجتماعی و قانونمداری مبنای وفاق قرار میگیرد؛ با این حال، استاد مهاجرنیا معتقد است کسانی که بر قانونگرایی تأکید دارند، خود از بزرگترین قانونشکناناند.
۳. دیدگاه تنوعگرای دینی:
این دیدگاه، که مورد تأیید استاد مهاجرنیا است، وفاق را بر چهار پایه عقل، فطرت، دین و قرارداد اجتماعی بنا مینهد. او گفت: «ما باید با پذیرش تنوع و درک ضرورت عقلانی، فطری، دینی و قراردادی، به وفاق برسیم. بدون وفاق، جامعه فرو میپاشد.»
چهار مبنای وفاق ملی
رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر مبانی چهارگانه وفاق را عقل، فطرت، دین و قرارداد اجتماعی دانست و در تبیین این مبانی گفت:
عقل: انسانها برای تأمین نیازها و امنیت خود به زندگی جمعی نیاز دارند؛ عقل حکم میکند که وفاق لازمه این همزیستی است.
فطرت: فطرت انسانها به عدالت، صداقت و پرهیز از ظلم گرایش دارد؛ انسجام اجتماعی در گرو پرورش این فضائل است.
دین: دین اسلام وحدت مؤمنان را لازمه پیروزی دنیوی و اخروی میداند و بر الفت و برادری تأکید دارد.
قرارداد اجتماعی: با اشاره به آیه «أوفوا بالعقود»، وی تأکید کرد که حتی از منظر دینی نیز قراردادها و قوانین اجتماعی معتبر و لازمالاجرا هستند.
استاد مهاجرنیا همچنین با اشاره به «عهد الست» و پیمانی که در عالم ذر میان بندگان و خدا بسته شده، افزود: پایه دین نیز بر پیمان استوار است.
مردمسالاری دینی؛ نمونهای از قرارداد اجتماعی قرآنی
وی مردمسالاری دینی را نمونهای بیبدیل از قرارداد اجتماعی بر مبنای قرآن معرفی کرد. با اشاره به آیه «وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْر» اظهار داشت که مشارکت مردم در حکومت نهتنها توصیهای اسلامی، بلکه الزام دینی است.
همچنین افزود: «قرآن میفرماید: تَعاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی، یعنی با وجود تفاوتها، جامعه باید در مسیر خیر و تقوا همافزا باشد.» به گفته وی، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تنها قانونی است که عقل، فطرت، دین و اراده ملت را در خود جای داده و با آرای عمومی مشروعیت یافته است.
نقد برداشتهای نادرست از آزادی و تکثرگرایی
مهاجرنیا با انتقاد از برداشتهای غلط از مفهوم آزادی گفت: «نمیتوان به بهانه آزادی، ارزشهای دینی و قانونی جامعه را زیر پا گذاشت. برخی از کسانی که از تکثرگرایی دم میزنند، در حقیقت میخواهند از دین فرار کنند.»
وی مظاهر بیحجابی و بیعفتی را قانونگریزی دانست و افزود: «اگر قانونمداریم، باید به اصول ثابت آن، از جمله مبانی دینی، پایبند باشیم.»
عدالت؛ ستون وفاق اجتماعی
وی با استناد به آیه ۹۰ سوره نحل و آیه ۳۰ سوره روم، بر ضرورت عدالت بهعنوان ستون و مبنای وفاق اجتماعی تأکید کرد و گفت: «قرآن جهان را بر پایه عدل آفریده است. جامعهای که در آن ظلم، رانت، رشوه و تبعیض ساختاری نهادینه شده باشد، نمیتواند به وحدت برسد.»
مهاجرنیا با انتقاد از فساد اداری و فاصله طبقاتی گفت: «وفاق بدون عدالت، فقط یک شعار فریبنده است. مردم وقتی نان شب ندارند، چگونه میتوانند با صاحبان ثروتهای نجومی احساس برادری کنند؟»
صداقت، محبت و رحمت؛ ضرورتهای اخلاقی وفاق
با استناد به آیه ۲۲ سوره انفال گفت: «نباید مانند کسانی باشیم که میگویند شنیدیم، اما واقعاً نمیشنوند. جامعهای که در آن گفتار و رفتار همخوانی ندارد، از درون متلاشی میشود.»
وی با تأکید بر رحمت و نرمخویی پیامبر اسلام، آیه «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُم» را رمز انسجام امت اسلامی دانست و افزود: بدون محبت، برادری تنها یک شعار پوچ است.
بازگشت به قرآن؛ شرط وفاق پایدار
مهاجرنیا در جمعبندی سخنان خود، وفاق اجتماعی را تنها بر پایه آموزههای قرآنی ممکن دانست و گفت: «اگر میخواهیم از وحدت سخن بگوییم، باید ابتدا به آموزههای قرآن بازگردیم. تحلیلهای سیاسی بدون پشتوانه اعتقادی، ما را به سرمنزل وفاق نمیرساند.»
وی در پایان، با اشاره به آیه «فَأَمَّا الْیَتیمَ فَلا تَقْهَرْ وَ أَمَّا السَّائِلَ فَلا تَنْهَرْ» بر ضرورت رسیدگی به نیازمندان تأکید کرد و گفت: «وفاق در پرتو عدالت، تواضع و مهرورزی شکل میگیرد.
نظر شما