به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، به مناسبت فرارسیدن هفته موزه و میراث فرهنگی و در راستای گرامیداشت و معرفی میراث ماندگار حوزههای علمیه، دفتر اسناد و تراث این حوزه با همکاری مدیریت ارتباطات و رسانه حوزه علمیه خراسان، اقدام به اجرای طرح معرفی مدارس علمیه تاریخی نموده است. در قالب این برنامه، روزانه مدارس تاریخی و فعال باقیمانده که بنای آنها همچنان پابرجا است و در طول سالیان از تخریب مصون ماندهاند، به جامعه علمی و فرهنگی معرفی میشود.
در این گزارش، به معرفی مدارس علمیه علیا و حبیبیه فردوس که هر دو از آثار فاخر و ثبتشده در فهرست میراث ملی کشور هستند، پرداخته میشود.
مدرسه علمیه علیا فردوس؛ ۶۰۰ سال معماری و علمآموزی در قلب شهر تون
مدرسه علمیه علیا تون با قدمتی حدود ۶۰۰ سال، در دوره پرتلالو صفویه و در شهر تاریخی تون ـ که هماکنون به نام فردوس شناخته میشود ـ احداث شد. معماری این مدرسه تاریخی را «میرعلی بیک»، از معماران برجسته آن دوران، برعهده داشت. موقعیت فعلی مدرسه علیا فردوس در محله میدان شهر فردوس قرار دارد.
این مدرسه تا پیش از انقلاب اسلامی و تا سال ۱۳۴۷ خورشیدی، همواره بهعنوان یکی از مراکز اصلی تعلیم و تربیت علوم دینی و عرفانی فعال بود؛ به گونهای که طلاب بسیاری از نقاط مختلف ایران برای فراگیری علوم اسلامی، بهویژه عرفان، در این مدرسه حضور مییافتند و از فضای علمی آن بهرهمند میشدند.
زلزله سال ۱۳۴۷ در شهر تون، هرچند صدمات اندکی به بنای مدرسه وارد کرد، اما به واسطه تغییر کاربری و شرایط، مدرسه فعالیت آموزشی خود را متوقف نمود و امروز تنها به عنوان یک اثر باشکوه تاریخی و معماری شناخته میشود. این بنای ارزشمند اکنون مقصد بسیاری از گردشگران و علاقهمندان به تاریخ علم و معماری ایران است.
از نکات قابل توجه در معماری مدرسه علیا فردوس، طراحی حجرههایی به صورت ردیفی توسط میرعلی بیک است، هدف وی از ساخت این حجرهها، وقف درآمد حاصل از آنها برای مدرسه بود که بیانگر روحیه نیک اندیش و سنت وقف در فرهنگ اسلامی است.
مدرسه علیا فردوس در بهمن ماه سال ۱۳۵۵ با شماره ۱۳۲۱ به ثبت آثار ملی ایران رسید و به عنوان سندی ماندگار از تاریخ آموزش دینی و هنر معماری ایرانی در فهرست میراث ملی کشور جای گرفته است.
مدرسه علمیه حبیبیه فردوس؛ یادگار صفوی در جنوب شهرستان فردوس
مدرسه علمیه حبیبیه فردوس، دومین مدرسه تاریخی این شهرستان است که در جنوب شهر فردوس و در محدوده شهر تاریخی تون قرار دارد. بنای این مدرسه به سال ۹۱۸ هجری قمری و دوره صفویه بازمیگردد و توسط «میرزا حبیبالله امانی تونی» بنا نهاده شده است.
این مدرسه با بهرهگیری از معماری مبتکرانه، به گونهای طراحی شده است که صحن آن در تمامی فصول سال، به ویژه هنگام ظهر، از نور آفتاب بهرهمند میشود و فضای مناسبی برای تجمع و فعالیتهای علمی طلاب فراهم میآورد. در زمینلرزه سال ۱۳۷۴ بخشهایی از بنای مدرسه تخریب گردید، اما با اهتمام میراث فرهنگی، نسبت به مرمت و بازسازی اصولی مدرسه اقدام شد، به نحوی که فرم تاریخی و نمادین بنا، امروزه همچنان حفظ شده است.
ساختار کلی مدرسه حبیبیه به صورت دو ایوانی با حیاط مرکزی است که حجرهها در اطراف آن قرار گرفتهاند و ایوانچههای مقابل حجرهها در گذشته محل گردهمایی طلاب و مباحثات علمی بوده است. این مدرسه نیز در ۱۴ بهمن ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۱۲ در فهرست آثار ملی ایران و خراسان جنوبی به ثبت رسیده است و اکنون به عنوان یک بنای تاریخی در اختیار پژوهشگران، علاقهمندان و گردشگران قرار دارد.
شایان ذکر است؛ به دلیل حفظ اصالت بنا، مدارس جدیدی برای فعالیتهای آموزشی طلاب در شهرستان فردوس احداث شده است.
فردوس؛ نگین تاریخی خراسان جنوبی با ۱۸۶ بنای ثبت ملی
شهرستان فردوس که در ۱۹۵ کیلومتری شمال غرب بیرجند، مرکز استان خراسان جنوبی قرار دارد، از جمله شهرستانهایی است که با ۱۸۶ بنای تاریخی ثبتشده، جایگاه ویژهای در میراث فرهنگی کشور یافته است. در این میان، دو مدرسه علمیه علیا و حبیبیه به عنوان نمادهایی از تاریخ علم، فرهنگ و معماری درخشان این منطقه، فرصت ارزشمندی برای بازدید علاقهمندان به مباحث تاریخی و فرهنگی فراهم آوردهاند.
علاقهمندان به میراث فرهنگی و پژوهشگران میتوانند با حضور در شهر تاریخی تون و شهرستان فردوس، ضمن بازدید از مدارس علمیه علیا و حبیبیه، با دیگر آثار تاریخی و اصیل این خطه از ایران اسلامی نیز آشنا شوند.
نظر شما