خبرگزاری حوزه / اشاره؛ در ایام سالروز رحلت رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره)، بازخوانی ابعاد شخصیتی، فکری و راهبردیایشان بیش از هر زمان دیگری ضرورت دارد. شخصیتی که نهتنها بنیانگذار نظامی نوین بر مبنای آموزههای اسلام ناب محمدی صلیاللهعلیهوآله بود، بلکه با مجاهدت بیوقفه و زهد مثالزدنی خود، مرزهای وابستگی به دنیا را شکست و باایستادگی در برابر سلطهطلبی جهانی، الگویی ماندگار از رهبری مؤمنانه و مقتدرانه را برای امت اسلامی ترسیم کرد.
عزت بیبدیل برای مردم یران
امام خمینی (رحمهاللهعلیه) با تکیه برایمان، اخلاص، توکل به خدا و عشق به اهلبیت علیهمالسلام، نه تنها انقلابی را به ثمر رساند و طاغوت را سرنگون ساخت، بلکه روح تازهای در کالبد هویت دینی و ملی ملت ایران دمید و عزتی بیبدیل برای آنان رقم زد.
در ایام سی و ششمین سالگرد ارتحال پیرجماران و زعامت ولی امر مسلمین حضرت امام خامنهای(مدظله العالی) فرصتی پیش آمد که با حجتالاسلام علی رضایی مسئول نمایندگی ولیفقیه در سازمان بسیج مستضعفین به گفتگو بنشینیم تا با نگاهی تحلیلی و واقعبینانه به بررسی علل ماندگاری خط امام(ره)، تداوم و اثرگذاری انقلاب اسلامی در سپهر سیاسی و فرهنگی ایران و جهان و نقش حضرت آقا در این مسیر پرداخته شود.
او با تأکید بر سیره عملی امام(ره) در سادهزیستی، مبارزه بیامان با استکبار، تواضع در برابر مردم، وفاداری به آرمانها و پرورش شاگردانی در تراز انقلاب، از استمرار این مسیر نورانی در هدایتهای رهبر معظم انقلاب امام خامنهای (مدظلهالعالی) به عنوان یکی از مؤلفههای مهم تداوم گفتمان امام خمینی(ره) یاد میکند.
رضایی بر این نکته بسیار مهم تاکید می کند که یکی از مهمترین عوامل تداوم انقلاب و عزت ایران و ایرانی، رهبری حکیمانه امام خامنهای (مدظله العالی) پس از ارتحال پیرجماران است. اگر پس از ارتحال امام در سکانداری نظام خللی ایجاد میشد، بیتردید این عظمت هم آسیب جدی و غیرقابل جبران میدید، اما چون خلف صالح حضرت روح الله، همان راه را با همان عزت و اخلاص و صلابت ادامه داده، نام و یاد امام نیز زنده مانده است.
محورهای اصلی مصاحبه:
چه شد که ملت ایران در برابر قدرتهای جهانی دوباره به عزت رسید
چرایی زنده و پویا بودن اندیشه و راه امام خمینی(ره) پس از ۳۶ سال از ارتحال ایشان
عشق و دلباختگی که پس از گذشت ۳۶ سال از رحلت جانگداز آن عزیز همچنان در دلهای مردم موج میزند، از کجا نشأت میگیرد؟
چرایی نترسیدن بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران از ابرقدرت ها و ایستادن در مقابل آمریکا
نقش فرهنگ عاشورا در پیروزی انقلاب اسلامی دفاع مقدس در اندیشه امامین انقلاب
نقش امام خامنهای در تداوم مسیر انقلاب اسلامی و خط امام خمینی (ره)
این گفتوگو که مشروح آن را در ادامه می خوانید، تلاشی است برای تبیین چرایی و چگونگی زنده ماندن نام و راه امام(ره) و انقلاب اسلامی؛ آنگونه که در دل ملت ایران و امت اسلامی ریشه دوانده و الهامبخش حرکتهای مقاومت و بیداری در اقصی نقاط جهان شده است.
چرا با وجود سیوشش سال از سالروز ارتحال حضرت امام خمینی (رحمتاللهعلیه) هنوز بیانات و رهنمودهای ایشان زنده و پویا است؟
قرار است در این گفتوگو، یک موضوع مهم را مورد توجه قرار دهیم و در حد توان خودمان به این سؤال پاسخ دهیم که علت ماندگاری نام امام، کلام امام و آثار وجودی ایشان بر جامعه، در این سالهای طولانی پس از رحلت حضرت امام چیست؟ این عشق، محبت و دلباختگی که پس از ۳۶ سال از رحلت جانگداز آن عزیز همچنان در دلهای مردم موج میزند از کجا نشأت میگیرد؟ چرا مردم همچنان اینچنین اظهار علاقه میکنند؟ چرا این مسیر را ادامه دادهاند؟ چرا محبت امام در دلها باقی مانده است، حتی در دل کسانی که هرگز امام را از نزدیک ندیدهاند، چهره دلربای او را زیارت نکردهاند و نایب امام زمان(ره) را با چشم ندیدهاند؟ این عشق و محبت امروز در دلهاست و در جهان اسلام طنینانداز شده است. ما میخواهیم در حد توان به این موضوع بپردازیم.
یکی از اساسیترین عوامل تداوم انقلاب اسلامی، راه امام خمینی و عزت ایران و ایرانی، رهبری حکیمانه امام خامنهای است. اگر پس از ارتحال امام(ره) در سکانداری نظام خللی ایجاد میشد، بیتردید این عزت و عظمت هم آسیب میدید، اما چون شاگردی صادق، حکیم، شجاع، مدیر، مدبر و وارسته راه را با همان عزت و اخلاص و صلابت ادامه دادند، نام و یاد امام(ره) نیز زنده مانده است.من میخواهم از یک جمله از فرمایشات امام محمد باقر علیهالسلام آغاز کنم. حضرت میفرمایند: «لولا هؤلاء لانقطعت آثار النبوة». یعنی اگر این افراد نبودند، آثار نبوت قطع میشد. امام به شاگردان خود چون محمد بن مسلم، زراره و ابوبصیر اشاره میکنند. اگر اینها نبودند که کلمات و معارف اهل بیت علیهمالسلام را نشر دهند، آثار نبوت در جامعه باقی نمیماند.
ائمه (علیهمالسلام) ادامهدهنده مسیر نبوت بودند و کلام، سیره و عملشان تجلی نبوت بود. اگر شاگردان و یاران وفادارشان این معارف را منتشر نمیکردند، مردم آثار نبوت را نمیدیدند.اگر بخواهیم برای این جمله امام باقر علیهالسلام در زمان خودمان مصداقی معاصر پیدا کنیم، میتوانیم بگوییم: اگر امام خمینی (رحمهاللهعلیه) نبود، آثار نبوت منقطع میشد. یعنی مردم دیگر عزت اسلام را نمیدیدند، سربلندی قرآن را در جامعه لمس نمیکردند. پس یکی از مهمترین دلایلی که نام، یاد و کلام امام خمینی همچنان در ایران طنینانداز است و این همه عاشق و علاقهمند دارد، این است که امام باعث شد اسلام ترویج پیدا کند، آثار امامت و نبوت ادامه یابد.
فرهنگ عاشورا در پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) و در ادامه نقش مهمی در دفاع مقدس تا به امروز ایفا کرده است. این مهم را در اندیشه حضرت امام(ره) چگونه تحلیل می کنید؟
تمام تلاش دشمنان، خصوصاً استکبار جهانی، این بود که نامی از اسلام و پیامبر باقی نماند، عزت قرآن در جامعه دیده نشود، اما خدا رحمت کند امام را، در سال ۴۲ علم نجات اسلام را برافراشت و تمام هدفش احیای اسلام بود.
کسی که در مسیر نجات و یاری دین خدا گام بردارد، نامش ماندگار میشود، محبتش در دلها میماند. ما نمیخواهیم صرفاً بگوییم که امام خمینی (رحمتاللهعلیه) یک شخصیت محترم بود؛ میخواهیم بگوییم نهضت ایشان الگویی برگرفته از نهضت عاشورا بود.
اگر بخواهیم پاسخ به این پرسش را با یک جمله درباره امام حسین (علیهالسلام) روشن کنیم، باید بگوییم همه ائمه علیهمالسلام عزیز و بزرگوار هستند، اما وجود نازنین امام حسین (علیهالسلام) جایگاه خاصی دارد. همه تلاش کردند اسلام بماند، اما سیدالشهدا علیهالسلام هر آنچه داشت را فدا کرد. از زن و فرزند گذشت، از جان خود گذشت تا اسلام باقی بماند. در سال ۶۱ هجری با قیامی که انجام داد، اسلام را از نابودی نجات داد و همین سبب شد نامش تا ابد باقی بماند.
امام خمینی (ره) نیز در زمان خود چنین کاری کرد. همه علما و مراجع در مسیر اسلام گام برمیداشتند، اما کار ویژهای که امام انجام داد این بود که تمام زندگیاش را وقف اسلام کرد. در دعاها و نیایشهایش از خداوند میخواست: «خدایا، به من توانی عطا کن که اسلام را زنده کنم».
این نقل از حضرت آیتالله گلپایگانی (ره) است که فرمودند: «وقتی در حجرهای در مدرسه علمیه شهر اراک بودم، دیدم امام بعد از نماز شب در سجده دعا میکرد و از خداوند میخواست: خدایا، به من توان بده که اسلام را زنده کنم.» پس تمام همّ و غمّ امام، زنده کردن اسلام بود. و کسی که در این مسیر، هستی خود را فدا میکند، خداوند نامش را ماندگار میسازد.این وعده قرآن است:«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا»یعنی: اگر کسی ایمان بیاورد و عمل صالح انجام دهد، خداوند محبت او را در دلها قرار میدهد.
اگر رهبری خلف صالح امام(ره) این راه را پی نمیگرفت، دشمنان و حتی برخی غافلان داخلی مسیر را تغییر میدادند. اما خداوند اراده فرمود تا راه حضرت روحالله با همان عزت، نورانیت، سربلندی و استواری ادامه یابد.حضرت امام خمینی (ره) همواره به دلیل ارتباط قلبی با خداوند متعال در آرامش بودند و از هیچ چیز هراس نداشتند. شما این موضوع را چگونه تحلیل میکنید؟
ما عمل امام را یکی از بزرگترین اعمال صالح میدانیم؛ چون او اسلام را زنده کرد و به همین دلیل، محبت امام در دلها جاری است، کلامش ماندگار است و نامش زنده است. البته در کنار این موضوع، عوامل متعددی وجود دارد که در حد توان به برخی از آنها اشاره میکنم.آب، در هر کجا که باشد، خاصیت خود را دارد. اما اگر مدتی بگذرد و جریان نداشته باشد، ممکن است زلالی و شفافیت خود را از دست بدهد.
آن آثاری که در آب محدود وجود دارد به مرور زمان از بین میرود، اما وقتی همین آب به دریا متصل شود دیگر خصوصیات خود را از دست نمیدهد. ویژگیهای آب به خاطر اتصالش به دریا باقی میماند. امام خمینی (رحمهاللهعلیه) چون همه کارهایشان را برای خدا انجام میدادند، به خدای سبحان توکل داشتند و همه امورشان را به او تفویض کرده بودند و در عمل، رفتار، گفتار و قلم خود اخلاص داشتند، خداوند هم این اثرگذاری را برایشان قرار داد. ما در معارف دینی داریم که توصیه شده است: «تَخَلَّقُوا بِأَخْلاقِ اللّهِ» یعنی اخلاق خدایی داشته باشید.
وقتی انسان چنین باشد، آثارش هم ماندگار میشود، نامش ماندگار میشود، محبتش در دلها باقی میماند. آنچه ما نسبت به خداوند سبحان که منبع همه خوبیها و بزرگیهاست، احساس میکنیم به میزانی است که انسانها با خدا انس میگیرند و به او متصل میشوند.
امام خمینی (رحمهاللهعلیه) یکی از مهمترین ویژگیهایش اخلاص بود. کارهایش فقط برای خدا بود. وقتی انسان به دریای رحمت الهی وصل شود، آثارش همین میشود: عشق و علاقه ماندگار در دل مردم.
امام خمینی(ره) حاضر شدند آرامش و آسایش خود را خرج آسایش مردم کنند تا انقلاب پیروز شود. در جایی فرمودهاند: یکی از تلخترین صحنههای عمر من زمانی بود که دیدم رئیسجمهور آمریکا با تکبر ایستاده و شاه مملکت ما همچون فردی ذلیل در مقابل او ایستاده است. این صحنه برای من بسیار دردناک بود.
نکته دیگر، توسل به اهلبیت علیهمالسلام است. این توسل است که ماندگاری میآورد. شیفتگی امام خمینی(ره) به اهلبیت(ره) یکی از عوامل بزرگ عزت و سربلندی و پیروزی ایشان بود.
نقل است که در دوران اقامت در نجف اشرف، امام مرتب به زیارتامیرالمؤمنین علی علیهالسلام میرفتند و اگر گاهی نمیتوانستند، از روی بام خانهشان به سمت حرم مطهر توجه و توسل داشتند. این توسل برایشان ماندگار بود، لذا یکی از دلایلی که خداوند به امام (ره) عزت و بزرگی داد، همین توجه و توسل مداوم به اهلبیت (علیهمالسلام) بود. در کنار این عامل، میتوان به نکات دیگری نیز اشاره کرد.
طبیعت انسان چنین است که هر کس به جامعه، انسانها و اسلام و بشریت خدمت کند، نامش ماندگار میشود. شما افراد بسیاری را در تاریخ مییابید که به واسطه خدمت به بشریت و انسانیت ماندگار شدهاند. امام خمینی (رحمهاللهعلیه) نیز چنین بود؛ ایشان همه عمرشان را برای خدمت به ملت ایران، به اسلام، و به بشریت وقف کردند.
امام(ره) بیش از ۱۵ سال کشور به کشور، شهر به شهر تبعید شدند، سختی دیدند، بیمهریها کشیدند، اما هیچگاه از هدف خود دست نکشیدند. امام خمینی (ره) میفرمودند: من شهر به شهر این رسالت را ادامه میدهم تا پرچمی که برای عزت ایران و اسلام برافراشتهام، حفظ میکنم.
یکی از ویژگیهای حضرت امام خمینی (ره) در کنار شخصیت چندجانبه و جامعالاطرف ایشان، خودگذشتگی است. این ویژگی چگونه در عمل ایشان ظهور و بروز داشت؟
امام خمینی (رحمهاللهعلیه) حاضر شدند آرامش خود را فدای آرامش ملت کنند. ایشان آسایش خود را خرج آسایش مردم کردند تا انقلاب پیروز شود. در جایی فرمودهاند: یکی از تلخترین صحنههای عمر من زمانی بود که دیدم رئیسجمهور آمریکا با تکبر ایستاده و شاه مملکت ما همچون فردی ذلیل در مقابل اوایستاده است. این صحنه برای من بسیار دردناک بود.
حرکت امام برای حفظ اسلام بود اما در کنارش حفظ جامعه اسلامی و عزت ملت نیز قرار داشت. وقتی مردم ببینند رهبری چون امام خمینی (رحمهاللهعلیه) زندگیاش را فدای ملت کرده، جان و مال و فرزندش را برای عزت ملت داده، محبتش در دل مردم جای میگیرد.
برای مثال، فرزند گرامی ایشان حاجآقا مصطفی که دارای نبوغ، فضل و استعداد فراوان بود در مسیر انقلاب فدا شد. این کار کوچکی نیست. بسیاری از مردم با خود میگویند ما هم باید چنین کنیم، باید فرزند خود را در راه اسلام بدهیم، چون امام خودش چنین کرد. امام خمینی(ره) عزیزترین فردش را فدای انقلاب و نظام کرد.
از دیگر عوامل ماندگاری نام امام خمینی (رحمهاللهعلیه)، تواضع و فروتنی ایشان بود. با همه آن عظمت، خود را خدمتگزار ملت میدانستند. میفرمودند: به من «خدمتگزار» بگویید، بهتر از آن است که «رهبر» بگویید. این تواضع در مقابل مردم، علما، اساتید و کسانی که حق به گردن ما دارند، عزت میآورد. مثل درختی که هر چه پربارتر باشد به زمین نزدیکتر است.
حضرت امام خمینی (ره) به ظواهر دنیا یا به اصطلاح زرق و برق توجهی نداشتند. چرا ظواهر دنیا برای ایشان هیچ ارزش و اهمیتی نداشت و همواره به سادهزیستی اهمیت میدادند؟
یکی دیگر از ویژگیهای مهم امام، بیتوجهی مطلق به دنیاست. ایشان علاقهای به مال دنیا نشان ندادند. در نجف زندگی بسیار سادهای داشتند، و بعد از بازگشت به ایران نیز، منزل بسیار کوچکی را اجاره کردند. حسینیهای ساده، بیتکلف، بدون رفاه دنیوی را برای سکونت خود انتخاب کردند. این زهد، این بیرغبتی به دنیا، بر عزت ایشان افزود.
حضرت امام (رحمهاللهعلیه) با همه عظمت و نفوذ جهانیاش همواره بر زندگی ساده و بیآلایش پایبند بود. ایشان حتی اجازه ندادند ظاهر حسینیه جماران دستخوش تغییر شود. هنگامیکه پیشنهاد شد دستی به سر و روی این مکان کشیده شود و ظاهر آن بهبود یابد امام بهصراحت مخالفت کردند و فرمودند: «اگر این کار را انجام دهید، من رضایت ندارم.»؛ این سادهزیستی امام، بسیاری از شخصیتهای بزرگ دنیا را که به محضرشان مشرف میشدند، تحت تأثیر قرار میداد.
امام خمینی (ره) تنها کسی بود که در برابر سیطره جهانی استکبار با صلابت ایستاد. حرکت انقلابی ایشان الگویی شد برای ملل مظلوم و انقلاب اسلامی ایران به عنوان یک جنبش ضد استکباری در جهان شناخته شد.
آنها با شگفتی مشاهده میکردند که مردی با چنان نفوذ و عزتی، که توانسته بود اسلام را در برابر فرهنگهای شرق و غرب سربلند کند و تمدنهای مدعی را به چالش بکشد، در مکانی محقر زندگی میکند و نسبت به زینتهای دنیا کمترین تمایلی ندارد.
یکی از دلایل ماندگاری نام، کلام و آثار امام خمینی (رحمهاللهعلیه) همین بیتعلقی به دنیاست. دنیا بر مسیر، گفتار و نگاهایشان هیچ تأثیری نداشت. این زهد و وارستگی را باید بهعنوان یکی از ارکان شخصیت امام برشمرد.
یکی دیگر از اقدامات امام خمینی (ره) ایستادگی در برابر دشمنان به ویژه آمریکا و مقابله با غارت منابع ایران توسط آنها است. امام(ره) این مهم را چگونه راهبردی کردند؟
در تاریخ همواره کسانی که در برابر ظلم و جور ایستادهاند، نامشان ماندگار شده است. امام خمینی (رحمهاللهعلیه) در دورهای که استکبار جهانی به سرکردگی آمریکا منافع ایران را غارت میکرد، بدون لحظهای عقبنشینی در مقابل سلطه گران ایستاد. آنها سلاحهایی به ایران میدادند نه برای اقتدار ملی بلکه برای تحکیم سلطه خود و تقویت شاه، تا از آن ابزار در راستای اهداف استعماریشان بهره برند، اما امام این ساختار را شکست.
قرآن کریم در آیه ۲۹ سوره فتح ما را به الگویی چون پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله راهنمایی میکند: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ۚ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ»؛ پیامبر هر آنچه داشت در راه خدا نثار کرد، اما از ترویج دین عقب ننشست. امام خمینی (ره) نیز پیرو همین مسیر بود؛ در برابر استکبار ایستاد، تحریم و تهدید را تحمل کرد، اما از آرمانهای الهی و اسلامی دست برنداشت.
زمانی که دانشجویان پیرو خط امام(ره) لانه جاسوسی آمریکا را تسخیر کردند، امام فرمودند: «این انقلاب دوم است بلکه از انقلاب اول نیز مهمتر»؛ انقلابی که در یک روز، استقلال و عزت ملت را تثبیت کرد. ایشان نهتنها خود ایستادگی کرد بلکه شاگردانی تربیت کرد که این راه را با همان استحکام ادامه دادند.
یکی دیگر از عوامل عزت و محبوبیت ماندگار امام، شجاعت و قاطعیت مثالزدنی ایشان بود. بسیاری از علاقهمندان امام دلبسته شجاعت او هستند، زیرا تنها کسی بود که در برابر سیطره جهانی استکبار با صلابت ایستاد. حرکت انقلابی ایشان الگویی شد برای ملل مظلوم و انقلاب اسلامی ایران به عنوان یک جنبش ضد استکباری در جهان شناخته شد.
نقش امام خامنهای (مدظلهالعالی) در تداوم مسیر انقلاب اسلامی بهویژه خط امام خمینی (ره) چه میزان است. این مهم را چگونه ارزیابی میکنید؟
یکی از مهمترین عوامل تداوم انقلاب اسلامی، راه امام خمینی(رحمهاللهعلیه) و عزت ایران و ایرانی رهبری حکیمانه امام خامنهای (مدظله العالی) است. اگر پس از ارتحال امام(ره) در سکانداری نظام خللی ایجاد میشد، بیتردید این عظمت نیز آسیب میدید، اما چون شاگردی صادق، حکیم، شجاع، مدیر، مدبر و وارسته راه را با همان عزت و اخلاص ادامه دادند، نام و یاد امام(ره) نیز زنده و پویا مانده است.
امروز هم کلام، رفتار، سیره، شجاعت، حکمت، تواضع و اخلاص رهبر معظم انقلاب جلوه حقیقی همان مسیر است. یاری ملتهای مظلوم؛ حمایت از فلسطین، غزه، یمن، لبنان و عراق، همه ادامه همان راه و پرچمی است که امام خمینی(ره) برافراشتند. این استمرار مسیر، همان چیزی است که عزت ملت ایران را زنده نگه داشته است و پرچم عزتی که امروز در دستان امام خامنهای است به همان میزان که ادامه مییابد، نام امام (ره) نیز در ذهنها و دلها زنده باقی میماند.
باید دانست که اگر وصیتنامه و رهنمودهای امام(رحمهاللهعلیه) و آن یادگارهای معرفتی ایشان نبود و اگر رهبری خلف صالح امام(ره) این راه را پی نمیگرفت، دشمنان و حتی برخی غافلان داخلی مسیر را تغییر میدادند. اما خداوند اراده فرمود تا این راه، با همان عزت، نورانیت و استواری ادامه یابد.
بیشتر بخوانید:
حضرت روح الله در کلام خلف صالح
گفتگو: علی علیزاده
