به گزارش خبرگزاری حوزه، رفتار با کودکان و نوجوانان در زمان جنگ و بحرانهای اجتماعی، یکی از مسائل اساسی و مهم در حفظ سلامت روانی و عاطفی این گروه سنی محسوب میشود. شرایط جنگی و ناامنی میتواند تأثیرات عمیقی بر روحیه و روان کودکان و نوجوانان بگذارد و آنان را در معرض اضطراب، ترس و احساس تنهایی قرار دهد. به همین دلیل، والدین و بزرگترها باید با استفاده از اصول صحیح و مناسب، به حمایت از این نسل جوان بپردازند و به کیفیت زندگی آنان در این دوران بحرانی اهمیت دهند.
از طرفی، اتخاذ رویکردهای معنوی و دینی میتواند عاملی مؤثر در تقویت تابآوری و امید در دل کودکان و نوجوانان باشد، به طوری که توانایی مقابله با چالشها و بحرانها را برای آنان فراهم آورد. بر این اساس گفتگویی با سرکار خانم مریم شاهوردی کارشناس حوزه کودک و نوجوان ترتیب داده ایم، که مشروح آن را در اختیار شما مخاطبان قرار میدهیم.
ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار خبرگزاری رسمی حوزه قرار دادید به این سوال مهم بپردازیم که رفتار با کودکان و نوجوانان در زمان جنگ چگونه باید باشد؟
در شرایط جنگ بهتر است از پنهانسازی واقعیت بپرهیزیم و صداقت متناسب با سن کودک داشته باشیم و اطلاعات را با زبان ساده و امیدبخش (متناسب با درک کودک) بیان کنیم.
برای مثال بگوییم:
«بله، الان شرایط سخت است، اما ما کنار هم ایمن هستیم و بسیاری هم به ما کمک میکنند. خداوند هم همواره یار ماست.»
ایمنی روانی-جسمی اولویت اول ما باشد، ایجاد فضای امن فیزیکی (مثل پناهگاه) و عاطفی (در آغوش گرفتن، ارتباط چشمی) داشته باشیم.
ما والدین الگودهی آرامش باشیم: کودکان اضطراب را از والدین میآموزند پس استرس خودمان را کنترل کنیم،
روال عادی زندگی را حفظ کنیم، تا حد امکان برنامههای روزمره (خواب، بازی، درس) را ادامه دهیم.
* تقویت روحیه کودکان
برای تقویت روحیه کودکان بهتر است فعالیتهای معنادار گروهی داشته باشیم، مشارکت در کارهای جمعی داشته باشیم مانند(پخت نان، بستهبندی کمکها) با اشاره به ارزشهای اسلامی مانند تعاون (وَتَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَالتَّقْوَیٰ - مائده:۲).
درباره قهرمانان صبر در قرآن برای کودکان قصه بگوییم(حضرت یوسف، اصحاب کهف) و مقاومتهای تاریخی مسلمانان.
میتوانیم با استفاده از بازی و خلاقیت بر کاهش ترس استفاده کنیم مانند بازیهای نقشآفرینی مانند پزشک و بیمار یا میتوانیم احساسات را نقاشی کنیم یا احساسات زا به صورت کاردستی با کودکان درست کنیم.
* امیدآفرینی مبتنی بر ایمان
«خداوند در قرآن قول داده: "فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا" (با هر سختی، آسانی است). این دوران هم گذراست.»
* کاهش استرس با راهکارهای عملی
با محدودسازی اخبار و جلوگیری از مواجهه کودک با تصاویر خشن یا اخبار اضطرابآور میتوانیم به کاهش استرس آنها کمک کنیم.
میتوانیم از تکنیکهای آرامسازی چون تمرین تنفس عمیق (دم از بینی، بازدم از دهان)، استفاده کنیم؛
و اذکار آرام بخش را با ترجمه آنها مانند(لا اله الا الله) (یاقوی و یا حفیظ) به آنها آموزش دهیم.
قبل از خواب با محوریت آیات امیدبخش قرآن قصه گویی کنیم مانند: ان تنصروالله ینصرکم و یثبت اقدامکم
راهکارهای کاهش ترس کودکان در شرایط بحرانی
در مواجهه با ترس کودکان از صداهای بلند یا اخبار نگرانکننده، مهمترین نکته ایجاد فضایی امن برای بیان احساسات است.
به کودک بگویید: *«بگو کدوم صداها تو رو نگران میکنه؟»* و بدون قضاوت به حرفهایش گوش دهید. استفاده از عروسکها میتواند به گفتوگوی غیرمستقیم درباره ترسها کمک کند تا کودک راحتتر احساساتش را بیان کند.
همچنین، دعا و انس با قرآن آرامشبخش قلبهای کوچک است. خواندن دعاهای ساده مانند «حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ» به صورت دستهجمعی، یا پخش تلاوتهای آرامشبخش مانند سورههای فتح و فیل در فضای خانه، میتواند اضطراب را کاهش دهد.
وقتی کودکان با ترس از صداهای بلند یا اخبار نگران کننده مواجه میشوند، اولین قدم ایجاد فضایی امن برای بیان احساسات است. از کودک بخواهید: "بگو کدام صداها تو را نگران میکنه؟" و با آغوشی باز و بدون قضاوت به حرفهایش گوش دهید. استفاده از عروسکها میتواند به گفتگوی غیرمستقیم درباره ترسها کمک کند.
برای آرامش بخشیدن به کودکان، دعا و انس با قرآن بسیار مؤثر است. خواندن دعاهای ساده مانند "حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ" به صورت گروهی، یا پخش تلاوتهای آرامشبخش مانند سورههای فتح و فیل میتواند فضای خانه را آرام کند.
برای کودکان زیر ۷ سال، آغوش گرم و امنیت فیزیکی مهمترین نیاز است. توضیحات باید بسیار کوتاه و همراه با بازی باشد. کودکان ۷ تا ۱۲ سال نیاز به پاسخهای صادقانه ولی کلی دارند. مشارکت دادن آنها در کارهای معنادار مانند نقاشی برای کودکان مناطق جنگی یا جمعآوری کمکهای مردمی به آنها احساس کنترل و کارآمدی میدهد.
راهکارهای جامع برای کاهش ترس در نوجوانان در شرایط بحرانی
در مورد نوجوانان، گفتگوی منطقی و تحلیل اتفاقات با تأکید بر ارزشهای اخلاقی و دینی مؤثر است. به جای گفتن "نترس!" بهتر است بگویید: "میدانم میترسی، من هم گاهی میترسم، اما با هم قویتریم."
والدین عزیز توجه داشته باشید که مراقبت از خودتان شرط اول حمایت از کودکان است. استرس شما مستقیماً به آنها منتقل میشود. نماز، دعا و حفظ ارتباطات اجتماعی را فراموش نکنید. همانطور که قرآن میفرماید: "وَلَنَبْلُوَنَّکُم بِشَیْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ... وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ" (بقره:۱۵۵)
این راهکارها که تلفیقی از دانش روانشناسی و مفاهیم قرآنی است، هم به کاهش آسیبهای شرایط سخت کمک میکند و هم تابآوری کودکان و نوجوانان را بر اساس ایمان تقویت مینماید.
نظر شما