حجت الاسلام والمسلمین محسن رنجبر در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه به معرفی کتاب «مقتل جامع سیدالشهدا» پرداخت اظهار کرد: در این کتاب به شرح جریان شهادت امام حسین(ع) و یارانش و در یک کلام، به واقعه عاشورا از آغاز تا فرجام، پرداخته شده است.
وی افزود: واژه «مقتل» بر وزن مَفْعَل، از ریشة «قتل»، مصدر میمی به معنای «کشتن» و یا اسم مکان به معنای «قتلگاه» و »کشتنگاه» است و همچنین این واژه بر کتابی که به واقعه کربلا و شرح شهادت امام حسین(ع) پرداخته باشد، اطلاق میگردد.
عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: در اصطلاح تاریخنگاری، مقصود از «مقتلالحسین»، نوعی تکنگاری تاریخی است که در آن به شرح جریان شهادت امام حسین(ع) و یارانش و در یک کلام، به واقعه عاشورا از آغاز تا فرجام، پرداخته شده است و اطلاق عنوان «مقتل» به معنای مصدر میمی به این نوع آثار، به این دلیل است که این نوع تکنگاری مشتمل بر اخبار و گزارشهای مربوط به کشتن و شهادت امام حسین(ع) میباشد.
وی ادامه داد: اطلاق عنوان یاد شده به معنای اسم مکان بر آن از آن روست که مقتلنویسان و مورخان نخستین تاریخ عاشورا، اخبار مربوط به واقعه عاشورا و کیفیت نبرد و شهادت امام حسین(ع) و یارانش را در یک جا جمع کرده و آن آثار، محل گردآوری آن اخبار شده است و به تعبیر دیگر, گزارش گران نخستین تاریخ عاشورا از آن رو عنوان «مقتلالحسین(ع)» را برای آثار خود برگزیدهاند که آثار یاد شده، مکان تجمیع و گردآوری اخبار مربوط به واقعه عاشورا و به ویژه، شهادت امام حسین (ع) شده است.
حجت الاسلام والمسلمین رنجبر با اشاره به ویژگیها و تمایزات کتاب «مقتل جامع سیدالشهدا» نسبت به مقاتل دیگر بیان کرد: این اثر حاضر تنها به ارائة موارد تحریف عاشورا و نفی و تصحیح آنها یا صرفاً به تبیین فلسفة قیام عاشورا و یا تنها چگونگی شهادت شهدا و بیان مصائب نمی پردازد، بلکه مقتلی اثباتی است که هدف آن, بیان گزارش جامع، معتبر و مستند از قیام عاشورا از آغاز تا فرجام است و با نگاهی جامع و کلان, درصدد است کل حادثة عاشورا از مقدّمات و ریشههای تاریخی و زمینههای اجتماعی و سیاسی و فلسفة آن گرفته تا خود حادثه و تا پیامدهای اجتماعی و سیاسی آن را تصویر کند؛ به طوری که نیازهای مبلّغان و سخنوران مذهبی را دربارة ابعاد مختلف واقعه عاشورا برطرف سازد.
عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) افزود: اگر عنوان «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء علیه السلام» برای این اثر انتخاب شده، ناظر به این جنبه است و هدف، جمعآوری اقوال یا تدوین کتاب چند جلدی و دانشنامهای نبوده است.
وی ادامه داد: گفتنی است که در موارد لازم، تحریفها تبیین شده بیآنکه پرداختن به موارد تحریف، اساس کار باشد و تحلیلهای لازم صورت گرفته است ضمن اینکه مشکلات تاریخی مربوط به این واقعه به شیوة علمی حل شده و حلقههای مفقوده بازشناسی گردیده و در موارد اختلاف اقوال و آرا، قول و نظر صحیح، شناسایی و مؤیّدات آن ذکر شده است و کوشش شده که خواننده، در موارد اختلافی، سرگشته و بلاتکلیف نماند.
حجت الاسلام والمسلمین رنجبر گفت: همچنین در تدوین کتاب، تمام مقاتل کهن و متأخر و مهمترین مقاتل جدید، اعم از عربی و فارسی، از نظر گذشته است؛ بنابراین اگر در لابه لای کتاب، به ویژه در چگونگی شهادت شهیدان یا درجریان اسارت اهلبیت علیه السلام، برخی جزئیات و تفاصیل و شاخ و برگهای اضافی رایج در روزگار کنونی، بیان نشده است، قطعاً از نظر مؤلفان دور نمانده، بلکه چون با مبانی معتبر پژوهش در تاریخ سازگار نبوده، ذکر نشده و فرصت بیان ضعف یا بیپایگی تک تک آنها نبوده است.
دانشیار گروه تاریخ مؤسسه امام خمینی(ره) تصریح کرد: گرچه کوشش شده که این کتاب برای عموم قشرها و گروههای اهل مطالعه، قابل فهم و استقاده باشد، اما مخاطبان اصلی، مبلّغان و سخنوران جوان حوزوی هستند و هدف، ارتقای میزان آگاهی دقیق تاریخی آنان و انتقال مطمئن اطلاعات مربوط به تاریخ عاشورا به آنان است.
وی ادامه داد: به همین جهت به تناسب، برخی فصول مقدّماتی و مباحث جانبی نیز به مباحث اصلی افزوده شد؛ از جمله سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین علیه السلام از عاشورا تا زمان حاضر با تکیه بر چگونگی عزاداری حسینی در عصر حضور ائمه علیه السلام، ریشههای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی حادثة عاشورا، فلسفه قیام امام حسین علیه السلام و نقد دیدگاههای مختلف در این باره، عاشورا در آینه آمار و ارقام، پژوهشی دربارة اربعین و بازگشت اهلبیت از شام، بازتاب و پیامدهای سیاسی و اجتماعی شهادت امام حسین علیه السلام در کوتاه مدت و دراز مدت، رهبری شیعه پس از حادثة کربلا، فرجام سرهای پاک شهیدان، زندگینامة یاران امام حسین علیه السلام به روش علمی، پاسخ به پرسشهای مربوط به تاریخ عاشورا.
حجت الاسلام والمسلمین رنجبر اذعان کرد: در تدوین این اثر تنها به کتب مقتل بسنده نشده و چنان که در پاورقیها و کتابنامه ملاحظه میشود، علاوه بر مقاتل اصطلاحی، برحسب مورد و به اقتضای مباحث گوناگون به طیف بسیار گستردهای از منابع و مآخذ از قبیل تواریخ عمومی، منابع حدیثی و روایی فریقین، کتب ادعیه.
عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) اذعان کرد: زیارات، کتب رجال، نَسَب، جغرافیا، فرهنگهای عربی، دیوانهای شعرا، سفرنامهها و دهها منبع دیگر مراجعه شده و اطلاعات لازم برای هر فصل گردآوری و تلاش شده علاوه بر منابع کهن متناسب، (مقاتل معتبر تا قرن پنجم و حداکثر تا قرن هفتم هجری) که در فصل «سیر تاریخی مقتل نگاری»، از آنها بحث شده است و آخرین آثار منتشر شده و مقالات پژوهشی مرتبط نیز از نظر دور نماند. بدین ترتیب از آخرین یافتهها نیز بهره گرفته شده است.
وی یادآور شد: در سراسر کتاب، ملاکها و معیارهای شناخته شده و مورد عمل در تاریخنگاری علمی، لحاظ شده است و چون مؤلفان از دانشآموختگان و صاحبنظران در رشتة تاریخ هستند، و ساختار هر منبع و مؤلف آن و گرایش و مسلک و تفکر وی برای آنان شناخته شده بوده، به هر منبع و مأخذ، با بصیرت و شناخت لازم، مراجعه و استناد کردهاند.
حجت الاسلام والمسلمین رنجبر خاطرنشان کرد: کار پژوهشی و ارزیابی گروهی، چهارمین ویژگی و وجه تمایز این مقتل با مقاتل دیگر است، هرچند کار گروهی سبب طولانی شدن فرایند تولید این اثر شد, اما نتیجة آن چون محصول خِرَد جمعی بود, از اتقان و اعتبار بیشتر برخوردار شد.
نظر شما