به گزارش خبرگزاری حوزه، روز دوازدهم محرم ۶۱ هجری یکی از روزهای سنگین و تلخی است که بر خاندان عصمت و طهارت علیهم اسلام گذشته است و سه اتفاق مهم در تاریخ این روز ثبت شده است که عبارتند از:شهادت امام سجاد(علیه السلام) به قولی، دفن شهدای کربلا، ورود کاروان اسرای اهلبیت به کوفه.
شهادت امام سجاد علیه السلام به قولی
امام سجاد علیه السلام در کربلا حضور داشتند و حدود ۲۳ سال از سن شریفشان گذشته بود و ۳۴ سال هم بعد از واقعه عاشورا امامت نمودند و فرزندش امام باقر علیه السلام نیز در کربلا حضور داشت و سن ایشان را حدود ۳ تا ۴ سال نوشتنه اند.
سوالی که پیش می آید این است که چگونه ایشان در روز عاشورا به شهادت نرسیدند در حالی که دشمن به طفل ۶ ماهه امام حسین نیز رحم نکرد. باید بگوییم امام سجاد علیه السلام در روز عاشورا به شدت بیمار بودند و نتوانستند در جنگ شرکت کنند. شیخ مفید به نقل از حمید بن مسلم می نویسد: سپس به علی بن الحسین رسیدیم، که در بستر افتاده و به شدت بیمار بود، گروهی از پیادگان با شمر رسیدند، آنان به شمر گفتند آیا این بیمار را نکشیم، من گفتم سبحان الله بیماری اش کارش را می سازد ( نیازی به کشتن نیست ) همواره چنین گفتم تا آنان را از او باز گرداندنم. طبری از امام سجاد علیه السلام نقل می کند: در شبی که بامدادش پدرم به شهادت رسید، نشسته بودم و عمه ام زینب از من پرستاری می کرد (و من بیمار بودم).
امام سجاد علیه السلام در طول عمر خود بیمار نبودند و تنها در روز عاشورا بیمار بودند. بیماری ایشان به تقدیر الهی جهت مصون ماندن جان شریفش برای تصدی منصب امامت بوده است.تاریخ دقیق شهادت امام سجاد روشن نیست. برخی روز شهادت ایشان را شنبه ۱۲ محرم و برخی ۲۵ محرم می دانند. گزارش های دیگری نیز از جمله ۱۸، ۱۹، و ۲۲ محرم در منابع دیده می شود.
وَلید بن عبدالمَلِک ششمین حاکم اموی که پس از پدرش عبدالملک بن مروان به حکومت رسید، بیش از همه کینه امام را در دل داشت. او بار ها می گفت:«من تا وقتی که علی بن الحسین در دنیا باشد راحت نیستم». او زمانی که زمام سلطنت را به دست گرفت، زهر کشنده ای برای کارگزارش در مدینه فرستاد و امام سجاد در مدینه و به دستور وَلید بن عبدالمَلِک با سم به شهادت رسیدند.
دفن پیکر شریف شهدای کربلا
به نوشته مورخین دفن شهدای کربلا عصر روز یازدهم محرم بعد از رفتن سپاه عمر سعد از کربلا صورت گرفت ولی برخی روز دوازدهم را روز دفن پیکرهای شهدا می دانند.
به نقل شیخ مفید جماعتی از بنی اسد که در اراضی غاضریّه و نزدیک کربلا منزل داشتند به مقتل آن حضرت آمدند و با حضور و راهنمایی امام وقت یعنی امام سجاد علیه السلام بر اجساد شهداء نماز خواندند و ایشان را دفن کردند.حضرت امام رضا علیه السلام در جواب گروه واقفیّه تصریح نموده که در ضمن حدیثی از امام صادق علیهالسلام استفاده می شود که در موقع دفن سرور شهیدان امام حسین علیهالسلام پیامبر اسلام و حضرت امیرالمومنین علی علیهالسلام و امام حسن و امام سجاد و ملائکه الله حضور داشتند و یاری می نمودند.
ورود اسرای کربلا به شهر کوفه و مجلس عبیدالله بن زیاد
نام برخی از اسیران مرد که در منابع ذکر شده، عبارت است از: امام سجاد(ع)، امام باقر(ع)، محمد و عمر دو پسر امام حسین(ع)، زید پسر و محمد نوه امام حسن(ع)،حسن مثنی ( حسن بن حسن بن علی بن ابیطالب مشهور به حسن مُثَنّیٰ، فرزند امام حسن مجتبی(ع)، همسر فاطمه دختر امام حسین(ع) او در واقعه کربلا در لشکر امام حسین(ع) بود و مجروح شد و با وساطت اسماء بن خارجه فزاری، از معرکه نجات یافت و در کوفه تحت درمان قرار گرفت پس از بهبودی، از کوفه به مدینه بازگشت). قاسم بن عبدالله بن جعفر، قاسم بن محمد بن جعفر، محمد بن عقیل. در کتاب تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء نام هفده نفر مرد به عنوان اسیران و بازماندگان کربلا ذکر شده است.
نام اسیران زن در کربلا نیز عبارتند از: حضرت زینب کبری (س)، فاطمه و ام کلثوم و رقیه از دختران امام علی(ع)، رباب همسر امام حسین(ع) و فاطمه دختر امام حسن(ع)،چهار دختر امام حسین(ع) به نامهای سکینه، فاطمه، رقیه و زینب.نام بازماندگان از غیربنیهاشم در کربلا نیز از این قرار است: مُرَقّع بن ثُمامة اسدی، سَوّار بن عُمَیْر جابری، عمرو بن عبدالله جُندَعی، عُقْبة بن سَمعان غلام رباب، ضَحّاک بن عبدالله مشرقی مسلم بن رباح و غلام عبدالرحمن بن عبد ربّه انصاری.
ابن زیاد فرمان داد که احدی حق ندارد با اسلحه از خانه بیرون آید و ده هزار سوار و پیاده بر تمام کوچه ها و بازار ها موکل گردانید که احدی از شیعیان امیر المؤمنین ( علیه السلام ) حرکتی نکند. سپس فرمان داد سرهایی را که در کوفه بود برگردانند و در پیش چشم اهل بیت پیامبر حرکت دهند و با هم وارد شهر کرده و در کوی و بازار بگردانند.
مردم با دیدن حالت ذریه پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) و سر های بر نیزه و بانوان و مخدرات در هودج های بدون پوشش ، صدا به گریه بلند نمودند .امام سجاد و حضرت زینب که درود خدا بر ایشان باد، با وجود بار سنگین مصیبت ، با شجاعت تکیه گاه زنان و کودکان افسرده و نالان کاروان بودند. حالا نوبت آنها بود که راه امام حسین را با افشای جنایت های امویان ادامه دهند لذا زینب کبری ، ام کلثوم ، فاطمه بنت الحسین و امام زین العابدین (علیهم السلام ) به ترتیب با جگرهای سوزان و قلوب دردناک ایراد خطبه نمودند.
خطبه امام سجاد علیه السلام
هنگامی که اسیران کربلا وارد کوفه شدند، پس از خطبه حضرت زینب(س)، فاطمه صغری و امکلثوم امام سجاد(ع) نیز خطبهای در سرزنش مردم این شهر ایراد کرد.
مهمترین مطالب این خطبه عبارت است از:
مظلومیت امام حسین(ع)
بیوفایی و نیرنگ کوفیان
مؤاخذه کوفیان توسط پیامبر اکرم(ص) از زبان امام سجاد(ع)
تعبیر قتل صبر (با آزار کشتن و زجرکشی) برای کشتن امام حسین (ع) به کار برده شد. (اَنَا ابْنُ مَنْ قُتِلَ صَبْراً، فَکَفی بِذلِکَ فَخْراً).
طبق گزارشها، مردم که از سخنان امام متأثر شده بودند، به گریه افتادند و به امام پیشنهاد خونخواهی و انتقام دادند؛ اما امام با یادآوری عهدشکنیهای آنها گفت: «از شما میخواهم که نه یاریمان کنید و نه با ما بجنگید.»
برخی معتقدند با توجه به شرایط کوفه و سختگیری مأموران حکومت و بیم کوفیان از آنان، پذیرش خطبههایی که در کوفه خوانده شده است، دشوار به نظر میرسد. علاوهبراین، سخنان امام سجاد(ع) در خطبه کوفه، به خطبه او در مسجد دمشق بسیار شبیه است. از این رو احتمال دادهاند که با گذشت زمان راویان حادثهها را با هم آمیخته باشند
خطبه حضرت زینب کبری علیهاالسلام
خطبۀ حضرت زینب در کوفه اولین واکنش عمومی از سوی اهلبیت امام حسین(ع) پس از واقعه کربلا است که مستقیماً خطاب به جامعه مسئول در واقعه کربلا، یعنی مردم کوفه، ایراد شده است. حضرت زینب(س) در این خطبه، مردم کوفه را بهسبب کوتاهی در یاریرساندن به امام حسین(ع) توبیخ کرد. این خطبه را در تبیین مظلومیت خاندان پیامبر(ص) و افشای چهره دشمنان، از ارزشمندترین اسناد تاریخی برشمردهاند.
امام سجاد(ع) پس از بیان این خطبه، عمهاش را عالِمَةٌ غَیرُ مُعَلَّمَة (دانای اُستادندیده) خواند، که برخی این تعبیر را نشانه آگاهی زینب(س) بر علوم لَدُنّی دانستهاند. این خطبه به دلیل اثرگذاری، فصاحت و بلاغتش، همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است.شیخ مفید نقل میکند که با خواندن این خطبه، گمان برده شد که امام علی(ع) از خطبههای رسای خود میخواند. طَبْرسی نیز مینوبسد با خواندن این خطبه، نفسها در سینه حبس شد و زنگ شتران از صدا افتاد.به گزارش شیخ طوسی، پس از خطبه، مردم حیران و سرگردان گریستند و از حیرت، انگشت به دندان گزیدند.
امام سجاد(ع) در پی این خطبه، خطاب به زینب(س) فرمود: ای عمّه، خاموش باش. باقیماندگان باید از گذشتگان عبرت گیرند و تو بحمداللَّه، دانایِ مکتبنرفته (عَالِمَةٌ غَیْرُ مُعَلَّمَةٍ) و حکیمِ استادندیدهای. گریه و ناله، رفتگان را باز نمیگرداند.
این خطبه در منابع مختلفی آمده است: از منابع شیعی میتوان به کتابهای اَمالی شیخ مُفید،اَمالی شیخ طوسی، مَناقبِ اِبنِشَهرآشوب،، اِحتِجاجِ طَبْرِسی،مُثیرُ الاَحزان و لُهوفِ سید اِبنِطاووس،و از کتابهای اهلسُنَّت میتوان به بَلاغاتُ النِساء، البُلْدان، التَذکِرَةُ الحَمْدونیّه، نَثْرُ الدُرِّ فی المُحاضِرات و مَقْتَلُ الحسین خوارزمی، اشاره کرد.
منابع:
ارشاد شیخ مفید ره
تاریخ طبری محمد بن جریر طبری
دانشنامه امام حسین آیت الله محمدی ری شهری ره
ویکی شیعه
حوادث الایام، سید مهدی مرعشی نجفی
منتهی الامال محدث قمی ره
احتجاج شیخ طبرسی ره
نظر شما