به گزارش خبرگزاری حوزه، مجموعه مباحث مهدویت با عنوان «به سوی جامعه آرمانی»، با هدف نشر آموزهها و معارف مرتبط با امام زمان عجلاللهتعالیفرجهالشریف، تقدیم شما فرهیختگان گرامی میشود.
از مهمترین ادلّه ولایت فقیه، روایات است که برخی از آنها را میآوریم:
توقیعِ(۱) امام عصر علیهالسلام
عالم بزرگ شیعه جناب شیخ صدوق (ره) در کتاب کمالالدین و تمامالنعمة، نامه اسحاق بن یعقوب به امام مهدی علیهالسلام را روایت کرده است. در آن نامه، از محضر امام سؤالاتی پرسیده شده است.
امام عصر علیهالسلام در پاسخ فرمودهاست:
«وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَی رُوَاةِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ.» (کمالالدین و تمامالنعمة، ج ۲، ص ۴۸۴)
و اما درباره مسائلی که پیشآمد میکند، پس در آنها به راویان حدیث ما رجوع کنید؛ زیرا ایشان حجت من بر شما هستند و من حجت خدا بر ایشانم.
در بخش اول توقیع، امام علیهالسلام دستور فرمودهاند که شیعیان در عصر غیبت به روایتگران احادیث اهلبیت علیهمالسلام رجوع کنند و تکلیف خود را در مسائل اتّفاقیه و پیش آمده از ایشان بپرسند.
باید تأمل کرد که مقصود از «رواة حدیثنا» چه کسانی هستند و معنای «حوادث واقعه» چیست؟
کلمه «حوادث» جمع حادثه است و چون امام فرموده است در حوادثی که رخ میدهد به راویان حدیث رجوع کنید، معلوم میشود مراد از حوادث، مسائلی است که به دین و دیانت مسلمین مربوط میشود که راویان حدیث باید تکلیف مؤمنان را در آن مسائل، روشن کنند.
حال سؤال اینجاست که آیا منظور، مسائل فردی است که در رسالههای علمیه بیان شده است یا مسائل اجتماعی مانند جهاد با کفّار، دفاع در برابر هجوم بیگانگان، ارتباطات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با دولتهای بیگانه و…؟
بسیار بعید است که مقصود امام زمان علیهالسلام از حوادث واقعه، مسائل فردی مثل نماز، روزه، زکات و… باشد؛ زیرا رجوع به عالمان دین و پرسش از آنها در این مسائل حتی در زمان امامان علیهمالسلام نیز رایج بوده است و شیعیان به دلایلی مانند دوری مسافت یا محدودیتهایی که برای امامان علیهمالسلام بوده است، به وُکلا و نایبان ائمه علیهمالسلام مراجعه میکردند.
اساساً این مسئله، بدیهی بوده که وقتی دسترسی به امام معصوم علیهالسلام ممکن نیست ـ چه آنگاه که امام حاضر و ظاهر است یا آنگاه که در غیبت به سر میبرد ـ باید به علمای دین که به قرآن و سنت، آگاهی دارند مراجعه کرد.
بنابراین مقصود از «حوادث واقعه» مسائل اجتماعی مسلمین است و این معنا با ظاهر تعبیر «حوادث» کاملاً تناسب و همخوانی دارد.
راویان حدیث ائمه چه کسانی هستند؟
مطابق توقیع امام عصر علیهالسلام، شیعیان حضرت در زمان غیبت آن بزرگوار باید در مسائل پیشآمده به راویان حدیث مراجعه کنند. روشن است که فهمیدن کلمات معصومین علیهمالسلام در زمینه احکام و وظایف فردی و اجتماعی به تخصّص بسیار بالایی در علوم اسلامی و دینی نیاز دارد و بهدستآوردن احکام شرعی از احادیث ائمه، کار بسیار پیچیدهای است. به همین دلیل از دیر زمان، شیعیان برای این مهم، به علما و اسلامشناسان حقیقی رجوع میکردهاند.
بنابراین مقصود از راوی حدیث، تنها روایت کننده حدیث نیست؛ بلکه منظور، کسی است که اولاً با منابع روایی آشنایی کامل دارد و روایت معتبر را از غیرمعتبر میشناسد و ثانیاً به همه جوانب کلمات معصومان و چگونگی بهدستآوردن حکم شرعی از سخنان ایشان آگاه است و تمام مقدّمات و ابزار لازم برای فهم درستِ سخنان ایشان را فراگرفته است.
به اعتراف همه مسلمین و همه صاحبانِ عقل و فکر، چنین کسانی تنها فقیهان و مجتهدان دینی هستند که در همه مسائل فردی و اجتماعی، احکام الهی را از قرآن و کلمات معصومان استخراج میکنند و حکم همه مسائل را در اختیار شیعیان قرار میدهند.
برداشت بالا با دنباله حدیث که فرموده است «فانهم حجتی علیکم» نیز هماهنگ است؛ زیرا حجتبودن راوی، با اموری تناسب دارد که رأی و نظر او در آن امور ملاک و معیار باشد؛ یعنی زمانی این «راوی حدیث» حجت بر دیگران است که استنباط و برداشت او از کلام معصوم برای دیگران حجت باشد، و الّا اگر قرار بود به خود کلام معصوم استناد شود، نمیفرمود: آنها ـ خودشان ـ حجت بر شما هستند.
در اینباره، سخن فقیه بزرگ و نامدار شیعه، شیخ انصاری (ره) بسیار گویاست که میگوید:
آنچه از ظاهر عبارت امام به دست میآید، این است که مقصود از «حوادث» همه اموری است که به حکم عرف و عقل و شرع، در آنها باید به رئیس و [بزرگِ قوم] رجوع کرد و بسیار بعید است که «حوادث» اختصاص به مسائل شرعی داشته باشد. (مکاسب محرمه، ج۳، ص۵۵۴)
این بحث ادامه دارد...
برگرفته از کتاب «نگین آفرینش»، با اندکی تغییر
------------------------------------------------------------------------------------
۱. توقیع اصطلاحی است که بیشتر درباره نامههای امام زمان علیهالسلام به کار رفته است. در آن نامهها پاسخ سؤالاتِ شیعیان نوشته میشد و به وسیله نوّاب اربعه به دست آنها میرسید.
نظر شما