پرده‌برداری از چالش پنهان؛ «کمال‌گرایی والدین و سایه آن بر آینده فرزندان»

به گزارش خبرگزاری حوزه، خانم راضیه خادمان، استاد مدرسه علمیه امام صادق(علیه السلام) شهر اهواز استان خوزستان در گفت‌وگویی با اشاره به موضوع «بررسی کمال گرایی والدین و تاثیر آن بر پیشرفت فرزندان»، اظهار کرد: مسئولیت والدین در تربیت فرزند و انتخاب شیوه تربیتی مناسب، بسیار سرنوشت ساز است تا جایی که روش ها والگوهای تربیتی آنها به طور مستقیم با ویژگی هایی که مایل‌اند در فرزندشان وجود داشته باشد، رابطه دارد؛ بنابراین چگونگی روابط میان اعضاء خانواده و طرز ارتباط والدین با فرزندان در شکل گیری شخصیت آنها اهمیت زیادی دارد.

وی ادامه داد: قرآن کریم درحالی‌که تغییر وضعیت یک قوم و ملت را به تغییر درونی تک‌تک اعضای آن قوم و جامعه توسط خودشان وابسته کرده است، خانواده را به ‌منزله واحدی تربیتی که در آن سرپرست خانواده مسئول تربیت و اعضای خانواده متربیان وی هستند، پذیرفته است؛ «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکمْ وَأَهْلِیکمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَیْهَا؛ ای کسانی که ایمان آورده‏اید، خود و خانواده خویش را از آتشی که هیزم آن انسان‌ها و سنگ‌هاست، ‏حفظ کنید (تحریم ۶)».

بزرگان خانواده و به ‌ویژه والدین، نقش اساسی در تربیت فرزندان در دوران کودکی دارند

خانم خادمان گفت: بزرگان خانواده و به ‌ویژه والدین، نقش اساسی در تربیت فرزندان در دوران کودکی دارند، به گونه‌ای که حتی فطرت ثابت او را تغییر می‌دهند. این تغییر در حد محو و جای‌گزینی کامل نیست؛ زیرا فِطْرَتَ اللهِ الَّتی‏ فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لَا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللهِ؛ (‏روم: ۳۰) «این فطرتی است که خداوند، انسان‌ها را بر آن آفریده؛ دگرگونی در آفرینش خدا نیست‏»؛ ولی به حدی است که آن را به فراموشی بسپارد. تأثیرگذاری شگرف والدین حتی بر فطرت فرزند، متن صریح گفته پیامبر گرامی(ص) در روایتی مشهور و معتبر نزد عامه و خاصه است؛ کلُّ مَوْلُودٍ یُولَدُ عَلَی الْفِطْرَةِ حَتَّی یَکونَ أَبَوَاهُ یُهَوِّدَانِهِ وَیُنَصِّرَانِهِ وَیُمَجِّسَانِهِ‏؛ «هر مولودی بر فطرت (الهی) متولد می‏شود، مگر اینکه پدر و مادرش او را یهودی یا نصرانی یا مجوسی گردانند». (بحار الانوار، جلد ٣، صفحه ٢٨١)

استاد حوزه علمیه مطرح کرد: خانواده بعنوان یکی از منابع مهمی است که ارزش‌ها را به افراد منتقل می کند حمایت و مراقبت از فرزندان، وظیفه‌ای مقدس و مهم است که بر عهده والدین قرار دارد. این حمایت شامل محبت، تربیت صحیح، عدالت در رفتار و توجه به نیازهای مادی و معنوی آنها می‌شود. در این میان اکثر صاحب نظران روانشناسی معتقدند که بهترین جو عاطفی بین اعضاء یک خانواده، فضایی است که نه نظیر خانواده های سخت گیر ومستبد، فرزندان در آن دچار محدودیت مطلق از طرف پدر و مادر شوند و نه از آزادی بیش از حد نظیر خانواده های سهل گیر برخوردار باشند، بلکه شایسته است تمام اعضای خانواده با یک انضباط هدایت شده و آزادی مشروط دررشد و تعالی یکدیگر و ایجاد آرامش و آسایش در خانواده مؤثر واقع شوند، زیرا وظیفه مهم خانواده تأمین آرامش و امنیت اعضای آن و تعلیم و تربیت فرزندان است، از نگاه آموزهای دینی، بهترین مدل، مدل تربیتی خانواده های مقتدر است.

وی عنوان کرد: دگرگونی‌های سریع و پیچیده جوامع انسانی به مرور زمان بر شیوه‌های فرزند پروری انسان‌ها اثری اساسی بر جای ‌گذاشته است و برخی خانواده‌ها تلاش می‌کنند فرزند خود را از همان اوان کودکی برای بردن گوی سبقت از همسالانشان آماده کنند. با توجه به تاثیر زیاد خانواده ها در رفتار و عملکرد تحصیلی دانش آموزان در مدرسه و پیگیری شیوه تربیتی کمال گرایانه سبب شده است که فرزندان زمانی خود را با ارزش و موفق بدانند که مورد تأیید والدین خود قرار بگیرند و چون تأیید والدین و دیگران نقش اساسی در ساختار شخصیتی افراد دارد می‌کوشند تلاش خود را دوچندان کنند تا به انتظارات آنان پاسخ مثبت دهند. گاهی اوقات همین حساسیت و توجه بیش از حد والدین و توقعات بیش از اندازه آن‌ها می‌تواند بر برخی عوامل شخصیتی و روان شناختی فرزندانشان اثر بگذارد.

خانم خادمان گفت: کمال گرایی والدین موضوعی است که علاوه بر تاثیری که در زندگی خودشان دارد، در زندگی و آینده فرزندان نیز موثر است. کمال گرایی یکی از ویژگی هایی است که می تواند هم مثبت و هم منفی باشد. معنی کمال گرایی عبارت است از نوعی ویژگی شخصیتی که با معیارهای سختگیرانه، انتظارات بالا و روش هایی دقیق برای چگونگی دستیابی به نتیجه ی دلخواه بروز داده می شود. . البته رسیدن به کمال و شکوفا ساختن استعدادها و توانایی‌های نهفته و بالقوه فرد به خودی خود بسیار ارزشمند است و در این وادی کمال‌گرایی امری مثبت و پسندیده است ولی آن‌چه که به آن اشاره شده است جنبه افراطی یا منفی کمال‌گرایی است.

وی در ادامه توضیح داد: افراد کمال گرا تا زمانی که مطمئن نشوند در کاری بهترین هستند، اقدام به انجام کار نمی‌کنند؛ از این رو این افراد در انجام بسیاری از کارها تعلل می‌کنند و در بسیاری از مواقع، به دلیل ترس از شکست و بهترین نبودن، اصلا کاری را شروع نمی‌کنند، والدین کمال گرا معمولا در مواجهه با فرزندشان هم کمال گرا هستند و علاوه بر این که بیش از اندازه تلاش می‌کنند تا پدر یا مادر خوب، کامل و کافی برای فرزندشان باشند، در بسیاری از موارد فشار بیش از حدی به کودک خود وارد می‌کنند تا فرزندشان نیز همواره بهترین باشد. و از شدت اضطراب معمولا سبک زندگیشان سختگیرانه خواهد بود بنابراین کمال گرایی والدین تاثیرات عمیقی بر رشد و توسعه فرزندان دارد. در حالی که ممکن است با نیت خوب و به منظور ایجاد بهترین شرایط برای فرزندان خود به کمالگرایی روی اورند ولی این رفتار می تواند پیامدهای منفی و مخربی به همراه داشته باشد.

کمال‌ گرایی والدین (به ویژه مادران) می‌تواند کودکان را به فردی مضطرب و ترسو تبدیل کند

استاد حوزه علمیه مطرح کرد: به عنوان مثال، والدی را تصور کنید که از فرزند خود انتظار دارد که همیشه بهترین و بالاترین نمره را در امتحانات کسب کند. این موضوع فشار بیش از حدی را به کودک وارد می‌کند و ممکن است کودک برای رسیدن به این درجه از عالی بودن، یعنی کسب بهترین نمره، دست به انجام کارهایی مثل تقلب بزند و یا زمانی را تصور کنید که والدین انتظار دارند که فرزندشان در مسابقات ورزشی بهترین باشد و به بالاترین جایگاه دست پیدا کند، در صورتی که او با شکست مواجه شود و نتواند مقام اول را کسب کند، بعد از اولین شکست به طور کلی ورزش را کنار خواهد گذاشت و دوباره تلاش نمی‌کند، یکی دیگر از تاثیرات منفی کمال گرایی بر زندگی فرزندان، تهدید سلامت روان آن‌هاست. کمال گرایی بر سلامت روان افراد و فرزندانشان بسیار تاثیرگذار است. کمال گرایی روحیه شاد فرزندان را از بین می‌برد و همواره کودک فشار زیادی را تحمل می‌کند تا بهترین باشد. این موضوع می‌تواند باعث بروز اختلالات دیگر مثل اضطراب و افسردگی در کودک شود.

خواسته بهترین بودن به کافی نبودن فرزندان می‌انجامد

وی ادامه داد: کمال‌ گرایی والدین همیشه به یک‌شکل نیست و سه نوع اصلی دارد؛ کمال‌ گرایی خودمحور «من باید یک والد بی‌نقص باشم»، گاهی در والدینی دیده می‌شود که برای فرزندشان همه چیز را کنترل می‌کنند و مدام در حال مقایسه خود با والدین دیگر هستند، کمال‌ گرایی دیگرمحور« فرزندم باید بی‌نقص باشد»، درافرادی که انتظارات بالایی از فرزندشان دارند مشاهده می شود و استاندارهای خیلی بالایی برای فرزند خود تعیین می کنند و هر اشتباه و شکست کودک را بزرگ می نمایند؛ کمال‌ گرایی جامعه‌محور «دیگران نباید از فرزندم انتقاد کنند»، این والدین مدام نگران قضاوت دیگران درباره‌ی فرزندشان هستند و تلاش می کنند فرزند خود را بی عیب و نقض جلوه دهند و به شدت به تایید اجتماعی اهمیت می دهند.

خانم خادمان در ادامه بیان داشت: برای مقابله با این الگو، والدین باید اشتباهات را طبیعی بدانند، بر رشد به‌جای نتیجه تأکید کنند، مقایسه را کنار بگذارند و عشق بدون قید و شرط نشان دهند. با آموزش کودکان به پذیرش و یادگیری از نواقص خود، رفاه، عزت نفس و شادی کلی آنها را افزایش دهند تنها در این صورت است که فرزندان می‌آموزند به جای تلاش برای کمال، خود واقعی‌ شان را بپذیرند و در همه زمینه‌های زندگی خود پیشرفت کنند، در دنیایی که اغلب کمال را با موفقیت یکی می‌داند، مهم است که به یاد داشته باشیم که «کامل بودن دشمن کامیابی است».

معرفی کتاب

«مادر خوب، مادر بد» نویسنده: دکتر نهاله مشتاق

«هفته چهل و چند» نویسنده: فاطمه ستوده، آمنه آصف پور و فاطمه حجوانی

«موهبت کامل نبودن» نویسنده: برنه براون

«مادر کافی باشیم نه کامل!» نویسنده: جو فراست

وی در پایان ابراز کزد: چیزی که در همه این کتاب‌ها مورد بحث است به طرز فکر «سوپرمامان شدن» مربوط است. همه این کتاب‌ها نقش موثری در سازماندهی افکار و بازسازی نوع نگاه مادران برای بهبود حال مادرانگی‌شان و فرار از سوپر مادر شدن دارند.

انتهای پیام/