حجت الاسلام غلامرضا پهلوانی امام جمعه مشکات در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در کاشان، ضمن تسلیت سالروز شهادت امام رضا با اشاره به دلایل سیاسی و مذهبی دعوت امام رضا (ع) به خراسان اظهار داشت : پس از قتل امین (۱۹۸ق)، مأمون در شرایطی خاص قرار گرفت، بغداد و مرکز خلافت تحت نفوذ عباسیان مخالف او بود و مأمون در مرو اقامت داشت، او از یکسو با خطر قیامهای علویان در حجاز، یمن و عراق روبهرو بود و از سوی دیگر، نیاز به مشروعیت دینی داشت تا سلطنتش را تثبیت کند.
امام جمعه مشکات با بیان اینکه طبری در تاریخ الامم و الملوک (ج۸، ص۵۸۵) مینویسد مأمون چون دید مردم خراسان به علی بن موسی الرضا (ع) گرایش دارند، او را به ولایتعهدی خواند تا محبت ایشان را جلب کند. یاد آورشد: شیخ مفید در الارشاد (ج۲، ص۲۷۰) تصریح میکند که مأمون برای آرام کردن افکار عمومی و جلوگیری از شورش، به این سیاست روی آورد.
حجت الاسلام پهلوانی عنوان کرد: اقدام مأمون در ولایتعهدی نمودن امام رضا(ع) نوعی ائتلاف ظاهری با دین برای مهار اعتراضها بود، روشی که در سیاست مدرن نیز گاهی دیده میشود جذب یا همنشین کردن نخبگان دینی برای کسب مشروعیت، بدون پایبندی واقعی به آرمانهای دینی است.
امام جمعه مشکات، با بیان اینکه مأمون ابتدا با ظاهرسازی، امام رضا(ع) را ولیعهد خود معرفی کرد، اما شرایطی که امام قرار داد (عدم دخالت در عزل و نصبها، امضا نکردن احکام حکومتی) مانع شد مأمون از وجهه ایشان به سود قدرت خود بهره کامل ببرد، خاطرنشان کرد: شیخ صدوق در عیون اخبار الرضا (ج۲، ص۱۵۱) نقل میکند که امام فرمود من به شرطی این امر را پذیرفتم که فرمان ندهم و قضاوت نکنم و هیچکس را نصب و عزل ننمایم.
حجت الاسلام پهلوانی با بیان اینکه با گذشت زمان، محبوبیت امام رضا(ع) به شدت افزایش یافت و مناظرات علمی ایشان اعتبار مأمون را تحتالشعاع قرار داد و خاندان عباسی نیز مأمون را به ترک سیاست عباسی متهم کردند و لذا مأمون چارهای جز حذف فیزیکی ندید، ابراز کرد: تحلیل امروزی نشان میدهد که حکومتهای استبدادی تا زمانی نخبگان دینی یا فرهنگی را تحمل میکنند که ابزاری باشند، اما وقتی استقلال و محبوبیت آنان تهدیدکننده شود، حذف میشوند.
امام جمعه مشکات به نقش علمای درباری و جریانهای فکری در زمان امام رضا (ع) اشاره کرد و با بیان اینکه فقها و متکلمان وابسته به مأمون تلاش کردند ولایتعهدی را نشانه مشروعیت حکومت معرفی کنند، ادامه داد: برخی قاضیان بغداد، ولایتعهدی امام رضا(ع) را تأیید خلافت مأمون از سوی اهل بیت دانستند، اما مناظرات امام در مرو نشان داد که ایشان با استدلال علمی، نه تنها جایگاه خود را حفظ کردند، بلکه برتری گفتمان علوی را تثبیت نمودند، لذا دهها مناظره با علمای مسیحی، یهودی، مجوسی و متکلمان نقل شده که همگی با پیروزی استدلالی امام رضا (ع) پایان یافت.
حجت الاسلام پهلوانی با بیان اینکه سیاست مأمون را میتوان با رفتار برخی دولتهای امروز مقایسه کرد که میکوشند مراجع یا نخبگان دینی مستقل را به سمت خود جذب یا محدود کنند، تأکید کرد: الگوی مأمون نمونهای تاریخی از «اهلیسازی دین» برای حفظ قدرت سیاسی است.
وی با بیان اینکه امام رضا (ع) در این شرایط با مرزبندی شفاف (پذیرفتن ظاهری ولایتعهدی با شروط محدودکننده) و تمرکز بر گفتمان علمی و فرهنگی، هویت شیعه را حفظ کردند، گفت: استقلال فرهنگی و علمی مهمترین سلاح جامعه دینی در برابر سیاستهای سلطهطلبانه است.
امام جمعه مشکات با اشاره به عبرتهای سیاسی زمان امام رضا(ع) با بیان اینکه شهادت امام رضا (ع) با سمّ الگویی از ترور سیاسی پنهان بود، تصریح کرد: شیخ مفید مینویسد مأمون آن حضرت را با انگور زهرآلود مسموم کرد و پس از شهادت، گریبان چاک کرد تا خود را بیگناه نشان دهد، لذا این سیاست انکار، همان چیزی است که در حکومتهای مدرن چون حذف نخبگان مستقل و سپس ساخت روایت انکاری یا طبیعی برای مرگ آنان دیده می شود.
حجت الاسلام پهلوانی با بیان اینکه مردم عصر مأمون بخشی فریب تبلیغات حکومتی را خوردند و تغییر رنگ پرچمها، برگزاری مناظرات و نصب امام به ولایتعهدی، برای آنان نشانه عدالت مأمون تلقی شد، افزود: امروز هم با جنگ رسانهای، خطر مشابه وجود دارد، لذا افکار عمومی ممکن است در برابر تبلیغات سیاسی دچار سردرگمی شود.
امام جمعه مشکات با بیان اینکه شهادت امام رضا(ع)، روحیه ظلمستیزی را زنده نگاه داشت، اذعان کرد: شعرای بزرگی چون دعبل خزاعی در اشعار خود شهادت امام(ع) را به عنوان سند مظلومیت اهل بیت به نسلها منتقل کردند.
حجت الاسلام پهلوانی تصریح کرد: امروز زیارت امام رضا (ع) نه تنها عبادتی فردی، بلکه نماد مقاومت فرهنگی و وحدت اجتماعی و حرم ایشان کانون تقریب مذاهب و تقویت هویت اسلامی در برابر تفرقه و استبداد است.
انتهای پیام. /
نظر شما