حجت الاسلام و المسلمین علی ربانی گلپایگانی از اساتید حوزه علمیه قم در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در ساری، اظهار داشت: چگونگی محفوظ ماندن قرآن کریم، نگارش و تدوین آن در صدر اسلام از موضوعات مهمّی است که باید بر آن دقت و بحث شود.
استاد درس خارج حوزه خاطرنشان کرد: اشکال میشود که «با توجه به عصر رسالت و شرایط و موقعیت آن دوران، نمی توان اطمینان حاصل کرد که همه قرآن به صورت کامل محفوظ مانده است، مانند اینکه ابزار آن دوران ابتدایی بوده و نوعا افراد سواد نداشتند و یا مساله عدم اعراب و نقطه گذاری در آن دوران وجود داشته است.»
مرحله اول: نگارش و تدوین قرآن در زمان پیامبر (ص)
وی با اشاره به لزوم بررسی مصون ماندن قرآن در دوران خود رسالت، گفت: ابتدایی بودن ابزار در دوران صدر اسلام سخن پذیرفته شده ای است؛ اما ساده بودن ابزار ملازمه ای با عدم مصون بودن قرآن ندارد؛ بلکه کار را مقداری مشکل می کند. در مورد اینکه افراد کمی در آن دوران باسواد بودند، اولا آماری در این باره نیست؛ ثانیا تعداد باسوادها آن مقدار کم نبوده که مانع نوشتن شود؛ ثالثا افرادی زیادی قرآن را حفظ می کردند و حفظ و قرائت قرآن در میان مسلمانان به جهت تشویق پیامبر (ص) فراوان بوده است.
حجت الاسلام و المسلمین ربانی گلپایگانی افزود: بر مبنای مستشکل که پیامبر (ص) را فرستاده الهی نمی داند (و عصمت را کنار بگذاریم)، باز مسأله محفوظ ماندن قرآن قابل اثبات است، زیرا پیامبر بودن آن حضرت (ص)، امر مسلّمی بوده است، طبق مبنای وی شرایط برای اعلام پیامبری برای ایشان مهیا بوده است، حال اگر چنین فرد دانا و حکیمی طرحی برای اصلاح جامعه داشته است، مسلم است که حداکثر تلاش خود را برای فراگیری آن طرح و اینکه نسل های بعدی هم از آن استفاده کنند دارد. به همین خاطر او تدابیری در این باره می اندیشند و اگر چنین نباشد، نمی توان او را فرد مصلح دغدغه مندی دانست. بنابراین ایشان تمام روش های عقلایی را برای حفظ این دستاورد مبذول داشته است و همین امر اطمینان به ما می دهد که قرآن محفوظ مانده است.
وی بیان کرد: واقعیت های تاریخی هم بیان می کند حتی در میان صحابه عده ای بودند که علاوه بر ثبت و حفظ قرآن، آنها را به پیامبر (ص) عرضه می کردند. تاریخ نشان از چنین اهتمامی در این باره نشان می دهد و از این رو بر اساس روش عقلایی، اطمینان از محفوظ ماندن قرآن به وجود می آید. اکنون اگر عصمت پیامبر (ص) را هم در نظر بگیریم و ضمیمه کنیم که ایشان می داند و معتقد است که آخرین پیامبر است و بعد از ایشان پیامبری دیگر نخواهد آمد و کتاب او تا آخر باید باقی باشد، اطمینان ما به یقین بالمعنی الاخص می رسد.
استاد حوزه علمیه اظهار کرد: یکی از کاتبان قرآن که مهمترین نویسنده آن بوده و واقعیت های تاریخی و روایی شهادت به آن می دهد، امیرالمومنین علی(ع) بودند. ایشان نیز از درجه عصمت برخوردار بودند و تمام بیانات پیامبر (ص) را ثبت و ضبط می نمودند.
وی خاطرنشان کرد: با مجموعه این مطالب اطمینان بالایی به دست می آید که قرآن در دوران رسالت کاملا محفوظ مانده است، به عنوان نمونه می توان به امام راحل (ره) که نه پیامبر بودند و نه معصوم، در این باره اشاره کرد. در عصر ما امام خمینی (ره) سال ها تصمیم داشتند که نظام شاهنشاهی را از میان بردارند و از این رو مبارزه و سختی زیادی کشیدند و بعد از سال ها به نتیجه رسیدند. بعد از آن ایشان دغدغه فراوانی برای حفظ و بقاء این نظام داشتند. ایشان به همین منظور جمهوری اسلامی را به رأی گذاشتند و بعد از آن قانون اساسی را نیز به رأی مردم گذاشتند. این مسائل و مسائل دیگر نشان می دهد که ایشان برای بعد از خودشان هم تدبیر داشتند.
حجت الاسلام و المسلمین ربانی گلپایگانی تصریح کرد: هرگاه یک قاعده عقلایی در جایی ثابت شود، آن قاعده و لوازم آن مورد قبول است و تا وقتی خلاف آن ثابت نشود حجت است.
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به مطرح شدن کلمه جمع یا تدوین قرآن بعد از رحلت رسول الله (ص) اظهار کرد: در این باره دو دیدگاه در میان محققان مذاهب اسلامی وجود دارد؛ که البته دیدگاه مشهور این است که قرآن در زمان پیامبر (ص) در مصحف واحدی جمع نشده است به گونه ای که سوره ها به صورت ترتیبی که اکنون دارد در آمده باشد و این کار بعد از پیامبر (ص) انجام شده است.
وی افزود: در مورد اینکه چه کسی این جمع آوری و تدوین را انجام داده، گفته اند: اولین کسی که اقدام به این کار کرد، امیرالمومنین علی(ع) است که طبق دستور پیامبر (ص) به این کار همت گماشت. دومین کسی که اقدام کرد به دستور خلیفه اول و پیشنهاد عمر، گروهی از کاتبان به سرپرستی زید بن ثابت بوده است. در این تدوین گفتند اگر کسی آیه ای آورد و در نوشته ها نبود، آن را نپذیرید، مگر اینکه دو نفر شهادت دهد، تا اینکه آیه ای را خزیمه آورد و شاهدی نداشت؛ اما گفتند چون شهادت او توسط پیامبر (ص) به عنوان دو شاهد شمرده می شد، از این رو سخن او پذیرفته شده است. این مطالب بیشتر در منابع اهل سنت آمده است.
حجت الاسلام و المسلمین ربانی گلپایگانی خاطرنشان کرد: از علمای امامیه برخی این دیدگاه را قبول کرده اند، آیت الله معرفت در این باره می فرماید: وجه اینکه سوره های قرآن در زمان پیامبر (ص) در یک جا جمع نشده بود، این بود که هنوز دوران نبوت ایشان تمام نشده بود. سیوطی در این باره می گوید: همه قرآن در زمان پیامبر (ص) نوشته شده بود؛ اما یکجا جمع نشده بود و ترتیب سوره های آن مشخص نشده بود. علامه طباطبایی در این باره می فرماید: «ان القرآن لم یکن مؤلفا فی زمن النبی- ص- و لم یکن منه إلا سور او آیات متفرقة فی ایدی الناس» (المیزان، علامه طباطبایی، ج۳، ص ۷۸- ۷۹) قرآن در زمان پیامبر (ص) تألیف نشده بود و آیات و سوره ها به صورت متفرق در میان مردم بود. امام صادق (ع) فرمود: پیامبر اکرم (ص) به علی (ع) فرمود: قرآن در نزد من و در چیزهای نوشته شده است. اینها را بگیر و جمع کن تا چیزی از آن از دست نرود. این معروف میان کسانی که ناقل هستند و هم باحثین از شئون قرآن از صدر اول صحابه تا زمان ما، و می توان گفت که ارباب سیره نویسان و تاریخ دانان در این باره اجماع دارند.» (تمهید فی علوم القرآن، آیت الله معرفت، ج ۱، ص ۲۸۱- ۲۸۲)
وی ادامه داد: در نقطه مقابل عده ای از مذاهب مختلف، معتقد هستند که قرآن کریم به همان وجهی که امروز هست در آن زمان جمع شده است. آیت الله معرفت می گوید سیوطی می گوید: عده از علمای سلف به این نظریه قائل شدند مانند قاضی ابوبکر باقلانی و ابن انباری و کرمانی و طیبی. (الاتقان، سیوطی، ج ۱، ص ۶۲) از علمای ما سید مرتضی با این دیدگاه موافق هستند. (تمهید فی علوم القرآن، ج ۱، ص ۲۸۴) مرحوم طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان (مجمع البیان، طبرسی، ج ۱، ص ۱۵) و آیت الله خویی (ره) نیز همین دیدگاه را پذیرفته اند.
انتهای پیام. /
نظر شما