حجت الاسلام و المسلمین ابوالفضل رهنما، از اساتید حوزه علمیه قم، در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در ساری با اشاره به آغاز سال تحصیلی حوزوی اظهار کرد: تعلیم و تعلّم علوم حوزوی از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است. به گونه ای که امام صادق (ع) می فرماید «إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ جَمَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ النَّاسَ فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ وَ وُضِعَتِ الْمَوَازِینُ فَتُوزَنُ دِمَاءُ الشُّهَدَاءِ مَعَ مِدَادِ الْعُلَمَاءِ فَیَرْجَحُ مِدَادُ الْعُلَمَاءِ عَلَی دِمَاءِ الشُّهَدَاءِ.» (الأمالی، للصدوق ص 168)
استاد حوزه علمیه قم افزود: امام صادق (ع) فرمود « عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ قَالَ قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ تَعَلَّمَ الْعِلْمَ وَ عَمِلَ بِهِ وَ عَلَّمَ لِلَّهِ دُعِیَ فِی مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ عَظِیماً فَقِیلَ تَعَلَّمَ لِلَّهِ وَ عَمِلَ لِلَّهِ وَ عَلَّمَ لِلَّهِ؛ هر که دانش آموزد و به کار ببندد و آن را برای خدای تعالی تعلیم دهد، در ملکوت آسمان ها بزرگش خوانند و گویند برای خدا یاد گرفت، برای خدا عمل کرد، برای خدا تعلیم داد.» (الکافی (ط - الإسلامیة)/ ج: 1؛ ص: 35)
وی خاطرنشان کرد: متاسفانه برای مردم اهمیّت ندارد که طلاب چه اندازه درس خوانده اند و یا چه مطالب علمی را فرا گرفته اند. آیا شبهه عبائیّه یا بدل حیلوله یا شرط إنتاج قضایا یا ظرف لغو و مستقَّر و...را می دانند یا نه. اگرچه در مواردی مانند احکام مُبتلابه و مسائل اعتقادی و امور ضروری برای مردم، علم طلاب اهمیّت زیادی دارد. آنچه برای مردم عزیز ما بسیار مهم است، اخلاق و تربیّت و سلوک طلاب است.
حجت الاسلام و المسلمین ابوالفضل رهنما تأکید کرد: رعایت عملی تقوا، زهدپیشگی و عدم توجّه به زخارف دنیا و صبر و حلم و حوصله طلاب در برابر ناملایمات و منکرات برای مردم مورد توجه است.
وی همچنین افزود: مردم ما در رابطه با طلاب در پی این موضوع هستند که ببینند تعامل، تحمّل و خویشتن داری طلاب در برابر ایذاء بعضی افراد مُغرِض که روحانیّت را علّت مشکلات کشور می دانند، چگونه است. مردم می خواهند درجه تطابق گفتار با رفتار و اخلاق ما را ببینند و بدانند؛ نه اینکه در پی جستجوی ضعف و کاستی در ما باشند. هرچند ممکن است در بعضی موارد نیز این چنین باشد؛ ولی در ضمن ارزشیابی رفتاری و اخلاقی و تربیّتی طلاب، خواه ناخواه، اخلاق کاربردی و درجه التزام اخلاقی ما معلوم خواهد شد.
استاد حوزه علمیه قم گفت: طلاب، افزون بر تعهّد اخلاقی که اساس طلبگی بر آن است، باید اخلاق عملی را تقویت کنند، در حین اینکه فقط با خداوند حاکم، شاهد، عالم و قادر معامله کنند، رضایت پروردگار عالمیان را نقطه ثِقل و اتّکال همه احوالات ظاهر و باطن خود قرار بدهند. بالاخره کارشان و تبلیغ شان با مردم است.
حجت الاسلام و المسلمین رهنما در همین رابطه با اشاره به آیۀ «وَ مَا کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً فَلَوْ لاَ نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ؛ و مؤمنان را نسزد که همگی [به سوی جهاد] بیرون روند؛ چرا از هر جمیعتی گروهی [به سوی پیامبر] کوچ نمی کنند تا در دین آگاهی یابند و قوم خود را هنگامی که به سوی آنان بازگشتند، بیم دهند، باشد که [از مخالفت با خدا و عذاب او] بپرهیزند.» (توبه: 122)، گفت: مردم سند کارشان را روحانیّت قرار می دهند. از این رو طلبه های عزیز باید مردم را به عنوان یک ناظر حساب کنند و مردم را از دین فراری ندهند و قوه جاذبه و دافعه را درست به کار ببرند. باید به گونه ای با مردم معاشرت کنند که در زمان حضورشان مردم دل زده نشوند و در زمان عدم حضور، دلتنگ عالِم باشند.
استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: در نهج البلاغه از امیرالمؤمنین علی (ع) می آموزیم که «خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مِتُّمْ مَعَهَا بَکَوْا عَلَیْکُمْ وَ إِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَیْکُمْ» (نهج البلاغة (للصبحی صالح) ص: 470)
وی با تأکید بر انجام وظایف و الزامات طلبگی خاطرنشان کرد: امروز شاهدیم افرادی هستند که خاطره ای ساده از آیت الله العظمی بروجردی (ره) را که نزدیک 60 سال است از دنیا رفته به خوبی در یاد دارند و آن را ملاک و معیار سنجش اخلاقی طلاب قرار می دهند. و بالعکس در زمان کنونی، یک روحانی در یک منطقه دور افتاده از روی کم تجربگی و غیر عمد یک رفتار غیر شأن روحانیّت انجام دهد، آن را مبدأ تاریخ قرار می دهند و در این باره هیچ توجیهی را هم نمی پذیرند. از این رو ما حوزویان با مهندسی شخصیت، باید خود را توسعه اخلاقی بدهیم؛ وقتی که با مردم هستیم، هنگام رفت و آمد، خرید و یا هر گونه ارتباط اجتماعی مراقب رفتار و گفتار خود باشیم.
استاد حوزه علمیه قم افزود: ممکن است کلمه ای در عرف ما طلاب عین همان کلمه باشد که در عرف مردم به کار می رود ولی با هم فرق دارد؛ مثلا کلمه «بحث»، در بین طلاب به معنای گفتگو علمی به کار می رود ولی در بین مردم به عنوان نزاع و کشمکش است. از این رو طلبه نباید بدون قرینه از آن لفظ مشترک استفاده کند. به خصوص از رفتار ضعیف و ناشیانه که خیلی مواقع اصلا قابل ملاحظه هم نیست ولی در نزد مردم گناه نابخشودنی است، اجتناب کند.
وی خاطرنشان کرد: با این وضعیت مردم و حسّاسیّت دوران معاصر، دایره مسئولیت طلاب در الزام اخلاقی و تربیتی در تعامل با مردم تا حدودی روشن می شود. طالب علم، با نیّت خالص با خداوند متعال معامله کند. مشارطت، مراقبت، محافظت و مواظبت از اعمال و عبادات خود، همواره داشته باشد تا حبّ دنیا، شیطان و هوای نفس، وی را از مسیر بندگی و زی طلبگی منحرف نسازد. به سخن امام خمینی (ره)، عالَم را مَحضر خداوند متعال بداند؛ (جلد ۸ صحیفه نور ص ۳۸۶)
استاد حوزه علمیه قم افزود: طلبه باید اهل توبه، توسل و برائت از دشمنان ولایت باشد. در زاد المعاد می خوانیم «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ابْعَثْنِی عَلَی الْإِیمَانِ بِکَ وَ التَّصْدِیقِ بِرَسُولِکَ وَ الْوَلَایَةِ لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَلَیْهِ السَّلَامُ وَ الِائْتِمَامِ بِالْأَئِمَّةِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ وَ الْبَرَائَةِ مِنْ أَعْدَائِهِمْ فَإِنِّی قَدْ رَضِیتُ بِذَلِکَ یَا رَبِّ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ خَیْرَ الْخَیْرِ رِضْوَانَکَ وَ الْجَنَّةَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ الشَّرِّ سَخَطِکَ وَ النَّارِ.» (زاد المعاد - مفتاح الجنان / 115 / الفصل الخامس فی أعمال لیالی و أیام شهر رمضان.)
استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: طلبه باید در تصحیح اعمال ناپسند و اصلاح سوء خُلق، تلاش کند. از غیبت، تهمت، بهتان، حسد، کِبر و غرور فاصله بگیرد، به خلق الله توهین و زخم زبان نزند؛ از به کار بردن کلمات رکیک و ناپسند دست بردارد؛ خداوند متعال می فرماید «... وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً» ﴿البقرة، 83﴾.
وی همچنین افزود: طلبه باید چنین باشد که شعار «کل ّمکروه جائزٌ» را درست و شایسته به کار برد، توجیهه گر نباشد، از باطل دفاع نکند و حریّت را از اصول رفتاری خود قرار دهد.
حجت الاسلام و المسلمین رهنما بیان کرد: در روایت از ابوبصیر می خوانیم که «شنیدم امام صادق (ع) می فرمود: به راستی آزاده در هر حال آزاد است، اگر گرفتاری برایش رخ دهد، در برابر آن صبر کند و اگر مصائب بر او هجوم آورند او را نشکنند و اگر چه اسیر شود و مقهور گردد و به جای رفاه او سختی فرا رسد، چنانچه یوسف صدیق امین (ع) بود، اینکه او را به بندگی گرفتند و اسیر و مقهور شد آزادیش را لکّه دار نکرد و تاریکی چاه و هراس آن به او زیانی نرسانید تا این که خدا بر او منت نهاد و آن جبار سرکش را بنده او ساخت پس از آنکه مالک او بود، خدا او را رسول خود نمود و به وسیله او به امتی رحم کرد و همچنین است، صبر خیر به دنبال دارد، شما هم صبر کنید و دل به صبر بدهید تا اجر ببرید.» (الکافی (ط - الإسلامیة) / ج2 / 89)
استاد حوزه علمیه قم در ادامه بیان از الزامات طلبگی در مورد مسائل اخلاقی خاطرنشان کرد: طلبه باید سخن حق را بگوید، ولو تلخ و علیه خودش تمام شود. ذاکر و شاکر بی حدّ و حصر نعمت های الهی باشد. ایرادها و انتقادها که به او تذکر می دهند، بپذیرد و آن را موهبت الهی بداند و اصلاح کند. بیهوده بر زیر دستان و اهل و عیال خود، غضب نکند و آشفته نشود که باران موجب رویش گل ها است نه رعد و برق.
وی افزود: از الزامات زندگی طلبگی آن است که اهل قضاوت منفی درباره دیگران نباشد. زود قضاوت نکند. در هر موضوعی، نظر ندهد. بزرگ پنداری و حق پنداری را در خود، تعطیل کند؛ حقّ الناس و حقّ الله را پاس بدارد. در مصرف بیت المال ، احتیاط کامل داشته باشد. اسراف نکند.
حجت الاسلام و المسلمین رهنما گفت: موعظه کردن دیگران را هدیه حساب نماید، آن را با کلمات زیبا و دلنشین، کادو پیچ کند تا اثر نصیحت، زیاد شود. بیشتر اوقات، سکوت و لبخند بر لب داشته باشد. سنجیده و منطقی حرف بزند. به اشتباه خود معترف باشد و جبران نماید. ازرسیدگی کارهای مردم، به ستوه نیاید.حضرت علی (ع) فرمود: «إِنَّ حَوَائِجَ النَّاسِ إِلَیْکُمْ نِعْمَةٌ مِنَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ فَاغْتَنِمُوهَا وَ لَا تَمَلُّوهَا فَتَتَحَوَّلَ نِقَماً؛ حاجت مردم برای شما، نعمتی از طرف خداوند متعال است آن را غنیمت بشمارید و آزرده خاطر نشوید و گرنه نعمت، مبدّل به نقمت می شود.» (تصنیف غرر الحکم ص : 448)
وی خاطرنشان کرد: طلبه باید امر به معروف و نهی از منکر را عالمانه، مهندسی کند و آن را با الفاظ پسندیده و متواضعانه بکار ببرد. برای رسیدن به هدف، از هر وسیله استفاده نکند. در معامله با اشخاص، دقّت لازم را داشته باشد. با فردی داد و ستد کند که بتواند حقّ خودش را به آسانی بگیرد. سر مسائل کوچک مالی، جنجال راه نیاندازد. آبروی دولت فقر را نشکند.
استاد حوزه علمیه قم افزود: از دیگر خصوصیات حوزوی آن است که اهل صلح و گذشت باشد؛ عذر دیگران را فوری و به آسانی بپذیرد. کارهای خوبی که انجام داده را فراموش کند و کارهای ناپسند که از وی سر زده را فراموش نکند و از سخت گیری دست بردارد.
وی اظهار کرد: از نظر خَلقی، به همه حُرمت بگزارد و دیگران را تخریب نکند. عطر دوستی و مهربانی در بین مردم بیفکند و بذر کینه، دشمنی و اختلاف را از جامعه بردارد. اهل مدارا و پرده پوش عیوب مردم باشد و آنها را با خدا آشتی دهد.
حجت الاسلام و المسلمین رهنما تصریح کرد: از دیگر الزامات زندگی طلبگی آن است که خوبی زندگی را بر خوشی زندگی ترجیح دهد. ابتدا به ساکن به کاری نپردازد. اضمار قبل از ذکر انجام ندهد. تندخو و بداخلاق نباشد؛ چرا که خداوند متعال می فرماید «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظّاً غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ؛ [ای پیامبر!] پس به مهر و رحمتی از سوی خدا با آنان نرم خوی شدی و اگر درشت خوی و سخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می شدند؛ بنابراین از آنان گذشت کن، و برای آنان آمرزش بخواه، و در کارها با آنان مشورت کن، و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن؛ زیرا خدا توکل کنندگان را دوست دارد.» ﴿آلعمران، 159﴾
وی افزود: یک طلبه باید فقط به وقت ضرورت و به قدر ضرورت سخن بگوید. از شُح نفس و حسد و بخل فرمان نبرد. از مواضع تهمت برحذر باشد. «اتّقوا مواضعَ التُّهَم» این بیت شعر را نصب العین و آویزه گوش قرار دهد که«آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است/با دوستان مروت با دشمنان مدارا».
استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: یک روحانی باید عیب و ایراد گرفتن و بدگویی از مردم را رها کند. به تعلیم و تربیت و ریاضت دادن به نفس خویش بپردازد که از هر کاری، مطلوب و ممکن است. حضرت علی (ع) فرمود «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنَّاسِ إِمَاماً- [فَعَلَیْهِ أَنْ یَبْدَأَ] فَلْیَبْدَأْ بِتَعْلِیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلِیمِ غَیْرِهِ وَ لْیَکُنْ تَأْدِیبُهُ بِسِیرَتِهِ قَبْلَ تَأْدِیبِهِ بِلِسَانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفْسِهِ وَ مُؤَدِّبُهَا أَحَقُّ بِالْإِجْلَالِ مِنْ مُعَلِّمِ النَّاسِ وَ مُؤَدِّبِهِمْ؛ هر که خود را پیشوای مردم نمود، باید پیش از یاد دادن به دیگری نخست به تعلیم نفس خویش بپردازد و باید پیش از ادب کردن و آراستن دیگری به زبان، به روش خود او را ادب و آراسته سازد و آموزنده و ادب کننده نفس خود از آموزنده و ادب کننده مردم به تعظیم و احترام سزاوارتر است.» (نهج البلاغة (للصبحی صالح) ص: 480)
وی همچنین افزود: طلبه باید زندگی خودش را بر دایره صبر و عدم خروج از تعادل رفتاری استوار سازد. حضرت امیرالمومنین (ع) فرمود «الدَّهْرُ یَوْمَانِ یَوْمٌ لَکَ وَ یَوْمٌ عَلَیْکَ فَإِنْ کَانَ لَکَ فَلَا تَبْطَرْ وَ إِنْ کَانَ عَلَیْکَ فَاصْبِرْ؛ روزگار دو روز است روزی به سود تو و روزی به زیان تو. آن روز که به سود تو است مغرور مشو، روزی که به زیان توست، شکیبائی کن». (الارشاد، ج: 1 ص: 300)؛
وی خاطرنشان کرد: طلبه باید احکام الهی را بزرگ شمارد. گناهان را سبک نداند و ذات اقدس الهی را در همه جا و همه وقت ناظر بداند. خداوند متعال می فرماید «إِنَّ اللَّهَ لاَ یَخْفَی عَلَیْهِ شَیْءٌ فِی الْأَرْضِ وَ لاَ فِی السَّمَاءِ؛ یقیناً چیزی در زمین و در آسمان بر خدا پوشیده نیست».( آل عمران، 5).
حجت الاسلام و المسلمین ابوالفضل رهنما تصریح کرد: طلبه باید در برابر تغییر مثبت، مقاومت و مخالفت نکند که حضرت امام باقر (ع) به جابر جُعفی فرمود «وَ لَا مُصِیبَةَ کَاسْتِهَانَتِکَ بِالذَّنْبِ وَ رِضَاکَ بِالْحَالَةِ الَّتِی أَنْتَ عَلَیْهَا...» (تحف العقول ص 286) و منطقه امن و ساحل آرامش و نجات را فقط در رضایت الهی ببیند.
وی افزود: خداوند متعال بر توفیقات طلاب علوم دینی در جهت خودسازی و تربیّت اخلاقی بیفزاید و همه را مشمول امدادهای معنوی و دعای حضرت صاحب الزمان (عج) قرار دهد.
انتهای پیام/
نظر شما