به گزارش خبرگزاری حوزه از ساری ، به مناسبت میلاد با سعادت امام حسن عسکری (ع) ، حجت الاسلام طبرسی معاون تهذیب و تربیت حوزه علمیه مازندران با خبرنگار این خبرگزاری به گفتگو نشست که به شرح زیر است:
ویژگی های تاریخی و اجتماعی دوران ولادت امام یازدهم چه بود و تولد ایشان در آن شرایط چه پیامی داشت؟
امام یازدهم شیعیان، حضرت امام حسن عسکری (ع)، در سال ۲۳۲ هجری قمری در شهر مدینه چشم به جهان گشودند. آن دوران مقارن بود با تثبیت قدرت عباسیان که از یک سو با شعار حمایت از اهلبیت به قدرت رسیده بودند و از سوی دیگر بیشترین فشارها را بر خاندان پیامبر وارد میکردند. جامعه اسلامی گرفتار تضاد طبقاتی، بیعدالتیهای اجتماعی و نزاعهای سیاسی بود. در چنین فضایی، نام و یاد اهلبیت (ع) سرمایهای بزرگ برای مقاومت مردم علیه ظلم محسوب میشد و همین امر باعث شد حکومت بیش از پیش مراقب ولادتها و حرکات این خاندان باشد.
ولادت امام عسکری (ع) در این شرایط، حامل پیامی روشن بود: تداوم خط رسالت و امامت، حتی در دل سختترین فشارها. همانگونه که موسی (ع) در کاخ فرعون پرورش یافت تا روزی پایههای ظلم را فرو ریزد، امام حسن عسکری (ع) نیز در محیطی امنیتی رشد کردند تا نشانهای برای تداوم مشعل هدایت در میان مسلمانان باشند.
نقش مادر گرامی ایشان، حُدیث (سوسن)، در تربیت و آماده سازی امام برای مقام امامت چگونه بود؟
مادر امام، بانویی بزرگوار به نام «حُدیث» یا «سوسن» بود که در منابع با القاب «سیده»، «عقیله» و «حُدیثه» نیز یاد شده است. او از زنان صالح، پرهیزگار و صاحب بینش بود. روایات نشان میدهد که بانو حُدیث نه تنها در تربیت فرزندش نقش مستقیم داشت، بلکه در انتقال معارف اهلبیت نیز نقشی برجسته ایفا کرد.
چنین بانویی در تاریخ شیعه نمونههای درخشانی دارد؛ همانگونه که حضرت فاطمه زهرا (س) مکتب علی (ع) و فرزندانش را پرورش داد و نرجس خاتون، مادر امام زمان (عج)، زمینهساز غیبت کبری شد. حُدیث نیز با دلسوزی، تقوا و مراقبت ویژه، فرزندی تربیت کرد که در جوانی بار سنگین امامت را بر دوش گرفت. حتی برخی نقلها حکایت دارند که او در سالهای پس از شهادت فرزندش، پناهگاهی برای شیعیان و واسطهای برای رساندن پیام امام مهدی (عج) بود.
امام عسکری با وجود محدودیت های شدید، چگونه شبکه ارتباطی وکالت را مدیریت و با شیعیان در ارتباط بودند؟
امام حسن عسکری (ع) بیشتر عمر امامت خود را در سامرا و در پادگان نظامی ــ که به همین دلیل لقب «عسکری» یافتهاند ــ سپری کردند. عباسیان ایشان را به ظاهر تحت نظارت قرار داده بودند تا از ارتباط مستقیم امام با مردم جلوگیری کنند. اما تدبیر امام، همچون سایر ائمه (ع)، ایجاد و گسترش شبکهای به نام «نظام وکالت» بود.
در این شبکه، نمایندگانی چون عثمان بن سعید، احمد بن اسحاق قمی و علی بن جعفر همانی در شهرهای مختلف بهعنوان حلقه ارتباطی فعالیت میکردند. این وکلا، پرسشهای دینی، مسائل مالی و نیازهای شیعیان را به امام میرساندند و پاسخها و دستورات ایشان را منتقل میکردند.به عنوان نمونه، در تاریخ آمده است که وقتی یکی از شیعیان با پرسشی پیچیده در باب فقه روبهرو شد و امکان ملاقات با امام عسکری (ع) نداشت، نماینده امام پاسخ ایشان را به وی رساند و آن پاسخ برای سالها مبنای عمل شیعیان شد. این شبکه علاوه بر تأمین نیازهای روزمره، کارکردی مهمتر نیز داشت: آمادهسازی شیعه برای دوران غیبت. شیعیان کمکم میآموختند که بدون دسترسی مستقیم به امام، چگونه با واسطهها ارتباط برقرار کنند و این مقدمهای برای پذیرش غیبت صغری و کبری بود.
مهمترین درس های اخلاقی و سبک زندگی که از سیره امام حسن عسکری (ع) می توان آموخت چیست؟
اگر چه امام عسکری (ع) عمری کوتاه داشتند، اما همین سالهای محدود سرشار از درسهای اخلاقی و انسانی است مانند:
صبر و پایداری: زندگی ایشان زیر سایه نظارت و زندان سپری شد، اما هرگز زبان به شکوه نگشودند و این صبر، شیعیان را نیز به استقامت فراخواند.
کرامت و مهربانی: تاریخنگاران اهلسنت نیز نقل کردهاند که امام با غلامان و خادمان خانه همانگونه برخورد میکردند که با بزرگان.
تأکید بر علم و عقل: ایشان در نامهای به یکی از یاران نوشتند: «هیچکس به اندازه عقلش سود نمیبرد.» این نگاه، شیعه را به سوی عقلانیت و دانشاندوزی سوق داد.
سادهزیستی: با وجود جایگاه والا، زندگی امام بسیار ساده بود. حتی دشمنان شهادت دادهاند که امام هرگز در پی تجمل و رفاهطلبی نبودند و دل به دنیا نسپردند.
امامت ایشان در سنین جوانی چگونه پاسخی به شبهات درباره امامت جوانان بود؟
یکی از نکات برجسته در زندگی امام حسن عسکری (ع)، پذیرش امامت در جوانی بود. ایشان در ۲۲ سالگی جانشین پدر شدند و تنها شش سال رهبری جامعه شیعه را بر عهده داشتند. این مسئله پرسشها و گاه شبهاتی را در جامعه برانگیخت، چرا که عدهای سن کم را نشانه ناپختگی میپنداشتند.
اما سیره و رفتار امام نشان داد که امامت، مقامی الهی است که معیار آن سن و سال نیست. همانطور که یحیی (ع) در کودکی پیامبر شد یا امام جواد (ع) در خردسالی به امامت رسید، امام عسکری (ع) نیز با علمی بیپایان و کراماتی آشکار، همگان را به شایستگی خود متقاعد ساختند. روایت است که روزی یکی از دانشمندان بغداد برای آزمودن ایشان پرسشهای دشواری طرح کرد. پاسخهای دقیق امام چنان او را شگفتزده کرد که در برابر شاگردانش گفت: «این دانش از بشر عادی برنمیآید؛ او امامی برگزیده است.»
در یک جمعبندی میتوان گفت: زندگی امام حسن عسکری (ع) نمونهای روشن از رهبری الهی در شرایط اختناق، تربیت اخلاقی و عقلانی در دل فشارها، و آمادهسازی جامعه برای مرحلهای نوین از تاریخ اسلام یعنی غیبت بود.
نظر شما