علامه میرحامد حسین هندی؛ قهرمان دفاع از حریم ولایت در هندوستان

به گزارش خبرگزاری حوزه، سید مهدی ابوظفر معروف به میر حامدحسین هندی (۱۲۴۶-۱۳۰۶ق) از سادات و علمای شیعه قرن سیزدهم در هند است.

میرحامد حسین آثاری در دفاع از تشیع از جمله چندین ردیه بر کتاب‌های ضدشیعی نگاشت. مشهورترین کتاب او عبقات الانوار است که آن را با هدف اثبات امامت و دفاع از ولایت امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه‌السلام نوشته است.

علمای شیعه همچون میرزای شیرازی، زین‌العابدین مازندرانی، محدث نوری و سید محمدحسین شهرستانی بر این کتاب تقریظ نوشته‌اند. همچنین افرادی همچون میرزا ابوالفضل تهرانی، آیت‌الله سید محسن حکیم و مرحوم آیت‌الله شیخ عباس قمی ره، آن را کتابی بی‌همتا دانسته‌اند.

همچنین مرحوم استاد محمدرضا حکیمی می‌نویسد: به راستی کتاب عبقات، عظیم است. آن اقیانوس بی‌کران و آن دریای ژرف، این کتاب است. این چنین کتابی، در دیگر آفاق بشری و فرهنگ ملت ها نیز همانند ندارد... این همه آگاهی و عمق، این همه معرفت و استقصا، این وسعت دامنه اطلاع، این خُبرویت و تبحر… این قوام و ماده، این ها همه به راستی اعجاز است در عالم فکر و تالیف و در عرصه قدرت‌های انسانی...

اهمیت و روش کار علمی، پژوهشی علامه

سید میرحامد حسین، علاوه بر جنبه‌های علمی و دقت نظر در بحث، نهایت دقت را در صحت نقل قول و انتساب کلمات به افراد مختلف رعایت کرده است. از آنجا که همیشه دروغ را باید شبیه به حق رنگ‌آمیزی کنند تا بتوانند محملی برای قبولاندن باطل داشته باشند، مرحوم علامه میر حامد حسین خط به خط و واژه به واژه کتاب تحفه اثنی عشریه را مورد دقت و بررسی قرار داد. تا جایی که گویی کتاب تحفه اثنی عشریه حتی یک جمله درست و مطابق با حقیقت ندارد. تناقضات و تضادها در اقوال صاحب تحفه و شاگردان و اساتیدش به حدی آشکار شده است که نمی‌توان برای کتاب تحفه بهره‌ای از حق یافت. علامه میر حامد، مانند جد اعلای خود حضرت ابراهیم (ع)، که بهانه‌ای برای بت‌پرستان باقی نگذاشت، عذری برای کسانی که امیرالمؤمنین علی (ع) را در تاریکی قرار می‌دهند و از او سر باز می‌زنند، باقی نگذاشت.

عظمت نویسنده، دقت نظر او، تسلطش بر علوم، پیگیری گفته‌ها، امانت‌داری در نقل و پایبندی عملی به قواعد تحقیق، همه‌وهمه در روش‌های او در پاسخ به اشکالات یا نقد استدلال‌ها آشکار می‌شود. او با قوی‌ترین برهان‌ها و محکم‌ترین دلایل، تمام راه‌ها و بهانه‌ها را بست و همه شک‌ها و شبهات را دفع کرد، تا جایی که برای مخالفان هیچ راهی برای طعنه به مذهب یا خدشه در دلیل یا تضعیف حدیث باقی نماند. مگر اینکه با بهترین شیوه آن را دفع کرد و با پاسخ‌های زیبا جواب داد: «با تحقیقات ظریف، دقت‌های زیبا، استدلال‌های برهانی، الزامات نبوی، استدلال‌های علوی و نقض‌های رضوی». او در همه این‌ها به کتاب‌های اهل سنت استناد کرد و با گفته‌های بزرگان علمای آنان در علوم و فنون مختلف استدلال نمود.

او هر کلمه‌ای که در «تحفه» آمده بود را مورد پاسخ یا نقد قرار داد. اغلب کلمات صاحب «تحفه» را با آنچه خود او در همان کتاب یا دیگر کتاب‌هایش ذکر کرده بود پاسخ می‌داد، و گاه آن‌ها را با کلمات پدرش و دیگر اساتید و مشایخش رد می‌کرد. تا جایی که باب تحفه دوازده‌امه به نامه‌های شعری و عبارات هندی تبدیل شد که مردم از آن می‌خندیدند. گاهی نیز کلمات استاد و پدرش «ولی‌الله دهلوی» و کلمات شاگردانش، به ویژه محمد رشیدالدین خان دهلوی و حیدر علی فیض‌آبادی را مورد بحث قرار می‌داد. بلکه او هر آنچه را که آن متعصبان منکر حقایق، مانند فرزندان تیمیه، جوزی، حجر و بسیاری دیگر، برای طعنه به مذهب اهل بیت بیان کرده‌بودند، مورد پاسخ و تحقیق قرار داد.

مهم‌ترین روش‌ها و رویکردهای او را در نقد و تحلیل احادیث و استدلال‌های مخالفان بررسی می‌کند:

۱. نقض استدلال‌های مخالفان: سید با استفاده از احادیث متواتر و تحلیل سیره اصحاب، استدلال‌های مخالفان را به‌طور سیستماتیک نقض می‌کند.

۲.بررسی اسناد و دلالت احادیث: او با بررسی دقیق اسناد و تحلیل دلالت احادیث، ضعف‌های استدلال‌های مخالفان را آشکار می‌سازد.

۳. توجه به شرایط صدور احادیث: سید به شرایط و زمان صدور احادیث توجه ویژه‌ای دارد و نشان می‌دهد که بسیاری از احادیث در شرایط خاصی صادر شده‌اند.

۴. استفاده از احادیث اهل سنت: او از احادیث اهل سنت برای نقض استدلال‌های مخالفان استفاده می‌کند.

۵. معارضه با احادیث جعلی: سید با بررسی دقیق احادیث جعلی و ضعیف، استدلال‌های مخالفان را باطل می‌کند.

ترجمه و تلخیص هایی بر این کتاب شریف نگاشته شده است از جمله:

فیْضُ الْقَدیر فیما یَتَعَلّقُ بِحَدیثِ الْغَدیر، خلاصه عبقات الانوار اثر شیخ عباس قمی.

ترجمه خلاصه بخش‌های حدیث مدینة العلم به زبان عربی اثر محمدسعید، نوه مؤلف.

الثمرات فی تعریب العبقات: تلخیص و ترجمه حدیث مدینة العلم، حدیث تشبیه، حدیث منزلت و بخشی از حدیث غدیر به زبان عربی اثر سید محسن نواب لکهنوی.

نفحات الازهار فی خلاصه عبقات الانوار تألیف سید علی میلانی به زبان عربی در ۲۰ جلد.

ترجمه بخش‌های از عبقات، به عربی اثر سید هاشم حسینی عاملی

منابع:

ویکی شیعه

نفحات الازهار آیت‌الله حسینی میلانی

تارنمای نباالعظیم-مقاله حامد صارم

اعیان الشیعه،علامه محسن امین ره