به گزارش گروه ترجمۀ خبرگزاری حوزه، حجتالاسلام و المسلمین منیر احمد خان، روحانی برجسته ، محقق و مبلّغ بنگلادشی در گفتوگو با خبرگزاری حوزه، اظهار داشت: مهمترین راهکار برای حفظ وحدت شیعه و سنی، گسترش گفتوگوی صادقانه، مستمر و مبتنی بر دانش اصیل دینی است؛ چراکه فضای تکفیر، توهین و بهکارگیری ادبیات نفرتآمیز و خشونتطلبانه، هیچ سنخیتی با آموزههای ناب اسلامی نداشته و تنها به تضعیف امت اسلامی و خدشهدار شدن همبستگی اجتماعی میانجامد.
در ادامه، شرح این گفتوگو را می خوانید:
در آغاز، لطفاً ارزیابی کلی خود را از وضعیت فعلی جامعه شیعیان در بنگلادش بیان بفرمایید.
حجتالاسلام محمد منیر حسین خان: الحمدلله، شیعیان بنگلادش همچنان بهعنوان شهروندان این کشور، زندگی نسبتاً مسالمتآمیزی دارند و در چارچوب قوانین رسمی از حقوق شهروندی محروم نیستند. با این حال، واقعیت این است که شیعیان بهدلیل اقلیت بودن در میان جامعه مسلمانان، با محدودیتها و چالشهای متعددی روبهرو هستند.
در سطح حکومتی و قانونی، تبعیض آشکار و سازمانیافتهای علیه شیعیان مشاهده نمیشود؛ اما در عرصه اجتماعی، آنان گاه با سوءبرداشتها، تبلیغات نادرست، فضای ذهنی منفی و در برخی موارد، رفتارهای مبتنی بر تعصب و بدبینی مواجه میشوند. هرچند آزادی دینی در قانون اساسی بنگلادش به رسمیت شناخته شده است، اما اجرای عملی این اصل در همه مناطق و شرایط، همواره بهصورت یکسان و عادلانه تحقق نمییابد.
با توجه به حساسیت و آسیبپذیری برگزاری مراسم و شعائر مذهبی شیعیان در بنگلادش، ارزیابی جنابعالی از وضعیت کنونی امنیت مراسم چگونه است و این شرایط چه پیامدهای روانی و اجتماعی برای جامعه شیعه به همراه داشته است؟
حجتالاسلام محمد منیر حسین خان: حساسترین و در عین حال آسیبپذیرترین حوزه برای جامعه شیعه در بنگلادش، برگزاری مراسم و شعائر مذهبی است؛ بهویژه آیینهای مربوط به ماه محرم، روز عاشورا و مجالس سوگواری اهلبیت علیهمالسلام. در سالهای گذشته، متأسفانه شاهد وقوع برخی حوادث خشونتآمیز و تنشهای پراکنده بودهایم که هرچند محدود و مقطعی بودهاند، اما تأثیرات روانی عمیقی بر جامعه شیعه برجای گذاشتهاند.
در حال حاضر، با همکاری و حضور نیروهای امنیتی، وضعیت برگزاری مراسم مذهبی نسبت به گذشته کنترلشدهتر و امنتر شده است؛ با این حال، احساس نگرانی و احتیاط همچنان بهطور کامل از بین نرفته است. در بسیاری از مناطق، شیعیان هنگام برگزاری علنی مجالس عزاداری یا برنامههای دینی، ناگزیر از رعایت ملاحظات امنیتی و احتیاطهای مضاعف هستند. این وضعیت، بهنوعی بیانگر آن است که آزادی دینی اگرچه بهصورت رسمی وجود دارد، اما در عمل همواره با دغدغههای امنیتی همراه است.
در جوامعی که ترکیب مذهبی متنوعی دارند، شیعیان گاه با پیامدهای ناشی از اطلاعات نادرست و تبلیغات منفی مواجه میشوند. متأسفانه در برخی محافل، مطالب تحریفشده و اتهامات بیاساس علیه شیعیان مطرح میشود که این امر میتواند موجب سوءتفاهم، فاصله اجتماعی و حتی تنشهای پنهان در روابط خانوادگی یا اجتماعی گردد.
البته تأکید میکنم که این وضعیت، تصویر کلی جامعه بنگلادش نیست. بخش قابل توجهی از برادران و خواهران اهلسنت، روابطی صمیمانه، محترمانه و بر پایه همزیستی اسلامی با شیعیان دارند. ریشه اصلی مشکلات، بیشتر در جهل، ناآگاهی و تفکرات افراطی نهفته است، نه در میان مردم عادی و دیندار جامعه.
وضعیت جامعه شیعه بنگلادش را در حوزه آموزش، تحصیل و فرصتهای شغلی چگونه ارزیابی میکنید؟
حجتالاسلام محمد منیر حسین خان: در زمینه آموزش و فعالیتهای حرفهای، شیعیان بنگلادش بهطور کلی حضور طبیعی و فعالی دارند. خوشبختانه در این حوزهها، تبعیض دولتی یا ساختاریِ چشمگیری مشاهده نمیشود و بسیاری از شیعیان در دانشگاهها، مراکز علمی و مشاغل مختلف، همانند سایر شهروندان فعالیت میکنند.
با این حال، در برخی شرایط خاص و فضاهای حساس مذهبی، شماری از افراد ترجیح میدهند هویت مذهبی خود را آشکارا بیان نکنند. این مسئله، نوعی فشار روانی خاموش را به همراه دارد که از واقعیت زندگی اقلیتها ناشی میشود و نشان میدهد که چالشها همیشه آشکار و رسمی نیستند، بلکه گاه در لایههای پنهان جامعه جریان دارند.
به نظر جنابعالی، مهمترین چالشهای فکری و هویتی پیشروی نسل جوان شیعه در بنگلادش چیست و چه راهکارهایی را برای تقویت هویت دینی، افزایش خودآگاهی و پیشگیری از انزوا در میان آنان ضروری میدانید؟
حجتالاسلام محمد منیر حسین خان: بزرگترین چالش پیشِروی نسل جوان شیعه در بنگلادش، مسئله «بحران هویت» و سردرگمی فکری است. از یکسو، آنان در فضای آموزش مدرن، رسانههای نوین و تحولات اجتماعی حضور فعال دارند و میکوشند با مقتضیات زمانه همگام شوند؛ و از سوی دیگر، بهدلیل اقلیت بودن، با پرسشها، فشارها و گاه قضاوتهای نادرست درباره هویت مذهبی خود مواجه میشوند.
برای عبور از این وضعیت، سه محور اساسی باید بهطور جدی مورد توجه قرار گیرد:
نخست: ارائه آموزش دینی صحیح، عالمانه و بهروز؛
دوم: تقویت خودآگاهی و اعتماد به هویت مذهبی و شهروندی در میان جوانان؛
سوم: ایجاد و گسترش پیوندهای اجتماعی مثبت و سازنده با سایر اقشار جامعه. بدون توجه به این عناصر، خطر انزوا، سرخوردگی یا جذب شدن به قرائتهای افراطی افزایش مییابد.
به نظر شما مهمترین انتظارات و مطالبات جامعه شیعه از دولت و از بدنه کلی جامعه بنگلادش چیست؟
حجتالاسلام محمد منیر حسین خان: مطالبات شیعیان بنگلادش بسیار روشن، حداقلی و مبتنی بر اصول شهروندی است. آنان خواهان امتیاز ویژه یا جایگاه فراتر از دیگران نیستند، بلکه انتظار دارند حقوق بنیادینشان بهصورت کامل و عادلانه تضمین شود. مهمترین این مطالبات عبارتاند از:
نخست: تأمین امنیت و آزادی مذهبی در عمل، نه صرفاً در سطح قوانین؛
دوم: مقابله جدی و مؤثر با سخنان نفرتپراکنانه، تکفیر و تبلیغات تفرقهافکنانه؛
سوم: اصلاح و تصحیح مطالب نادرست و گمراهکننده درباره تشیع در کتابهای درسی، منابر و رسانهها؛
چهارم: تقویت فرهنگ احترام متقابل، مدارا و همزیستی میان همه مسلمانان، فارغ از گرایش مذهبی آنان.
بهطور خلاصه، شیعیان چیز اضافهای مطالبه نمیکنند؛ آنان تنها خواهان عدالت، امنیت، کرامت انسانی و امکان زندگی شرافتمندانه بهعنوان شهروندان برابر هستند.
برای حفظ وحدت شیعه و سنی و صیانت از همبستگی مذهبی و اجتماعی در کشور، چه راهکارها و اقداماتی را ضروری و مؤثر میدانید؟
حجتالاسلام محمد منیر حسین خان: مهمترین راهکار، گفتوگوی صادقانه، مستمر و مبتنی بر دانش دینی است. فضای تکفیر، توهین و استفاده از ادبیات نفرتآمیز و خشونتطلبانه، هیچ نسبتی با آموزههای اصیل اسلامی ندارد و تنها به تضعیف امت اسلامی میانجامد. در این میان، علما، نهادهای آموزشی و رسانهها مسئولیت سنگینی بر دوش دارند و باید با رویکردی مسئولانه، روشنگرانه و وحدتمحور عمل کنند.
بیتردید، میان شیعه و سنی تفاوتهایی در برخی مسائل اعتقادی و فقهی وجود دارد؛ اما این تفاوتها نباید به عامل دشمنی تبدیل شود. آنچه ما را به هم پیوند میدهد، بسیار عمیقتر و گستردهتر است: ایمان به قرآن کریم، محبت و پیروی از رسول اکرم حضرت محمد مصطفی صلیاللهعلیهوآله، سیره نبوی و ارزشهای بنیادین امت اسلامی. تأکید بر این مشترکات، کلید حفظ وحدت و آرامش اجتماعی است.
با توجه به شرایط کنونی، نگاه شما به آینده جامعه شیعه در بنگلادش چگونه است و تا چه اندازه نسبت به این آینده امیدوار هستید؟
حجتالاسلام محمد منیر حسین خان: با وجود همه دشواریها و چالشهای موجود، نگاه من به آینده جامعه شیعه در بنگلادش، نگاهی امیدوارانه است. واقعیت این است که اکثریت مردم بنگلادش، در عین پایبندی عمیق به دین، روحیه افراطگرایانه ندارند و بهطور سنتی به همزیستی مسالمتآمیز باورمندند. اگر بستر مناسبی برای دعوت دینی صحیح، آموزش آگاهانه و اجرای عادلانه قانون فراهم شود، بدون تردید زمینههای سوءتفاهم و تنشهای مذهبی بهتدریج کاهش خواهد یافت.
نقش دولت در تأمین عدالت اجتماعی و امنیت برابر برای همه شهروندان، و نیز نقش نهادهای دینی، آموزشی و فرهنگی در ترویج فهم درست از اسلام و مقابله با اندیشههای تندروانه، بسیار تعیینکننده است. از سوی دیگر، اگر نسل جوان شیعه با تکیه بر دانش، اخلاق، صبر و گفتوگو وارد عرصههای اجتماعی شود و بهجای واکنشهای احساسی، رویکردی عقلانی و مسئولانه در پیش گیرد، انشاءالله آیندهای امنتر، باثباتتر و همراه با کرامت انسانی برای همه مسلمانان این کشور رقم خواهد خورد.
سخنان پایانی
جامعه شیعه در بنگلادش، علیرغم پایبندی عمیق به اصل همزیستی مسالمتآمیز و وحدت اسلامی، در عمل با چالشهایی در حوزه امنیت مذهبی، پذیرش اجتماعی و فضای ذهنی عمومی مواجه است. این چالشها بیش از آنکه ریشه در ساختارهای رسمی داشته باشند، از ناآگاهی، تبلیغات نادرست و قرائتهای افراطی از دین سرچشمه میگیرند.
تقویت امنیت، گسترش آگاهی عمومی، اصلاح نگرشهای نادرست و نهادینهسازی فرهنگ احترام متقابل میان پیروان مذاهب اسلامی، میتواند زمینهساز شکلگیری جامعهای آرام، عادلانه و باثبات باشد؛ جامعهای که در آن، همه شهروندان اعم از شیعه و سنی با احساس امنیت، عزت و برابری، نقش سازنده خود را در پیشرفت و انسجام ملی ایفا کنند.
نظر شما