خبرگزاری حوزه | درگیر کردن احساسات مخاطب یکی از اصلیترین سازوکارهای اثرگذاری توسط رسانههاست؛ این موضوع از آنجا مهم است که احساسات مسیر تفکر منطقی را کوتاه میکند و باعث میشود مخاطب سریعتر واکنش نشان دهد یا تصمیم بگیرد.
حال اطلاع از اینکه رسانهها چگونه چنین فرایندی را عملیاتی میکنند نیز دارای اهمیت است که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره خواهد شد:
۱️. انتخاب و برجستهسازی احساسی محتوا
رسانهها تعمدا خبرها یا موضوعاتی را انتخاب میکنند که بار عاطفی بالا دارند. حوادث، بحرانها، خشونت، عشق، موفقیت، درد، ترحم، ترس و... استفاده از تیترهایی با بار هیجانی مثل فاجعهای تکاندهنده در قلب شهر یا افشای فساد مالی یا اخلاقی و... که هدفش جلب توجه سریع و افزایش درگیری روانی مخاطب است.
۲️. دوقطبیسازی و تحریک احساسات جمعی
یکی از قویترین ابزارهای درگیری احساسی تقسیم جامعه به ما و آنها، خوب و بد، قهرمان و دشمن، مصلح و جنگجو و... که این روش منجر به ایجاد حس تهدید یا افتخار جمعی خواهد شد و هدف این روش هم بسیج احساسات گروهی و افزایش وابستگی به رسانههاست.
۳️. الگوریتمهای شبکههای اجتماعی
پلتفرمها، محتوایی را بیشتر نمایش میدهند که واکنش هیجانی شدید ایجاد کند (لایک، خشم، تعجب) درنتیجه مخاطب وارد چرخهی «احساسات افراطی» میشود و کمتر فرصت تفکر دارد. این همان چیزی است که از آن به عنوان اقتصاد توجه (Attention Economy) یاد میشود.
۴️. تکنیکهای زبانی
استفاده از کلمات احساسی بهجای واژههای خنثی مانند «قربانی»، «وحشتناک»، «قهرمانانه» و .... یکی از روشهای برانگیختگی احساسی توسط رسانههاست. در این روش هدف برانگیختن واکنش درونی و همدلی فوری توسط مخاطب است.
۵️. تکرار و تشدید احساسی
رسانهها با بازپخش مکرر یک تصویر یا روایت، حس اضطراب یا هیجان را در مخاطب تثبیت میکنند. در شرایط بحرانی (مثل جنگ یا حادثه)، این روش احساسات جمعی را تشدید میکند.
۶️. ایجاد حس فقدان یا اضطرار
این حالت بهویژه در شبکههای اجتماعی و تبلیغات مورد استفاده قرار میگیرد. پیامهایی که القا کند که همه دیدن جز تو، یا الان یا هرگز یا آخرین فرصت و در واقع همه آنچه در قالب همه میگویندها و همه انجام میدهندها در فضای مذکور مورد توجه قرار میگیرد. در واقع تحریک ترس از عقب ماندن مورد هدف است و احساس اضطرار باعث میشود مخاطب بدون تفکر تصمیم بگیرد یا واکنش نشان دهد.
۷️. بازی با احساسات متناقض
رسانهها گاهی عمدا ترکیبی از ترس و کنجکاوی، یا خشم و شوخطبعی را ارائه میدهند. مثلا ویدیوهای شوخی با موضوعات سیاسی یا بحرانی. چون مغز انسان در برابر تضاد احساسی دچار درگیری میشود و نمیتواند بیتفاوت بماند.
راهکار کوتاه: مخاطب باید قبل از واکنش احساسی، چند ثانیه مکث کند و از خود بپرسد «چه احساسی در من برانگیخته شد و چرا؟» همین آگاهی کوتاه، نخستین و مؤثرترین سپر در برابر دستکاری احساسی رسانههاست.
معصومه نصیری ـ مدرس و پژوهشگر سواد رسانهای
نظر شما