به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین رمضانی رئیس مرکز اسلامی و امام جمعه هامبورگ در خطبه های این هفته نماز جمعه این شهر به موضوع عدالت و امنیت و آینده بشریت پرداخت. متن کامل خطبه های ایشان به این شرح است: اعتقاد به منجی و مصلح جهانی که در ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی به صورت یک اصل مسلم وجود دارد، برای جامعه بشری سرمایه‌ای ارزشمند است؛ زیرا به همه انسانها، باور و امید به ادامه حیات و زندگی و تحقق ارزش‌ها و هنجارهای انسانی مانند عدالت، امنیت و معنویت را در پیکره اجتماع نوید می‌دهد و با همین نوید همه تلاش می‌کنند تا زمینه تحقق آینده درخشانی برای همه انسانهای تشنۀ عدالت فراهم شود. البته این وعده‌ای الهی است که حاکمیت زمین به دست صالحان سپرده می‌شود: « وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ ».^[1]

فاصله زیاد میان شعار و عمل در سازمان های جهانی

البته نگاه به آشتی میان ملّتها امروز در ذهن بسیاری از دانشمندان آمده است. برخی با عنوان اخلاق جهانی و یا معنویت جهانی و عناوین دیگر درصدد هستند تا حدّی ارزشهای انسانی را در جامعه برگردانند. حال چقدر تلاش آنها به ثمر برسد بی شک بستگی دارد به طرحهای اجرائی و همبستگی همه حاکمیت‌ها و ملّت‌ها. از آنجا که امروزه جوامع با مشکلات فقر، ظلم، ستم، بی عدالتی، جنگ قدرتها و استعمار و استثمار مواجه هستند، به نظر می رسد به راحتی نمی‌توان از مصائب نجات یافت. گرچه شعار حقوق بشر در همه ابعاد از سازمانهای جهانی سر داده می‌شود، ولی آنچه مشاهده می‌شود فاصله زیاد میان شعار و عمل است. اکنون بحث در علّت این مسائل نیست و اینکه مشکلات فعلی جهات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دارد یا عوامل دیگری را می‌توان جستجو کرد؟ و آیا دولتها و ملتها نقشی در ایجاد این مشکلات دارند یا خیر؟ و اگر دارند سهمیه دولتها بیشتر است یا ملتها؟ و چگونه می‌توان تلاش کرد این مشکلات مرتفع شود.

اعتقاد به منجی، حرکت اجتماعی را بدنبال دارد

بی شک همه این مسائل مهم است و در جای خود باید به دقت مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. اما آنچه که از جهتی پرداختن به آن ضرورت دارد این است که اعتقاد به منجی برای تحقق صلح و عدالت و امنیت جهانی به نوعی در بشریت وجود دارد و این نکته بسیار مثبت است؛ زیرا همین باور باعث می‌شود که انسانها تلاش کنند مقدمات تحقق آرمان بشری را فراهم سازند. به همین جهت در منابع اسلامی ما انتظار و باور به چنین تحولی با فضیلت‌ترین اعمال است. رسول خدا(ص) فرموده است: « أَفْضَلُ‏ أَعْمَالِ‏ أُمَّتِي‏ انْتِظَارُ فَرَجِ اللَّهِ تَعَالَى‏». انتظار هم باوری است که باید در عمل که همان آماده سازی فرد و جامعه است تحقق یابد؛ یعنی همه انسانها به نوعی مسئولیت دارند برای تحقق عدالت، ایفای حقوق بشر و عدالت و معنویت و اخلاق جهانی و هر آنچه که در حوزۀ بین‌الملل به عنوان نیاز بشر است، تلاش کنند و زمینه چنین امری را فراهم سازند.

التبه بسیار روشن است که مکتب و آئین می‌تواند برای همه نیازهای مادی و معنوی بشر پاسخهای لازم را داشته باشد. معاش مردم را با معاد آنها آمیخته نماید. آسایش مادی و آرامش روحی و معنوی را مورد توجه قرار دهد و به تعبیری به سعادت و خوشبختی دنیا و آخرت بشر با تعریف‌های صحیح بپردازد.

آینده بشریت از نگاه ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی

در نکته اول همانطور که اشاره گردید پدیده نگاه مثبت نسبت به آینده در همه ادیان ابراهیمی و غیر ابراهیمی است و این نگاه بسیار مهم است؛ زیرا نگاه بدبینانه داشتن نسبت به آینده بشریت که عده‌ بسیار کمی آن را در طول تاریخ از برخی از فیلسوفان منفی گرا ترویج می‌دادند، باعث یأس و نا امیدی در جامعه خواهد شد. افزون بر اینکه هیچ نوع دفاع منطقی و عقلائی ندارد؛ زیرا تمام آنچه که برای این باور بدبینانه ذکر کردند بسیار سست و غیر قابل ذکر است. از این رو مناسب است برای تقویت این باور که آینده بشریت آینده‌ای توأم با عدالت، امنیت و صلح است به منابع اولیه از کتب آسمانی در ادیان ابراهیمی و کتب فکری و عقیدتی در ادیان غیر ابراهیمی مراجعه شود. به شکل گذرا در این بخش اشاراتی نسبت به این دیدگاه خواهیم داشت.

وعده خداوند برای یهود چه ویژگی هایی دارد؟

«ماشیح» که کلمه­ای عبری است، واژه‌ای معروف و آشنای یهود است. همان وعده خداوند برای قوم یهود برای نجات است. ویژگی‌ها ماشیح عبارتند از: 1ـ خاکی بودن او به این معنا که او انسانی معمولی و از اولاد بشر است و به صورت عادی متولد شد. 2ـ برخی گفته‌اند از نسل داوود است.^[2] 3ـ قدرت او کیهانی است؛ یعنی نمی‌خواهد با اعمال خارق العاده کاری انجام دهد. بلکه به صورت طبیعی رفتار می‌کند و با این حال شخصی مقدس است. 4ـ زاده بیت لحم است یعنی از میان خودشان و در مرکز یهودیت قرار دارد و یهودی زاده است. 5ـ اشراف زاده است یعنی از خاندان پادشاهان بوده و در یک خانواده پادشاهی به دنیا آمده است. 6ـ شهرنشین است یعنی با ادبیات شهر نشینی آشنا است. در کارکرد اندیشه ماشیح گفته‌اند او به صورت مستقل حکومت تشکیل می‌دهد و نیز آنها بر این اعتقادند داور نهایی در میان اقوام مختلف بر اساس نظر ماشیح صورت می‌گیرد.^[3] همچنین یهودیان بر این باورند او نابود کننده امت‌های شرک است و برخی از یهودیان در زمان او معتقد بر رجعت برخی از گذشتگانند و قدرت جهانی را از آن خود می‌دانند. البته مباحث زیادی در این زمینه مطرح است که باید در جای خود و به طور تفصیل به آن پرداخت. آنها برای ظهور هفت مرحله قائلند که هر مرحله نتیجه مراحل قبل خواهد بود که پس از دوره مشکلات و مصایب مومنان همراه مسیحیا که همان ماشیح هست بر لشکر مقابل پیروز می‌شوند و آن قوم از بند و اسارت رهائی خواهند یافت و جهانی دیگری تشکیل می‌شود که از شیطان و گناهکاران در آن اثری نخواهد بود؛ زیرا جهان شرارت‌ها فرو ریخته و نوبت به آغازی دیگری رسیده است.^[4]

توجه ویژه به منجی در مسیحیت

در دین مسیحیت هم ادعای منجی بسیار پر رنگ است. گرچه در منجی بودن «ماشیح» به معنای مسیحا مشترکند، اما مسیحیان مصداق خارجی را حضرت مسیح(ع) می‌دانند و به تعبیر دیگر موعود مسیحی‌ها مانند مسلمانان هم لقب، و هم نسبش معین و مشخص است. از این رو جامعه یهودیان مسیح دانستن عیسی(ع) را به راحتی نمی‌پذیرند و آن یهودیانی که به عیسی ایمان آوردند و آن را منجی می‌دانند تلاش می‌کردند آن اوصاف ماشیح در کتب انبیاء فوق را در عیسی(ع) تطبیق دهند که یکی از اوصاف این بود که ماشیح فرزند داوود است.

از ویژگی‌های موعود مسیحی این است که عیسی به عنوان منجی دوباره باز می‌گردد. بر اساس کتاب مقدس او بیش از 1300 یار خوهد داشت و در عهد جدید چندین باب کامل به آن اختصاص داده شد و رساله‌هایی برای اهمیت همین مفهوم در این کتابها آمده و در مکاشفه یوحنا اشاره‌هایی در خصوص «عیسی» به عنوان منجی آخرالزمان آمده است و این بزرگترین باور مسیحیان است که او خواهد آمد.

البته در چگونگی بازگشت او اختلاف وجود دارد. برخی اناجیل این نوع بازگشت را فرا زمینی و آسمانی می‌دانند؛ به این معنا که او به زمین بازگشت نخواهد گشت. برخی بر این باورند که عیسی یک بار دیگر حیات زمین را تجربه می‌کند. در اعمال رسولان آمده است همین عیسی که از سوی شما به آسمان بالا برده شد به حیات زمین باز خواهد آمد. «ایشان گفتند ای مردان انجیل چرا اینجا ایستاده‌اید و به آسمان خیره شده‌اید؟ عیسی به آسمان رفت و همانگونه که رفت یک روز باز خواهد گشت».^[5]

اهداف بازگشت مسیح از نگاه مسیحیان

اهداف بازگشت مسیح را چند چیز می‌دانند: 1ـ همه مومنان دور او جمع می‌شوند. در انجیل یوحنا در این باره می‌گوید نزد پدر من (خدا) جا بسیار است من می‌روم تا آن جا را برای شما آماده کنم. وقتی همه چیز آماده شد باز خواهم گشت و شما را خواهم برد تا جایی که من هستم شما نیز باشید.^[6] 2ـ دادن پاداش؛ به این معنا که به او قدرت بخشیده شد که داوری هم بکند در آن وقت هر کسی را مطابق عملش جزا دهد.^[7] 3ـ حتی داوری در میان همه امتها در انجیل آمده است «هنگامی که حق، مسیح موعود با شکوه و جلال خود و همراه با تمام فرشتگان بیایم، آن گاه بر تخت با شکوه خواهم نشست. سپس ملت ملتهای روی زمین در مقابل من خواهند ایستاد و من ایشان را از هم جدا خواهم کرد. همان طور که یک چوپان گوسفندان را از بزها جدا می‌کند، گوسفندها را در طرف راستم قرار می‌دهم و بزها را در طرف چپم.^[8] 4ـ آزاد ساختن و برکت دادن؛ در رومیان آمده با آمدن مسیح زمین از تباهی آزاد خواهد شد^[9]. 5ـ بر قراری حکومت؛ مقصود آن است که چون حکومت داود جلال و جبروت حکومت الهی نشان داده شود. گرچه حوادثی پش و بعد از ظهور مسیح به عنوان علائم ظهور اتفاق خواهد افتاد اما نتیجه ظهور مسیح از بین رفتن شیطان و رهایی و نجات انسان و آرامش انسان خواهد بود.

اعتقاد تمام مذاهب اسلامی به موعود

اما اسلام به عنوان آخرین دین آسمانی است و معتقد است که آموزه‌های وحیانی هیچگاه دچار تحریف نشده و نیز بر این باور است که به همه نیازهای مادی و معنوی بشر را پاسخ داده و از هر جهت جامع است. قرآن کریم ـ به عنوان معجزه جاودانه ـ که همه چیز برای هدایت انسان در آن تبیین شده است، مسئله منجی را به صورت کامل و جامع مطرح نموده است. در حقیقت موعود و منجی با نام «مهدی» در همه مذاهب اسلامی از شیعه و سنی وجود دارد؛ گرچه این واژه معانی متفاوتی دارد، ولی در نزد شیعیان و برخی از علمای اهل سنت منجی آخرالزمان به نام «مهدی» است که از عترت رسول اکرم(ص) و از نسل حضرت فاطمه(س) است. جدش امام حسین(ع) و پدرش امام حسن عسکری(ع) است و از اینرو همه مذاهب اسلامی علی رغم اختلافاتی که دارند، در کلیات «مهدی باوری» هم عقیده‌اند. مانند اینکه او دوازدهمین خلیفه رسول خدا است. از فرزندان رسول خدا و از نسل زهرا(س) است^[10] و در آخرالزمان ظهور می‌کند. جهان را از عدل و داد پر می‌کند. در زمان زعامت او خیر و برکت همراه او نازل می‌شود و عیسی بن مریم(ع) از آسمان نزول کرده و پشت سر او نماز می‌خواند. روایات درباره حضرت مهدی به حدّی زیاد است که حتی ویژگیهای فردی و اخلاقی او به طور مفصل ذکر شده است که در خصوص هیچکدام از ائمه به این صورت به این ویژگیها اشاره نشد و این مطلب نشاندهندة اهمیّت منجی در آخر الزمان است.

اما آنچه که مهم است به آن اشاره شود اینکه قرآن نیز مانند دیگر ادیان ابراهیمی به نجات بشر از فقر و ظلم و ستم اشاره کرده و تصریح کرده زمانی خواهد رسید که انسانها در امنیت کامل به سر می‌برد و خدای متعال را بندگی می‌نماید و شرکی در جامعه وجود نخواهد داشت و این وعده الهی است « وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دينَهُمُ الَّذِي ارْتَضى‏ لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَني‏ لا يُشْرِكُونَ بي‏ شَيْئاً وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُون ‏»^[11]خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و [كارهاى‏] شايسته انجام داده‏اند، وعده داده است كه قطعاً آنان را در زمين جانشين خواهد كرد، همان گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند، جانشين كرد و مسلماً دينشان را كه براى آنان پسنديده است، به نفعشان مستقر خواهد كرد، و البته بعد از ترسشان (وضعيت) آنان را به آرامش مبدّل مى‏كند، در حالی كه مرا مى‏پرستند [و] هيچ چيز را شريك من نخواهند ساخت. و كسانى كه بعد از آن كفر ورزند، پس فقط آنان نافرمانبردارند. در آن زمان است که سطح زمین را نور خدا فرا خواهد گرفت: « يُريدُونَ لِيُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَو كَرِهَ الْكافِرُونَ ».^[12] به اعتقاد مسلمانان روزی خواهد رسید که دردهای جامعه درمان خواهد شد، نابسامانی‌ها سامان می‌یابد، انحرافات از بین خواهد رفت و عدالت و امنیت به معنای واقعی آن در همه ابعاد به عنوان آرزوی همه بشر تحقق خواهد یافت. برای اجرای عدالت نیاز به قانون فراگیر و جهان شمول است که زمینه اجرای آن هم به مرور باید در جامعه فراهم گردد.

ویژگی های حضرت مهدی در منابع اسلامی

در منابع اسلامی به ویژگیهای حضرت مهدی(س) اشاره شده است؛ از جمله اینکه: آن حضرت عالم به همه قوانین و احکام مورد نیاز بشر است و از نظر شخصی معصوم است؛ به این معنا که از هرگونه خطا و اشتباه مصون و دور است و در اجرای احکام و قوانین الهی برای تحقق عدالت و امنیت و نجات بشریت هیچ نوع تبعیض انجام نمی­دهد و همه نسبت به قانون مساویند. از ویژگیهای دیگر داشتن قدرت فوق العاده الهی است؛ آن حضرت از نظر قدرت روحی و تکنیکی و سیاست زمامداری به گونه‌‎ای است تا بتواند جلوی نزاعها و جنگها و بی عدالتیها را بگیرد و نیز اجازه خشونت به افرادی که می‌خواهند به کرامت انسانها صدمه بزنند نمی‌دهد. آن حضرت امام و رهبر مهربان و رئوفی است که می‌خواهد صلح، امنیت و آزادی و امنیت به همگان بشناسد و انسانها دوره‌ای از بهشت دنیا را تجربه کنند.

در پایان فقط اشاره می‌شود که ادیان غیر ابراهیمی هم به منجی و موعود نهایی معتقدند؛ «سوشیانت» در آئین زرتشت، «کالکی»^[13] در آئین هندو، «میتریه»^[14] در آئین بودا و موعودهای آئین های دیگر مانند کنفوسیوس و عصر فرزانگی بشر و «لی هونگ» در آیین دائو و غیره به نوعی به جریان منجی گرایی تصریح می‌کنند و به طور مفصل به جریانات پیش از ظهور و پس از آن اشاره می‌نمایند که همه اینها در نجات بشر از رنجها و دردها مشترکند.