به گزارش خبرگزاری «حوزه»، حجت‌الاسلام والمسلمین محمد جواد طبسی در دوره کوتاه مدت امام باقر(ع) شناسی در حرم مطهر به موضوع امامت تا شهادت آن امام همام اشاره کرد و گفت: امام باقر(ع) بعد از پدرشان حضرت امام سجاد(ع)، 18 یا 19 سال امامت را عهده دار بودند، فرصت بسیار مناسبی برای این امام همام محیا شد که حضرت آن زوایای نهفته و آن نکته ها را برای مردم بیان کند؛ البته علیرغم مخاطراتی که بود، ایشان توانستند این کارها را انجام دهند؛ اما به هرحال عداوت ها و کینه ها وجود داشت؛ ولی به حسب ظاهر آن فشارهایی که در زمان امام زین العابدین(ع) وجود داشت، کمتر شده بود.

در زمان امام سجاد(ع) کار بسیار سخت بود و امام(ع) مجبور بودند واکنش هایی را نشان دهند؛ اما این محدودیت ها بعد از شهادت ایشان و با تغییر بعضی از خلفای غاصب، کمتر شده بود.

این استاد حوزه یادآور شد: در مناقب، بحار، ارشاد و دیگر کتب تاریخی و حدیثی آمده است که در این 19 سال امام باقر(ع) چه کارهایی را انجام داده و چه وقایعی اتفاق افتاده است.

*خلفای معاصر امام باقر(ع) چه کسانی بودند؟

این امام همام با 5 نفر از خلفای مروانی همچون: ولید بن عبدالملک بن مروان، سلیمان بن عبدالملک بن مروان، عمربن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملک مروان و هشام بن عبدالملک بن مروان معاصر بوده است.

مروانی ها علیرغم کینه ای که با اهل بیت(ع) داشتند، مقداری کوتاه آمده یا از خلفای پیشین عبرت گرفتند و یا این که ضعفی در خود مشاهده می کردند که امام(ع) از این ضعف استفاده کرده و برنامه های خود را آغاز کردند.

*نامه ای از حجاج بن یوسف ثقفی و پاسخی ماندگار از عبدالملک بن مروان

بعد از قتل عبدالله بن زبیر، حجاج به عبدالملک بن مروان نامه‌ای نوشت: بر این اساس که «اگر می ‏خواهی سلطنت و ملک تو پایدار و باقی بماند، باید علی بن الحسین را به قتل برسانی.» که عبدالملک نیز در پاسخ حجاج نوشت: «بسم الله الرحمن الرحیم. اما بعد: فانظر دماء بنی عبدالمطلب فاحقنها و اجتنبها؛ فانی رأیت آل ابی سفیان لما و لغوا فیها لم یلبثوا بعدها الا قلیلا/(مدینه‌المعاجز ج 4 ص 403) ای حجاج! از ریختن خون بنی‏هاشم اجتناب کن، چرا که من دیدم چون دست آل ابی‏ سفیان به خون ایشان آلوده گشت، خداوند حکومت و سلطنت را از ایشان برطرف گردانید» و آن‏گاه نامه را مهر کرد و مخفیانه و پنهانی برای حجاج فرستاد تا کسی از این مراسله مطلع نگردد؛ اما حضرت سجاد(ع) در همان ساعتی که عبدالملک، نامه را به حجاج فرستاد، مردم مدینه را از مضمون آن آگاه ساخت و برای عبدالملک نوشت: «پیغمبر خدا مرا در عالم خواب خبر داد از آنچه به حجاج نوشته‏ای و دانستم آنچه را که در حفظ خون بنی‏هاشم بیان داشتی، و به همین دلیل خداوند، ثبات ملک و مزید عمر، به تو عنایت فرمود.» عبدالملک بن مروان چون نامه را خواند، از تاریخ نامه که دقیقا موافق با تاریخ نامه‏ی خود بود بسیار تعجب کرد و در صدق آن حضرت شکی به دل راه نداد و از این امر خوش‏وقت و خشنود گردید؛ پس مقداری لباس و درهم برای امام زین العابدین(ع) فرستاد به جهت این که او را به وسیله‏ی این نامه شاد گردانید.

پس از عبدالملک بن مروان، عمربن عبدالعزیز سرکار آمد و لعن ده ها ساله معاویه را برداشت و ممنوع کرد و این فعالیت ها سبب شد که آرام آرام امام باقر(ع) بتواند کار عظیم خود را شروع کند.

*با شاگردان پیشوای پنجم شیعیان بیشتر آشنا شویم!

مرحوم شیخ طوسی در کتاب رجال که نام یاران هریک از امامان معصوم(ع) درآن آمده است، به نام 450 نفر از شاگردان امام باقر(ع) اشاره کرده است و بعد از امام سجاد(ع) یاران امام باقر(ع) دوبرابر شدند.

اگر بخواهیم مراجعه ای به این 450 شاگرد داشته باشیم که از کجا آمدند و اهل کجا بودند، خواهیم دید که این افراد از بلاد مختلف محضر امام رسیده بودند و در میان آنها کوفی، یمانی، مدنی، بصری، مکی، قمی، مصری، مدائنی، سجستانی، حجری، حلوانی، سرخسی، طائفی، کابلی، صنعایی، نیشابوری، شامی و ..... بوده است.

این کارشناس حوزوی افزود: وقتی در کتاب رجال تورق کنیم، متوجه خواهیم شد که شیخ طوسی به مشاغل آنها نیز عنایت داشته و نام مشاغل را آورده است که از جمله: غذافروش، بزاز، نبّال، خیاط، صِیرفی، حداد، کاتب، شحام و ... بوده است.

شاگردان پیشوای پنجم شیعیان از سطوح علمی گوناگونی برخورداربوده و از ملیت ها، شغل ها و مذهب های گوناگون بوده اند.

*علمیت بالای امام و شاگردانی از مذاهب گوناگون!

مذهب های گوناگون در درس امام محمد باقر(ع) حضور داشتند، در میان شاگردان امام(ع)، حسن بن صالح بن حمدانی از مذهب زیدیه، زیاد بن منذر از مذهب جارودی، حفص بن قیاس و ربیعه بن عبدالرحمان از عامی مسلکان حضور داشته و کسب فیض می کردند.

گروه بعدی، بَطریه است که از زیرشاخه های زیدیه بوده و شاگردی امام باقر(ع) را می کردند.

جذب فقهای عامه کار بسیار مشکلی بوده و این علمیت بسیار بالای هر امام را می رساند که بتواند مخالف مذهب خود را جذب کند.

ربیعه الرأی، عبدالله بن مبارک، زهری، اوزاعی، ابوحنیفه، مالک، شافعی، زیاد بن منذر فهری و ... از فقهای عامه هستند که در درس این امام همام شرکت می کردند.

عبدالله عطا مکی، می گوید: ندیدیم همانند شخصیت امام باقر(ع) که دیگران در برابر او زانو بزنند و مشاهده کردم "حکم بن عیینه" را که با آن جلالتی که داشته «کانه صبی بین یدی معلم یتعلم منه» مانند کودکی در برابر امام باقر علیه‌السلام و از آن حضرت کسب علم می‌کرد.

*مخالفی که با همنشینی با امام(ع)، برگشت!

أبرش کلبی می گوید به هشام گفتم این کیست که اهل عراق دور او حلقه زدند؟ که او جواب می دهد: «هذا نبی کوفه/ او پیامبر کوفیان است» و گمان می کند که ابن رسول الله است و باقر علم است و مفسر قرآن است؛ پس برو از او سوال هایی بکن که نتواند جواب دهد. او به محضر امام می آید و گفتگوهایی با امام انجام می دهد و در پایان گفتگو ها نزد هشام می رود و می گوید: ما را رها کنید؛ این کسی که من دیدیم، «أعلم من فی الارض» داناترین افراد در روی زمین است.

*تحمل دشمنان برای رسیدن به اهداف

حضرت حتی دشمنان اهل بیت(ع) را نیز جذب کرده بودند و نکته قابل توجه این است که تحمل دشمن بسیار مشکل است؛ اما امام برای آن هدفی که داشتند، آنان را تحمل می کردند.

 امام محمد باقر(ع) در 19 سالی که عهده دار امامت بودند، کارهای بسیار بزرگی انجام دادند که از جمله آن تربیت فقیه بوده است.

این کارشناس حوزوی ابراز داشت: ازجمله میراث ماندگار این امام همام، روایاتی است که از ایشان به ما رسیده است و در کتابهایی همچون کافی آمده است.

از ایشان در مسائل فقهی، اعتقادی، اخلاقی، تفسیری و ..... روایات بسیاری وارد شده است که میراثی ماندگار هستند.

یکی دیگر از کارهای بسیار مهم حضرت، مسئله مناظره با مخالفین از جمله: ناصبی ها، یهودیان، نصارا و .... بوده است.