خبرگزاری «حوزه»/ حوزه علمیه یزد از قدیمی ترین حوزه های تشیع است که قدمت برخی از مدارس آن به دوره صفویه و حتی قبل از آن بر می گردد و  علمای بزرگی همچون آیت الله سید محمد کاظم طباطبایی یزدی(صاحب عروة الوثقی) و آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی(موسس حوزه علمیه قم) در این حوزه رشد یافته و در عالم اسلام منشاء اثر بوده اند.

حجت الاسلام والمسلمین محمد شمس، مدیر حوزه علمیه استان یزد، به تاریخچه کهن حوزه استان اشاره می کند و با مقایسه وضعیت حوزه استان قبل و بعد از انقلاب اسلامی، می گوید: قبل از انقلاب، 7 مدرسه علمیه با حدود 600 طلبه و 50 استاد در سطح استان وجود داشت، اما این آمار هم اکنون به14 مدرسه با 1480 طلبه و 110 استاد رسیده که رشد بیش از 100 درصدی را نشان می دهد.

*آماری جالب توجه

وی همچنین از برگزاری روزانه بیش از 400 درس در حوزه علمیه استان یزد خبر داد و به آمار جالب دیگری اشاره کرد و گفت: در زمینه استقبال جوانان برای ورود به حوزه، با رشد بیش از 400 درصدی روبرو بوده ایم.

مدیر حوزه علمیه استان یزد می گوید: در گذشته حتی پادشاهان و حاکمان هم اقدام به ساخت حوزه می کردند، لذا دولت اسلامی همان طور که دانشگاه می سازد باید به توسعه زیر ساخت های حوزوی هم کمک کند و این مسئله هیچ منافاتی با استقلال حوزه ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین محمد شمس در گفتگو با خبرنگار «حوزه» به معرفی حوزه استان، برکات تشکیل مدیریت های استانی، رشد خیرکننده و بسیاری دیگر از موفقیت های حوزه یزد پرداخته که در پی می آید.

 به عنوان اولین سئوال بفرمایید، قدمت حوزه علمیه یزد به چه دوره ای بر می گردد؟

حوزه یزد از قدمت بالای تاریخی برخوردار بوده و علمای بزرگی همچون، آیت الله سید محمد کاظم طباطبایی یزدی(صاحب عروة الوثقی)، آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی(موسس حوزه علمیه قم) و ... در آن تربیت شده اند.  همچنین تاریخچه مدارس علمیه خان، شفیعه و امام خمینی(ره) به دوران صفویه باز می گردد، که مدارس مذکور از قدیمی ترین مدارس استان محسوب می شوند و این مسئله نشان دهنده قدمت حوزه علمیه یزد است.

وضعیت مدارس علمیه یزد در  مقایسه با قبل از انقلاب چگونه است؟

تمام مدارس علمیه شهرستان یزد مربوط به قبل از انقلاب و دوران صفویه و قاجار  می باشند و بعد از انقلاب تا زمان تاسیس مدیریت حوزه علمیه استان، هیچ حوزه ای در شهر یزد ساخته نشده بود.

بعد از تشکیل مدیریت استانی، چه تحولاتی در حوزه استان یزد  اتفاق افتاد؟

قبل از تاسیس مدیریت حوزه استان، 7 مدرسه علمیه 600 طلبه و 50 استاد در سطح استان داشتیم که این آمار هم اکنون به14 مدرسه، 1480 طلبه و 110 استاد رسیده که رشد بیش از 100 درصدی را نشان می دهد.

بعد از تشکیل مدیریت، دو مدرسه مدینة العلم کاظمیه و مدرسه عبدالرحیم خان که مدرسه ای قدیمی بود و به همت آیت الله ناصری، نماینده ولی فقیه در استان، تخریب و باز سازی کامل شد، جدیدالتاسیس می باشند، همچنین درکنار مدرسه شفیعیه هم زمینی قرار داشت که به همت مرحوم صدوقی، امام جمعه فقید یزد و با همکاری مدیریت حوزه استان و مدیریت مدرسه، در حال ساخت است.

در شهرستان های میبد، اردکان، مهریز و ابرکوه قبل از انقلاب مدرسه وجود داشته، اما حوزه ابرکوه کاملا از بین رفته بود که بعد از انقلاب مجددا ساخته شد، ولی در میبد و اردکان مدارس قبل از انقلاب وجود دارند و فعال هستند. در بافق نیز قبل از انقلاب حوزه نداشته که حوزه آن ساخته شده و طلاب در آن مشغول تحصیل می باشند. شهرستان بهاباد نیز حوزه نداشته که تاسیس شده و هم اکنون فعال است.

این نکته را هم باید گفت که با توجه به کمبود فضا، بعد از تاسیس مدیریت استانی حوزه، با عنایات الهی، مدارس شهر یزد رشد خوبی داشته اند.

وضع علمی مدارس قبل از تشکیل مدیریت استانی در چه سطحی بود و پس از آن چه تغییری ایجاد شده است؟ 

قبلا همه مدارس استان سطح یک بودند و فقط مدرسه امام خمینی(ره) یزد سطح دو داشت، اما بعد از تاسیس مدیریت استان، مدارس خان مجوز سطح 3 و میبد و اردکان هم مجوز سطح 2  را دریافت کردند، در حال حاضر هم به دنبال اخذ مجوز سطح 3 برای حوزه های میبد و اردکان هستیم.

نحوه اداره مدارس استان قبل از تاسیس مدیریت حوزه چگونه بود؟

بعد از انقلاب اسلامی، مدارس یزد به دو شیوه اداره می شدند، برخی مدارس مستقیما زیر نظر قم بودند و با معاونت شهرستان ها حوزه علمیه قم ارتباط داشتند،  برخی مدارس هم مستقل بودند و کاری به قم نداشتند. البته دفتر مرکزی حوزه استان نیز تشکیل شده بود و مدیران مدارس با این دفتر ارتباط داشتند و دفتر هم با معاونت امور شهرستان ها در ارتباط بود.

بعد از تمرکز مدیریت استانی حوزه چه اقداماتی برای اداره بهتر مدارس صورت گرفت؟

بعد از انقلاب، برخی از مدارس علمیه استان صد در صد ناقصی در دروس داشتند که در سال اول تاسیس مدیریت استان، این نواقص را به 50درصد و در سال های بعد به ترتیب به 40 و 10 درصد رساندیم و الان هم به جرأت می توان گفت هیچ کدام از مدارس ما دروس ناقصی ندارند.

قبل از تاسیس مدیریت استانی، مدیران مدارس با هم ارتباط نداشتند، اما بعد از تمرکز مدیریتی، مدیران مدارس به صورت گردشی جلسات ماهیانه دارند که به انسجام بین آنان و ائمه جمعه شهرستان ها و تقویت حوزه ها کمک می کند.

*رشد بیش 100 درصدی طلاب

یکی دیگر از برکات تشکیل مدیریت حوزه در استان، رشد بیش از 100 درصدی تعداد طلاب مشغول به تحصیل در مدارس علمیه و دارای پرونده تحصیلی بود.

*افزایش بیش از 400 درصدی داوطلبان

استقبال چشمگیر جوانان برای ورود به حوزه از دیگر برکات تشکیل مدیریت استانی حوزه بود، به طور مثال من قبلا مدیر مدرسه امام خمینی(ره) یزد بودم و حدود 60 نفر متقاضی ورود به حوزه بودند، اما همین امسال 500 داوطلب ورود به حوزه داشتیم، یعنی رشد بیش از 400 درصدی.

در گذشته، گاهی مشاهده می شد طلاب مدارس شهرستان ها به سختی به حد نصاب می رسیدند، اما امروزه به دلیل مواجه با تعداد زیاد متقاضی، نمی توانیم همه را پذیرش کنیم.

حاج آقا روزانه چند درس در سطح حوزه علمیه استان یزد برگزار می شود؟

در 13 مدرسه روزانه بیش از 300 ساعت درس برای مقطع سطح یک، 96 ساعت درس در سطح 2 و 3، درس خارج هم 4 درس یعنی مجموعا روزانه بیش از 400 درس در حوزه استان برگزار می شود.

درس خارج با چه موضوعاتی و با حضور چند شاگرد برگزار می شود؟

4 درس خارج فقه و اصول با یکصد شاگرد در شهر یزد برگزار می شود که از میان آنها درس آیت الله ناصری شرکت کننده بیشتری دارد.

چند استاد در مدارس مشغول تدریس و تربیت طلاب می باشند؟

110 استاد که از این تعداد18 استاد نیمه وقت، 19 استاد ساعتی و مابقی بصورت تمام وقت مشغول تدریس می باشند.

فرایند جذب استاد به چه شکلی انجام می پذیرد؟

هر استاد باید یک سال بصورت آزمایشی تدریس کند، بعد از یک سال، مدیر مدرسه  با درخواست کتبی، اعلام نیاز می کند، سپس برای تشکیل پرونده و جذب به معاونت آموزش حوزه های علمیه کشور معرفی می شود و بعد از موفقیت در آزمون استادی، جذب می گردد.

 اساتید از ارکان اصلی حوزه به شمار می روند، برای توانمندسازی و دانش افزایی آنان چه اقداماتی انجام داده اید؟

مسئله ارزیابی اساتید به صورت جدی دنبال می شود، به طوری که اساتید مورد سنجش علمی قرار گرفته و در صورت نیاز، دوره های ضمن خدمت برای آنان برگزار می شود، همچنین دانش افزایی اساتید با جدیت پیگیری می گردد و در این راستا کارگاه های علمی- پژوهشی خوبی برگزار شده است و در آینده نیز ادامه خواهد یافت.

در بحث تکریم و تجلیل از اساتید هم برنامه ای داشته و یا دارید؟

در بحث تجلیل از اساتید به دو روش عمل می کنیم، برگزاری همایش سالانه تجلیل از اساتید با حضور شخصیت ها، بزرگان و همچنین  حضور در منازل اساتید بصورت مستمر و در طول سال.

اساتید چه نقشی در تحقق تحول در حوزه دارند؟

مسیر تحول از اساتید می گذرد، یعنی اگر استاد به لحاظ علمی و رفتاری الگو باشد، طلاب نیز در مسیر صحیح قرار می گیرند و برنامه های حوزه به خوبی اجراء خواهد شد.

زمانی که در استاد تحولی صورت پذیرد، آن زمان است که تحول در طلاب به وجود خواهد آمد و این تحول در کنار تحول علمی، مستلزم تغییر در رفتار اساتید است، زیرا رفتار بیشتر از گفتار موثر است.

برای انتخاب مدیران مدارس چه شاخص هایی را در نظر می گیرد؟

مدیریت مسئله ای ذاتی است و باید این افراد شناسایی شوند؛ البته شرط اول مدیریت در حوزه، تقوا و اخلاص است، اخلاص به این معنی که فرد تمام کارهای خود اعم از کردار، گفتار و زندگی خود را فقط برای کسب رضایت خداوند متعال انجام دهد، داشتن اخلاص همه ویژگی های یک مدیر موفق از جمله شجاعت، انتقاد پذیری، ایجاد خودباوری در بین طلاب و اساتید، احترام به زیر دستان و... را در بر می گیرد. یعنی هیچ گاه منیت در مدیر معنا پیدا نمی کند. نکته دوم این که مدیر باید خود را وقف مدرسه و طلاب کند تا بتواند به خوبی امور را اداره کند.

وضعیت رشته های تخصصی در استان چگونه است؟

قبل از تشکیل مدیریت حوزه استان یزد، هیچ رشته تخصصی نداشتیم، ولی با تمرکز مدیریت حوزه استان، با رایزنی های صورت گرفته، مجوز چهار رشته تخصصی "امامت"، "تفسیر"، "فرق و ادیان" و "حقوق و قضای اسلامی دریافت شد.

امسال چند نفر در آزمون رشته های تخصصی شرکت کردند؟

200 نفر در آزمون ورودی رشته های تخصصی شرکت کردند.

ظرفیت پذیرش چند دانش پژوه را دارید؟

ظرفیت پذیرش در رشته های تخصصی محدود نیست و هر یک از داوطلبانی که بتوانند امتیازات لازم را کسب کنند، پذیرش خواهند شد.

اساتید رشته های تخصصی بومی هستند؟

خیر. اساتید از حوزه علمیه قم تأمین می شوند، البته براساس برنامه ریزی ها به سمت تربیت اساتید بومی و استفاده از ظرفیت های استان حرکت می کنیم.

ظاهراٌ طرح آموزشی ویژه ای برای طلاب پایه اول در دستور کار دارید، این طرح چه تفاوتی با برنامه های فعلی دارد؟

باید برای هریک از طلاب مقاطع سیکل، دیپلم و دانشگاهی یک برنامه مجزا داشته باشیم و طلاب را با رویکرد اجتهاد پروری تربیت کنیم.

امسال درصددیم به منظور افزایش بازدهی و یادگیری طلاب، 10 نفر از طلاب مقطع سیکل جدیدالورد را انتخاب و در سال اول، فقط درس صرف و برخی از کتاب های اخلاقی و اعتقادی، در سال دوم درس نحو و در سال سوم و چهارم فقط جواهر و منطق به آنان آموزش داده شود، با این کار هم طلبه زده نمی شود و هم این که درس را فقط برای کسب نمره قبولی نمی خواند و از نظر ادبیات قوی می شود و در سال های بعد راحت تر ادامه تحصیل می دهد.

آموزش  پژوهش محور در حوزه یزد در چه جایگاهی قرار دارد؟

پژوهش پایه و اساس حوزه است، آموزش پژهش محور سبب تداوم حوزه می شود. در بحث فقه، اصول، تفسیر، کلام و ... زمانی می توان حرفی برای گفتن داشت که افراد نظریه های مختلف را مطالعه کرده باشند، اگر حجم مواد درسی را کم کنیم و همانند علمای سابق ورود جدی به  عرصه پژوهش داشته باشیم موفقیت ها صدچندان می شود. لذا باید طلبه از همان ابتدا با پژوهش آشنا شود.

در این زمینه مطالعه قبل از درس، نکته برداری در حین تدریس استاد، مطالعه بعد از کلاس، خلاصه نویسی درس، ورود به مباحثه و ... همه این مراحل به نوعی برای طلاب پژوهش محسوب می شود.

برای تربیت طلاب مهذب و پژوهشگر چه رویکرد و برنامه ای دارید؟

سال قبل طرح نظارت علمی و تهذیبی را اجراء کردیم، در قالب این طرح ابتدا یک هدف مشخص را برای طلاب جدیدالورود ترسیم کرده و اساتید را نیز به این سمت و سو سوق دادیم، به طوری که هر استاد 15 طلبه را تحت نظارت علمی و تهذیبی دارد و با محوریت اساتید، علاوه بر آموزش پژوهش محور، به تربیت اخلاقی طلاب نیز توجه ویژه ای می شود.

تبلیغ یکی از ارکان و رسالت های اصلی حوزه و روحانیت بوده و طلاب باید از همان ابتدا با فضای تبلیغ آشنا شوند، در این زمینه چه برنامه هایی داشته و یا دارید؟

معاونت تبلیغ حوزه استان برنامه های مستمری را برای طلاب دنبال می کند، تاکنون هم چند دوره تخصصی فن بیان و خطابه و ... را با حضور اساتید برجسته برگزار کرده و در مدارس نیز به این مهم توجه ویژه ای می شود؛ بنابراین توانمند سازی طلاب در عرصه تبلیغ بصورت جدی در دستور کار قرار دارد.

چه عرصه های تبلیغی فراروی طلاب و روحانیون قرار دارد؟

تبلیغ "چهره به چهره" بسیار اثرگذار است، حتی اگر طلبه و روحانی فقط در خیابان راه برود، هم اثرگذار است و حضورش در اجتماع به نوعی تبلیغ محسوب می شود و نه تنها مردم سئوالات خود را از او می پرسند، بلکه ارتباط بین مردم و حوزویان منسجم تر و افراد بیشتر به یاد خداوند می افتند، به طور مثال تا زمانی که یک روحانی در یک مراسم عروسی باشد، در آن مراسم کمتر گناه انجام می شود.

*توجه به فضای مجازی و بین الملل

نکته مهم بعدی، "تبلیغ رسانه ای، فضای مجازی، شبکه های اجتماعی و بین المللی" هم بسیار حائز اهمیت است، چون عصر کنونی، عصر ارتباطات است و باید طلاب و روحانیون توانمند با حضور در فضای مجازی و عرصه بین الملل، پاسخگوی شبهات و نیاز ها بشر  باشند و معارف اهل بیت(ع) را بصورت فراگیر ترویج دهند.

حوزه یزد برای آشنایی طلاب و روحانیون با فضای بین الملل چه اقداماتی داشته است؟

در بحث بین الملل، اولین کاری که انجام داده ایم، برگزاری کلاس های زبان عربی و انگلیسی است، طلاب را تشویق کرده که حتما زبان عربی را فرابگیرند، برخی از طلاب هم که به دنبال یادگیری زبان انگلیسی هستند، هزینه کلاس ها را پرداخت می کنیم.

 همایش آشنایی با تبلیغ در فضای بین الملل را نیز با حضور حجت الاسلام والمسلمین زمانی، معاون بین الملل حوزه های علمیه کشور برگزار کردیم که الحمدالله بسیار اثربخش بود. کار دیگر اعزام اساتید به لبنان است. به طور کلی نگاه ویژه ای به بحث بین الملل داریم.

برای تقویت زیرساخت های حوزوی در استان و توسعه مدارس علمیه چه برنامه هایی در دستور کار دارید؟

در بحث ساخت و سازها کمبودهای فراوانی وجود داشته و مجبور بودیم بسیاری از داوطلبان را پذیرش نکنیم، اما امسال خوشبختانه با همکاری شورای حوزه استان، مشکل پذیرش به حداقل رسید و آنان قول دادند حتی با اجاره ساختمان ها، مشکل پذیرش و آموزش طلاب را حل کنند.

*ساخت مجتمع جامع حوزوی در 200 هکتار

در تمام شهرستان ها نیز ساخت و ساز جدید داریم از آن جمله می توان به ساخت مجتمع جامع حوزوی در یزد با همت آیت الله ناصری اشاره کرد. این مجتمع در زمینی به مساحت 200 هکتار از پیش دبستانی تا سطوح عالی حوزه در نظر گرفته شده و در آن فضای تفریحی، مسجد، کتابخانه، سالن اجتماعات، استاد سرا، منازل مسکونی برای طلاب متاهل و... دیده شده، البته فعلا در مرحله اولیه است و نقشه آن طراحی شده و اولین اقدام ساخت مسجد خواهد بود.

*توسعه حوزه های شهرستان ها

همچنین 20 هکتار زمین در میبد، 8 هکتار در اردکان برای ساخت حوزه در نظر گرفته شده، در مهریز هم زمینی 8 هکتاری به همت حجت الاسلام والمسلمین برهان، امام جمعه این شهرستان در نظر گرفته شده که تاکنون پیشرفت 50درصدی داشته، در ابرکوه هم زمینی در کنار مدرسه تهیه شده و مراحل اولیه خود را طی کرده است.

در زمینه اسکان طلاب متاهل و ساخت استاد سرا هم اقداماتی داشته اید؟

الان حدود 70، 80 واحد برای اسکان طلاب متأهل در یزد وجود دارد که از این تعداد 4 واحد استاد سرا هستند، البته 90 درصد اساتید یزد بومی هستند، با این وجود در ساخت و سازهای جدید مکانی برای اساتید در نظر گرفته شده. در ابرکوه نیز 6 واحد استاد سرا، در بافق نیز 3 واحد وجود دارد.

تقویت حوزه ها چه برکاتی برای جامعه دارد؟ حاکمیت چه وظیفه در این راستا دارد؟

همان طور که نیازمند دکتر جسم هستیم، به طبیب روح هم نیاز داریم، لذا دولت همان طور که دانشگاه می سازد و به دانشگاه ها کمک می کند، باید به توسعه زیر ساخت های حوزوی هم کمک کند و این مسئله هیچ منافاتی با استقلال حوزه ندارد.

*لزوم کمک دولت به زیرساخت های حوزوی

در گذشته پادشاهان و حاکمان اقدام به ساخت حوزه می کردند؛ بنابراین دولت باید به مدرسه علمیه سازی کمک کند. در یک کلام باید گفت "تقویت حوزه ها به حفظ دیانت مردم، تقویت نظام اسلامی، گسترش مکتب اهل بیت(ع) و ارزش های الهی، تامین امنیت روانی و اجتماعی جامعه، کاهش جرائم در جامعه و ... می انجامد".

وضعیت موقوفات حوزوی یزد چگونه است؟

موقوفات حوزه علمیه استان یزد ناچیز است؛ مدرسه شفیعه موقوفات زیادی داشته که بیش از 10 مورد از آنها را احصاء کرده و درآمدهای موقوفات خرج مدرسه می شود. مدرسه محسنیه نیز موقوفه دارد که احصاء شده، موقوفات مدرسه خان که چندین مغازه می باشد، در اختیار تولیت مدرسه حجت الاسلام والمسلمین معزالدینی و در آمدهای این موقوفه ها خرج مدرسه و طلاب می شود. مدرسه امام خمینی(ره) هم تنها یک مغازه موقوفه دارد. بقیه مدارس هم موقوفه خاصی ندارند.

به نظر شما چگونه باید نهضت حوزه علمیه سازی ایجاد شود؟

از مهمترین اقداماتی که در این زمینه باید انجام شود، تبلیغات است، برای مثال، زمانی که در آموزش و پرورش با کمبود مدرسه روبرو شدیم، با تبلیغات گسترده، خیرین به این سمت جذب شدند که واقعا نتیجه بخش بود.

 دومین کاری که باید انجام داد، تبیین احادیث و روایات در زمینه وقف است؛ زیرا بسیاری از واقفین از نیاز حوزه ها به محیط آموزشی خبر ندارند. سومین راهکار نیز برگزاری همایش واقفین و خیرین است که اثر گذار خواهد بود.

راه اندازی شوراهای استانی چه تاثیری در تقویت حوزه های استان ها داشته است؟

اگر افزایش طلبه داشته ایم، اگر مدرسه ای ساخته شده، اگر در بحث تهذیب طلاب موفقیتی حاصل شده و ...، همه از برکات شورا هاست، در یک جمله باید گفت که اعضای شورا با سیاستگذاری مناسب، تقویت مدیریت و گاهی با هزینه هایی که خودشان متقبل شده اند، مسئولان حوزه را در اجرای برنامه ها یاری کرده اند.

سخن پایانی؟

حوزه در واقع متعلق به امام زمان(عج) است و انشاء الله خود ایشان از عملکرد ما تاکنون راضی باشند، چون در غیر این صورت کار ما ارزشی ندارد.

از فرصتی که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار دادید، سپاسگزارم

من هم از حضور شما در استان یزد سپاسگزارم، انصافا هفته نامه افق مطالب بسیار مفیدی دارد و اگر هر دو سه روز یک بار منتشر شود، بسیار عالی خواهد بود. خبرگزاری حوزه هم الحمدالله در فضای رسانه ای عالی و بسیار پرفروغ است و انشاءالله مدیران استانی حوزه همکاری بیشتری با خبرگزاری رسمی حوزه داشته باشند.

گفتگو: علی علیزاده