رهبرفرزانه انقلاب در این جلسه ضمن اشاره به تأثیرگذاری معماری و نمای ساخت و سازها بر فضای سبک زندگی ابراز داشتند: «باید هرچه ممکن است محیط زندگی شهر، به گونه ای طراحی و ساخته شود که تحقق سبک زندگی اسلامی راحت تر و امکان پذیر باشد.»
حدود دو سال پیش بود که آیت الله العظمی جوادی آملی طی سخنانی در دیدار اعضای کمیته تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی کشور با بیان اینکه در شهرسازی و معماری هر آنچه که عقل آن را فهمید، همان ملاک است، اظهار داشتند: «باید توجه داشت که معماری اسلامی به آن معنی نیست که آیه‌ای در قرآن باشد تا بر اساس آن عمل کرد اما این گونه می‌توان عنوان کرد، اگر هر چیزی از ابتدا تا انتهای آن محکم و علمی نباشد و بر این اساس عمل نشود آن امر اسلامی نیست.»
این استاد و مفسر برجسته قرآن کریم همچنین در دیدار بر این نکته تاکید کردند که: «ساختن خانه‌های با آشپزخانه‌های به اصطلاح اُپن که در آن صاحبخانه نتواند خود را از مهمان مصون و مستور نگه دارد، اسلامی نیست؛ زن باید هنگامی که در خانه مهمانی وجود دارد، بتواند بدون آنکه در معرض دید مهمان باشد کارهای خود را انجام دهد و از نگاه دیگران مصون و محفوظ بماند.».
ایشان همچنین با اشاره به این که نمای بیرون منازل باید طوری طراحی شود که خانه ساخته شده بر دیگر منزل‌ها اشراف نداشته باشد ، افزوده بود:« منازل در کشورهای غربی دیوار خاصی ندارند و از طریق نرده از یکدیگر جدا می‌شوند و این به دلیل آن است که آنها منزل را به جای پرورشگاه، آسایشگاه می‌پندارند. ».
چندی بعد ،این بار آیت الله العظمی مکارم شیرازی بود که طی بیانات مهمی تصریح کردند: «تقلید از سبک غربی به بلایی برای کشور و ساختمان های کشور ما تبدیل شده ، در حالی که باید ساختمان ها به صورت سنتی بنا شود چرا که گردشگرانی که به ایران می آیند، می خواهند ساختمان های سنتی و اسلامی ایران را ببینند نه این که بناهایی مانند ساختمان های خود را مشاهده کنند».
آیت الله العظمی سبحانی نیز چندی پیش در دیدار رؤسای سازمان های نظام مهندسی سراسر کشور با ایشان با اشاره به بایسته های ساخت و ساز اسلامی ، نسبت به توسعه بیش از حد آپارتمان نشینی و نیز تشویق مردم به انبوه سازی هشدار داده و رعایت اصول شرعی در صدور پروانه ساخت را خواستار شدند.
این مرجع تقلید بیان داشتند:« اینکه ساختمان های بلند ساخته می شود که بر تعداد زیادی از واحدهای مسکونی اشراف دارند، شرعی نیست؛ باید مصوبه ای در قانون صدور پروانه گنجانده شود که از ساخت این گونه ساختمان ها جلوگیری شود».
البته اگر بخواهیم به همه توصیه های علما و بزرگان و مراجع در این باره بپردازیم می بایست کتابی نگاشت و بی شک حجم محدود این وجیزه را یارای پرداختن بدان نیست، بلکه غرض آن است که بدانیم بخش قابل توجهی از سبک زندگی اسلامی، ارتباط مستقیمی با نوع خانه و کاشانه ای دارد که افراد برمی گزینند و دقیقاً از این روست که توجه به مساله ساخت و ساز اهمیت خاصی پیدا می کند.
اساساً ساختار و مدل خانه ها و فراتر از ساخت و ساز شهری، برجهاي مسكوني ، ساختمانهاي اداري و نيز پاركها ، همچنين مساجد و ... ، همگي مي توانند در فرهنگ و باورهاي انسان نقش ويژه اي چه در بُعد مثبت يا بُعد منفي ، ايفا کنند.
متاسفانه رویه ساختمان‌سازی در کشور طی یک دو دهه اخیر و توسعه آپارتمان نشینی آن هم بدون توجه به شرایط بومی و دینی، آسیب ها و چالش هایی را در سبک زندگی بسیاری از مردم جامعه ما به ویژه در عرصه عفاف و حجاب پدید آورده که به یقین در بازه ی زمانی طولانی مدت ، شاهد تاثیرات نامطلوب آن بوده و خواهیم بود.
به تعبیر رسای یکی از بزرگان چنانچه می‌خواهیم فرزندانمان با حیا، مسجدی و با غیرت باشند باید در ساخت و سازهایمان مراقب بوده و اصول و معیارهای دینی را در این باره کاملاً مراعات کنیم.
از سویی تردیدی وجود ندارد که نگرش تقلیدی از فرهنگ غرب و پشت پا زدن به سنت ها و اصالت های معماری اسلامی ، بسترساز وضعیتی شده که اصل آرامش روحی و روانی کمتر در ساخت و سازهای جدید مراعات می گردد و حال آن که بی گمان با رعایت ساخت و ساز اسلامی به بهترین نحو ممکن هم می توان امنیت و آرامش را برای اعضای خانواده فراهم کرد و هم این که از حقوق شهروندی و حقوق همسایگان به خوبی حراست نمود.
بر اساس آموزه های اسلامی، اینکه ساختمانی جلوی ورود نور خورشید به ساختمانی دیگر را بگیرد و یا این که ساختمان‌ها نسبت به هم اشراف داشته باشند ، پذیرفته نیست و باید از این گونه ساخت و سازها که مخالف نظر شرع مقدس و نیز حقوق شهروندی و همسایگی است، پرهیز کرد.
همچنین باید توجه داشت که چنانچه منزل مسكوني انسان به شكلي ساخته شود كه هنگام ورود ميهمان و ميهمانان، زنان و دختران ناگزير از حضور در برابر آنان باشند ، چه بسا كه در اين صورت، موضوع حجاب و پوشش اسلامي تبديل به مسئله اي طاقت فرسا شده و خواه و ناخواه، موجب ضعف وسستي باورهاي خانواده ها در مساله عفاف و حجاب گردد.
از آن سوی ماجرا نیز اگر منزل به شكلی ساخته شود كه ميهمانان وارده مزاحمتي براي خانواده نداشته باشند ، در اين صورت خانم و دختر خانه براحتي و بدون لباس و پوشش اضافي ، مي توانند وسائل پذيرايي را فراهم نموده و حجاب لازم اسلامي ، هيچ دغدغه و مزاحمتي براي آنان نداشته و موضوعي كاملاً سهل و آسان خواهد بود.
شاید برای بسیاری از مخاطبان این یادداشت، جالب و تعجب برانگیز باشد که هم اكنون در بخشی از معماري هاي اروپايي ، از اندروني و بيروني معماري قديم ايران الگوگیری شده به طوری که این بناها ، به صورت اندروني و بيروني ايراني ساخته شده اند.
اینجاست که دردمندانه باید آرزو کرد و امید داشت که ایرانی ِمسلمان از اصالت های خود دور نشده و بتواند با تکیه بر داشته های بومی و دینی ، از آسیب های زندگی مدرن امروزی و سکونت در خانه هایی که فاقد روح آرامش و امنیت هستند، مصون بماند.
سخن آخر هم این که مسئولان و مردم باید به هوش باشند خدای ناکرده گرایش ما به سمت شهرسازی و خانه سازی مدرن و چشم نواز به گونه ای نباشد که بعد ها در دامی بیفتیم که امروز بسیاری از شهرهای کشور مسلمان و تاریخی ترکیه به جهت از دست دادن معماری اسلامی خود و حرکت بر قاعده کشورهای غربی به آن دچار شده اند.
سید محمد مهدی موسوی
