سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه»، در گفتگو با شیخ عبدالرحمن معروف به شیخ حسن از مبلغان شیعه سنگال به بررسی وضعیت مسلمانان و شیعیان سنگال پرداخت. شیخ عبدالرحمن امام جماعت یکی از مساجد شیعه داکار در جمهوری سنگال است که از اوضاع و احوال مسلمانان و شیعیان سنگال و مشکلات تبلیغی خود برای ما می گوید:
- اوضاع مسلمانان در سنگال چگونه است؟
سنگال کشوری اسلامی است که حدود 95 درصد مردم آن مسلمانان هستند و مذهب اکثریت آنها مالکی است و شیعیان اقلیت بسیار کمی هستند، اما سنگال کشوری بی نظیر از نظر همزیستی است نه تنها میان مسلمانان بلکه پیروان ادیان مختلف همزیستی خوبی دارند و گاه اعیاد آنها تداخل پیدا می کند و مسلمانان در اعیاد مسیحیان و آنها هم در اعیاد مسلمانان شرکت می کنند. شیعیان تعداد کمی دارند و آن چیزی هم که هست مهاجران لبنانی هستند، اما پس از انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی رحمه الله مردم رفته رفته به مذهب این مرد بزرگ فکر کردند؛ مردی که تمام جهان را به زانو در آورد و شرق و غرب جهان را به چالش کشید؛ انسانی مهم و با هیبت و معمم و عالم که توانست با تسبیح و قرآن خود این انقلاب را رقم بزند و به این ترتیب بود که به بررسی مذهب این انسان بزرگ پرداختند و از اینجا بود که مردم به تشیع روی آوردند.
- از آنجا که اینجا خبرگزاری حوزه است دوست داریم درباره مراکز و جمعیت های اسلامی و شیعی سنگال برای ما توضیح بدهید.
مراکز اسلامی سنگال تقریبا شبیه ایران است. تحصیلات حوزوی از دیرباز در سنگال موجود بوده و مردم در حلقه های درس سنتی شرکت می کردند به این صورت که شیخ آنها می آمد و می نشست و تدریس می کرد، اما عجیب این است که یک شیخ از صبح تا شب تمام دروس و علوم مانند صرف و نحو و بلاغه و نجوم و فقه را تدریس می کرد.
- یعنی اکنون نیز تدریس حوزوی به همین شکل است؟
بله اکنون نیز این روش تدریس موجود است و در سنگال به "کتاتیب" معروف است و ما حتی قبل از آنکه به ایران بیاییم به همین شکل درس می خواندیم.
علمای زیادی در این حوزه ها تربیت شده اند و کتاب های زیادی نوشته اند و در این کتاب ها از اهل بیت علیهم السلام نام برده اند البته نه به این عنوان که پیرو آنها باشند، بلکه آنها را به عنوان اهل بیت پیامبر(ص) معرفی کرده اند و به نام های آنها تبرک می جویند.
- چه مراکز اسلامی در سنگال دارید؟
مراکز اسلامی هم در سنگال هستند که وابسته به گروه های مختلف صوفیه هستند. اقطاب صوفیه در آنجا مانند مراجع ایران هستند و چهار فرقه مالکیه، قادریه، مریدیه و لاهینیه در سنگال فعالیت دارند. اصل مالکیه از الجزائر و سپس از مراکش است و قادریه نیز از بغداد است که به شیخ عبدالقادر جیلانی بر می گردد، اما فرقه لاهینی در سنگال تاسیس شده و در سنگال اصالت دارد.
- پیروان صوفیه در سنگال چه جمعیتی دارند؟ فراوانی آنها چه اندازه است؟
نسبت صوفیه تقریبا 90 درصد جمعیت است یعنی مسلمانان سنگال تقریبا همه صوفی هستند به جز تعداد کمی که صوفی نیستند.
البته شیعیان هم مدارس دارند و شیخ عبدالمنعم زین رئیس مؤسسه اسلامی سنگال است. ایشان اولین شخصی است که به ما درس داد و با تشیع آشنا کرد و افرادی را برای تحصیلات حوزوی به ایران فرستاد و پس از آن بود که مدارس شیعی زیادی در سنگال تاسیس شد از جمله مدرسه شیعی وابسته به جامعة المصطفی که تا سطح لیسانس در آن تدریس می شود و مدرک مورد تایید وزارت آموزش عالی سنگال به فارغ التحصیلان خود اعطا می کند. همچنین مرکز فرهنگ جمهوری اسلامی ایران وابسته به سفارت جمهوری اسلامی ایران نیز موجود است.
این مراکز و مدارس فعالیت های زیادی در مناسبت های اسلامی مانند عاشورا و سالروز میلاد پیامبر(ص) و ائمه(ع) دارند به ویژه در مسجدی که بنده فعالیت دارم. این مسجد که گاهی سه تا چهار هزار نمازگزار در آن حاضر می شوند که 90 درصد آنها اهل سنت هستند.
- پس همزیستی خوبی میان شیعه و سنی وجود دارد.JPG)
بله همزیستی و برادری بسیار خوبی وجود دارد و وهابیت هرچقدر علیه اهل بیت(ع) و تشیع تبلیغ می کنند کتاب های خود را منتشر می کنند و به شیعه تهمت می زنند اما مردم توجهی به آنها ندارند و کتاب های آنها را نمی خوانند.
- وهابیت هم آنجا تبلیغ دارند؟
بله تبلیغ گسترده دارند و مدارس و مساجد زیادی دارند، چون پول فراوان دارند. آنها به صورت رایگان برای مردم مسجد می سازند.
- رابطه صوفیه با اهل بیت(ع) و محبت آنها چگونه است؟
تمام صوفیه اهل بیت را می شناسد، زیرا آنها پیرو مشایخ خود هستند و تمام طرق صوفیه خود را به امیرالمؤمنین علیه السلام منسوب می کنند. شیخ عبدالقادر جیلانی و شیخ احمد تیجانی و سایر قطب ها و شیوخ خود را منسوب به امیرالمؤمنین(ع) می دانند و علاوه بر این تمام مشایخ سرّی دارند که هنگام گرفتاری به آن متوسل می شوند و آخرین چیزی که هنگام شدت به آن متوسل می شوند این دعا است که: «اللهم إنی أسألک بحق الزهراء و أبيها و بعلها و بنيها و السرّ المستودع فیها». این ذکر تمام فرق و مشایخ است و بنا بر این آنها در تبرک جستن و توسل به اولیاء خدوند با شیعه اشتراک دارند و قبور را زیارت می کنند و در زیارت قبور صدقه می دهند.
در سنگال مراسمی داریم که در آن 40 میلیارد کمک جمع می شود. پس صوفیه با شیعیان وجوه اشتراک زیادی دارند و هابیت هم بارها تلاش کرده اند این رابطه را بر هم بزنند، اما نتوانسته اند و وظیفه ما همواره تعاون و همکاری با مشایخ صوفیه است و ما از حوزه علمیه قم انتظار داریم که سفرهای متکرر به سنگال داشته باشند و مبلغان قم بیایند و با علمای صوفیه دیدار کنند و به آنها کتاب بدهند و آنها را به ایران دعوت کنند، زیرا این مشایخ می توانند سلاح های مؤثری برای شیعه و علیه تکفیری ها باشند.
- طبق مطالبی که شما گفتید به این نتیجه رسیدم که شیعیان در سنگال از آزادی های دینی برخوردار هستند.
بله همین طور است، زیرا دولت سنگال و قانون سنگال سکولار است و تمایلی به هیچ دینی ندارد و بر این اساس همه مردم با هر دینی که داشته باشند برابر هستند و هر انسانی می تواند اعتقادات خود را داشته باشد به شرط آنکه مزاحم دیگران نشود و این مساله ای است که در سنگال وجود دارد.
- پس بستر مناسب برای تبلیغ تشیع وجود دارد؟
بله بستر مناسبی وجود دارد. در مسجد ما همه به راحتی احادیث اهل بیت(ع) را می خوانند و مردم از من می پرسند این سخنان از کیست و من به آنها می گویم و آنها هم پذیرش خوبی دارند و برادران ما در ایام عاشورا برنامه های تلویزیونی دارند و تبلیغات مختلفی وجود دارد و مانعی هم نیست.
- عزداری ماه محرم برقرار است؟
بله عزاداری ها به ویژه در دهه اول محرم موجود است. شیعیان مراسم عاشورا را به خوبی و با شکوه برگزار می کنند.
- شیعیان از چه زمانی در سنگال فعالیت می کنند و حضور اجتماعی دارند؟
می توان گفت پس از انقلاب اسلامی ایران تشیع در سنگال به وجود آمد. انقلاب اسلامی عامل اساسی پیدایش شیعیان سنگال و بلکه تمام آفریقا است.
- آیا صوفیه و اهل سنت در عزاداری حسینی با شیعیان مشارکت می کنند؟
آنها خودشان مراسم عاشورا دارند، اما مراسم آنها متفاوت است. آنها روز عاشورا را به عنوان یک روز مبارک روزه می گیرند، چون بر این باورند روزه گرفتن در این روز مستحب است و شناختی نسبت به واقعیت عاشورا از نظر شیعیان نداشتند، اما به تازگی برخی مشایخ آنها در عاشورا از واقعه کربلا سخن می گویند با اینکه اهل سنت هستند و از این رو رفته رفته جنس مراسم های اهل سنت و صوفیه نیز در حال تغییر است و از مراسم شادی به مراسم حزن و اندوه تبدیل می شود.
- چه شخصیت های دینی و اسلامی برجسته ای در سنگال حضور و فعالیت دارند؟
در مورد شخصیت ها اولین نفر خلیفه بزرگ طایفه مریدیه است که شیخ "سیدی مهتام بک" نام دارد. جایگاه وی در سنگال مانند رهبر ایران است، زیرا مریدهای وی مانند شیعیان هستند که فقط به این توجه دارند که شیخ آنها چه می گوید و کاملا تابع وی هستند و اگر به آنها بگوید وارد آتش شوید به آتش وارد می شوند و کاملا منسجم هستند و اگر شیخ سخن بگوید کسی حرف نمی زند.
پس از آن طایفه تیجانی است که خلیفه آنها شیخ "احمد تیجان سی" است، اما طایفه تیجانی یک ویژگی دارد که رهبران فراوان دارد و هر شهر و منطقه ای برای خود رهبر دارد و شاخه های فراوانی در آن ایجاد شده و یکدست و یکصدا نیستند.
سپس طایفه قادریه را داریم که آنها هم رهبران متعدد دارند، اگرچه می توان گفت شهر "انجاسام" مقر اصلی قادریه است.
طایفه دیگر لاهینی است که به "مهدی" اعتقاد دارند که این فرقه در سنگال تاسیس شده و وارداتی نیست و الان هم موجود هستند و لقب تمام آنها لاهی است و می گویند ما این کار را می کنیم تا مردم در اسم فرقی با هم نداشته باشند و کسی بر دیگری برتری نداشته باشد. آنها بر این باورند امام مهدی اهل سنگال است و از سنگال ظهور می کند.
- مردم سنگال به چه زبانی صحبت می کنند؟
زبان رسمی کشور فرانسه است و پس از آن زبان های محلی هستند، اما پر کاربردترین زبان محلی زبان ورف است، اما پر جمعیت ترین زبان سنگال، زبان فولانی است که در بسیاری از کشورهای آفریقایی کاربرد دارد.
- اوضاع شیعیان از لحاظ اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی چگونه است؟ برای تبلیغ دینی چه مشکلاتی دارید؟
شیعیان وضعیت اقتصادی خوبی ندارند. و مشکل تبلیغ ما این است که ما در ابتدای راه هستیم و پیروان ما مستضعف هستند البته به جز لبنانی ها زیرا لبنانی ها تاجر و ثروتمند هستند اما شیعیان سنگالی مستضعف هستند و زندگی بسیار ساده ای دارند و نیاز به حمایت دارند تا دست به تجارت یا کشاورزی بزنند.
- مشکلات تبلیغ شما چیست؟
مشکلات من به عنوان امام جماعت یک مسجد این است که تمام دغدغه من این است که چگونه شیعیان اطراف خود را حفظ کنم؟ اگر بخواهم مثلا خود را به عنوان یک مرجع دینی برای مردم اطراف خودم تشبیه کنم، خانه چنین فردی باید امکانات ساده ای داشته باشد تا کسی بتواند در آن استکان چایی بنوشد و به مردم کمک کند. من باید بتوانم به نیازمندان کمک کنم و مشکلات مردم را حل کنم، اما باید بگویم اهل سنت بیشتر از شیعیان به من کمک می کنند.
- یعنی مشکلات شما فقط مادی است؟ نیاز به کتاب و مبلغ ندارید؟
چرا نیازمند کتاب هستیم. به برخی وسایل نیاز داریم. مثلا نیاز به دستکاه صوت داریم، نیاز به تلویزیون داریم تا گاهی فیلم هایی برای مردم پخش کنیم و امکاناتی برای برپایی مراسم های بزرگ مانند دعای ندبه داشته باشیم و بتوانیم در مراسم ها شامی تهیه کنیم و به مردم بدهیم.
مردم به این امور عادت دارند و ما امکانات نداریم. من نیاز به کمی کمک دارم تا این گروه اطراف خود را حفظ کنم و برای آنها برنامه داشته باشم.
مشکل ما بیشتر اجتماعی است و اینکه تکفیری ها با تکیه بر پول و اموال هنگفت خود تبلیغ می کنند و ما ناچاریم در حد توان خود از این مردم حمایت کنیم، چون بیشتر آنها محتاج هستند. و من از حوزه علمیه می خواهم که از مراجع بخواهد به این کشورها توجه بیشتری بکنند و حال که تکفیری ها مشغول جنگ هستند شیعه از این فرصت برای ترویج تشیع و هدایت انسان ها استفاده کند.
- وهابیت با شما درگیری نداشته اند؟
نه مزاحمتی نبوده البته کسانی هستند که از آنها پول می گیرند تا علیه ما فعالیت کنند، دغدغه مردم پول و معیشت است وگرنه کسی به آنها تمایلی ندارد.
- الان شیخ عبدالمنعم الزین در سنگال فعالیت دارد؟
بله ایشان موجود است و شیعیان لبنانی هم هستند و شیخ مرکز بزرگی دارد که شیعیان در آن جمع می شوند و ایشان تعامل خوبی با مشایخ صوفیه و دولت سنگال دارد به گونه ای که دولت و تمام مشایخ صوفیه سندی را امضا کرده اند که طبق آن مذهب شیعه را به رسمیت شناخته اند.
اما نکته ای وجود دارد که شیعیان لبنانی اختیارات ما شیعیان سنگال را ندارند و کارهایی هست که ما می توانیم انجام دهیم، اما آنها باید به دلایلی از برخی فعالیت ها پرهیز کنند، اما ما در کشور خود هستیم.
- چه فعالیت های دینی در مساجد و مراکز خود دارید؟
فعالیت های ما متعدد است. ما در تمام نشست های صوفیه دعوت می شویم و شرکت می کنیم و حتی با سیاستمداران حکومت نیز ارتباط داریم و تلاش می کنیم با همکاری آنها برخی مردم به ایران بیایند و در رابطه با کشاورزی و توسعه آموزش ببینند و همچنین مردم را تشویق می کنیم کالاهای ایرانی بخرند چون کالاهای ایرانی از کالاهای چینی کیفیت بهتری دارد، اما کالاهای چینی ارزان و بی کیفیت هستند.
- یعنی در سنگال کالاهای ایرانی هم عرضه می شود؟
بله تاجران ایرانی هستند که به سنگال کالا صادر می کنند و حتی نمایشگاه های زیادی برگزار می شود که ایران در آن حضور فعال دارد.
- فعالیت های تبلیغی شما چگونه است؟
فعالیت های تبلیغی ما در مساجد و حتی در خانه ها صورت می گیرد. هنگام فرا رسیدن میلاد پیامبر اسلام(ص)، می توان گفت دو تا سه ماه هر هفته مراسم جشن برپا می شود. عمده مجالس دینی سنگال مربوط به میلاد پیامبر(ص) می شود و در همین مجالس سخنرانان مردم را موعظه می کنند و ما هم تلاش می کنیم از فرصت استفاده کنیم و در این مجالس سخنرانی کنیم. این مجالس در خانه ها و همه جا برگزار می شود. گاهی اوقات این جشن در خیابان ها برگزار می شود و صدها نفر در خیابان جمع می شوند و جشن عمومی برگزار می شود و این فرصت بزرگی است که ما از آن استفاده می کنیم. یکی دیگر از مجالس ما مجالس ازدواج و عقیقه فرزند است که مثلا در مراسم عقیقه نوزاد، همه مردم جمع می شوند و ما در این مجالس هم صحبت می کنیم و هر مجلسی که برگزار می شود تلاش ما این است که در آن بر حسب شرایط صحبت بکنیم.
- برنامه نماز یا مراسم دعا چگونه برگزار می شود؟
بله برنامه دعای کمیل داریم، اما دعای ندبه در جامعة المصطفی برگزار می شود، چون مردم در نقاط دوردست زندگی می کنند و نمی توانند صبح جمعه در مراسم دعای ندبه ما شرکت کنند و امیدواریم در آینده بتوانیم حسینیه ای داشته باشیم که در آن مراسم ها را برگزار کنیم و بتوانیم از مردم پذیرایی کنیم.
- جایگاه جمهوری اسلامی در سنگال و افکار عمومی مردم چگونه است؟
تقریبا دو هفته پیش نمایشگاه کتابی در سنگال برگزار شد و در همین نمایشگاه کنفرانس درباره شخصیت امام خمینی برگزار شد و به جز این همایش ها و نشست های زیادی درباره جمهوری اسلامی ایران برگزار می شود و مردم هم این گونه هستند که بیشتر مردم درخواست تصویر امام خمینی را دارند تا در منازل خود نصب کنند و به آن تبرک بجویند. ما درخواست زیادی برای تصویر امام خمینی داریم. کتاب سرّ الصلاة را تمام مشایخ توصیه می کنند، همین طور کتاب جهاد اکبر امام خمینی که اکثر مردم آن را دوست دارند. دولت سنگال هم می داند که رابطه با ایران به سود کشور است و جمهوری اسلامی ایران یک کشور الهی است و قبله مردم است که انتظار دارند برای حل مشکلات به آنها کمک کند.
- در پایان اگر مطلبی هست بفرمایید
از شما به خاطر این مصاحبه و فرصت گفتگو تشکر می کنم و به نظر من گفتگوی خوبی بود تا با سنگال و اتفاقات و اوضاع آنجا آشنا شوید و توصیه آخر من این است که حوزه علمیه با مراکز پژوهشی سنگال ارتباط داشته باشد تا تبادل فرهنگی و علمی داشته باشند به ویژه در مورد قرآن کریم، زیرا تفسیر قرآن برای مردم سنگال چه شیعه و چه سنی مهم است و در ماه رمضان شیعیان و اهل سنت سنگال در مساجد به تفسیر قرآن گوش می دهند. مردم کار خود را رها می کنند تا به قرآن و تفسیر گوش دهند و شایسته است حوزه علمیه قم به این مساله توجه داشته باشد و با اهل سنت و مشایخ صوفیه همکاری علمی داشته باشند.
گفت وگو: حجت الاسلام احمدزاده
19 / 313
