به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، زبان اصلى اين اثر( كه نام اصلى آن،«Le Morale Du Coran»مى‏باشد)، فرانسه بوده و مؤلف آن را به عنوان رساله دكتراى خود در فرانسه، به منظور معرفى اسلام و اخلاق اسلامى به غربيان نوشته است. بعدها توسط عبدالصبور شاهين، استاد زبان دانشگاه قاهره، به عربى برگردانده شده كه خود اين مسئله تا حدى از جاذبه كتاب، كاسته است؛ زيرا يك اثر زيبا در زبان اصلى همچون گلى است با تمام رنگ و بو و طروات طبيعى خود ولى همين كه دست به دست گشت و از زبانى به زبان ديگر- هرچند به وسيله مترجم چيره‏دست- برگردانده شد، از طرواتش كم مى‏شود و ديگر آن تر و تازگى و شادابى اوليه را ندارد( ر. ك: مقدمه مترجم فارسى، ص 19).

با وجود اين امر، اين اثر، داراى امتيازهاى فراوانى است كه آن را از آثار مشابه، متمايز مى‏ سازد از جمله آنكه:

* اين كتاب توسط شخصيتى كم‏نظير آشناى به زمان، نوشته شده است. چنان كه دانشمند رجالى، خيرالدين زركلى درباره وى مى‏نويسد:« وى محمد بن عبدالله درّاز، فقيه و متأدب مصرى از جمله بزرگترين دانشمندان و اساتيد دانشگاه الازهر، داراى تأليفات مختلف است...»( همان، ص 20).

* بر متن كتاب توسط عبدالصبور شاهين، علاوه بر ترجمه از فرانسه به عربى، تحقيقات و تعليقات سودمندى نيز انجام گرفته است( ر. ك: همان).

* متن كتاب، پس از تعريف و تعليق توسط عبدالصبور شاهين، به‏وسيله سيد محمد بدوى، استاد علم‏الاجتماع دانشگاه اسكندريه مصر، تطبيق شده و ارجاعات مورد بررسى قرار گرفته و نيز توسط استاد سامى غريرى، براى دومين بار يك سرى تحقيق و تعليق انجام گرفته است( همان، ص 21).

شايان ذكر است محققان نامبرده، در ارجاعات خود، در مورد رواياتى كه مورد اتفاق عامه و شيعه بوده است، تنها به ذكر منابع عامه بسنده نكرده‏اند، بلكه به منابع شيعه و كتب معتبر پيروان اهلى بيت( ع) از قبيل« اصول و فروع كافى»،« وسائل الشيعة»،« بحار الانوار»،« تحف العقول» و نظاير اين‏ها نيز ارجاع داده‏اند كه اين امر، بر اعتبار كتاب، افزوده است( ر. ك: همان).

آنچه بر غنا و ارزش علمى اين اثر افزوده، آن است كه مترجم فرانسه به عربى آن كه از اطلاعات عميق دينى برخوردار است، خود استاد زبان عربى بوده و همان‏طورى كه زبان فرانسه را به خوبى آموخته و پايه‏هاى آن را استحكام بخشيده است، كتاب‏هاى زيادى نيز از دانشمندان را از فرانسه به عربى، برگردانده است. وى خود را در طول مدت سه سال، وقف ترجمه متن فرانسوى اين كتاب به عربى نموده است. وى از هيچ كوششى فروگذار نكرده تا آن‏چه را كه از راه و روش اطمينان‏بخش در توان دارد، در خدمت اين متن قرار دهد و هم‏چنين در راه بيان محتواى كتاب؛ تا در خدمت خواننده عرب زبان و در تعمق بخشيدن فرهنگ دينى وى باشد.

 مؤلف- تنها به اشاره به آيات قرآن در پى نوشت‏ها و ذكر شماره آيه و سوره بسنده نكرده است؛ بلكه زحمت نوشتن تمام آيات كريمه و درج عين عبارات را بر خود هموار و بدان وسيله، زحمت خواننده را نسبت به مراجعه به قرآن در مورد آن آيات كم كرده است؛ آياتى كه خواننده را براى دريافت منظور نويسنده، از آن‏ها بى‏نياز نخواهد بود( ر. ك: مقدمه سيد محمد بدوى، ص 29).

از ديگر اقدامات وى، ارجاعاتى است كه به كتاب‏هاى فقه، حديث، تفسير و علم كلام براى اطمينان به برخى از مطالب داده كه مؤلف به‏صورت خلاصه از فرانسوى آن‏ها را نوشته است؛ در حالى‏كه مترجم آزمندانه اصل عبارت آن‏ها را آن چنان‏كه در آثار عربى ذكر شده، آورده است و در پاره‏اى از موارد كه نويسنده با اشاره‏اى از كنار يك حادثه گذشته است، مترجم خودش را به زحمت انداخته تا تمام جزئيات حادثه را به‏طور كامل ثبت نمايد.

 در مقدمه مترجم فارسى، به ويژگى‏هاى كتاب و امتيازاتى كه وى را به ترجمه اين اثر گران‏بها واداشته، اشاره شده است( مقدمه مترجم فارسى، ص 19- 21).

در مقدمه سامى غريرى، به اقدامات تصحيحى كتاب، اشاره گرديده است. از جمله آنكه وى بيشتر آيات قرآنى را كه در كتاب آمده، استخراج كرده و با قرآن مجيد مقابله نموده و مطابق اعراب قرآن، اعراب‏گذارى نموده است؛ با علم به اينكه برخى از آيات اصلاً نوشته نشده بود و بعضى به‏صورت صحيح و بعضى ناصحيح- نه نسبت آيه به سوره و نه ترتيب شماره آن‏ها- آمده بود؛ علاوه بر اين كه نويسنده كتاب، گاهى عبارت خود را از آيه قرآنى اقتباس كرده است كه وى در حاشيه- تحت عنوان اقتباس از آيه كريمه- به اين موارد اشاره نموده و نام سوره و شماره آيه را ذكر كرده است( مقدمه محقق، ص 24).

نكته ديگر آنكه تعليقات وى بر پاره‏اى از مواردى كه نويسنده كتاب يا مترجم عربى آن نيز ذكر كرده‏اند، از باب همخوانى و مقايسه با مذاهب ديگر است و همچنين به يك منبع- آن‏طورى كه نويسنده ذكر مى‏كند- بسنده نكرده است؛ بلكه به‏خاطر اينكه خواننده با منابع حديث، در ديگر مذاهب نيز آشنا شود، براى ثبت منابع ديگر نيز تلاش نموده است. البته وى با نويسنده و همچنين با مترجم عربى آن در مواردى مانند جنگ‏هاى ردّه، برخورد و اختلاف نظرهايى دارد .

در مقدمه ويراستار علمى، ضمن اشاره به اقداماتى كه پيرامون ترجمه عربى و نيز ويراستارى كتاب صورت گرفته، خلاصه‏اى از انديشه‏هاى مهم كتاب، به‏طور گذرا بيان شده است( مقدمه سيد محمد بدوى، ص 27- 44).

در مقدمه مترجم فرانسه به عربى، ضمن بيان اهميت كتاب و جايگاه و ارزش علمى نويسنده آن، به تشريح اوضاع سياسى و اجتماعى زمان نگارش كتاب پرداخته شده است( مقدمه مترجم از فرانسه به عربى، ص 45- 65).

فهرست مطالب، در ابتداى كتاب آمده است.

در پاورقى‏ ها، علاوه بر ذكر منابع( به عنوان مثال ر. ك: پاورقى، ص 260)، توضيح برخى از كلمات و عبارات متن( همان، ص 263)، اصل برخى عبارات فرانسوى( همان، ص 273) ذكر شده است.