حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین پوریانی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» با اشاره به مطلب فوق ابراز داشت: قم با وجود حوزه علمیه خود به عنوان قوی ترین حوزه علمیه امروز جهان تشیع و نیز دارا بودن حدود 400 مرکز علمی و پژوهشی ، کانون و محور این مساله است و در سال های اخیر نیز تحرکات خوبی در این شهر به ویژه در پژوهشگاه های آن به منظور اسلامی سازی علوم انسانی انجام شده است.

وی افزود: البته ما هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب راه زیادی در پیش داریم؛ اما به هر صورت افق فرارو ، روشن و نوید بخش است.

این محقق و پژوهشگر حوزوی همچنین گفت: در علوم انسانی در مجموع نیاز به رخ دادن تحولات بزرگی همچنان احساس می شود که البته محور آن نیز بحث تفکر و کنش های انسان است لذا این دسته از علوم همواره به مسایل بومی و دین و فرهنگ و ارزش ها نظر و عنایتی ویژه داشته و دارد.

وی اضافه کرد: از سویی علوم انسانی راجع به کنش های فردی و ابزارهای فردی و جمعی بحث می کند، لذا ما باید در این مقوله، هدف گذاری و انتظارات خود را از علوم انسانیِ اسلامی روشن و مشخص ساخته و به رفع ابهامات بپردازیم.

پژوهش های علوم انسانی؛ از کاربردی تا بنیادین

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه با اشاره به این که تحقیقات و پژوهش های موجود در عرصه علوم انسانی شامل چند دسته می شود، اظهار داشت: بخشی از این ها ناظر به مباحث کاربردی است که معطوف به نیاز هستند و در شاخه تصمیم گرا به شمار می روند. یک سری هم تحقیقات بنیادین است که بیشتر نتیجه گرا بوده و بخش سوم شامل پژوهش ها و تحقیقات توسعه است که هم نتیجه گرا و هم تصمیم گرا محسوب می شود.

وی با بیان این که ما همچنین در عرصه تحول علوم انسانی اسلامی نیاز به مطالعات توصیه ای داریم، گفت: هدف گذاری در این خصوص بسیار مهم است چرا که اگر اهداف روشن و مشخص گردد، حرکت و مسیرهای آینده راحت تر طی خواهد شد.

نیازمند تقویت فرهنگ آزاداندیشی هستیم

وی اضافه کرد: از این حیث، یکی از اهداف، ایجاد انگیزه در بین طلاب و فضلای حوزه و شناسایی ظرفیت های بالقوه و بالفعل و نیز شناسایی گروه های تخصصی ونخبگانی در راستای برگزاری کرسی های علمی و داوری و نقد و بررسی است که بی شک در این خصوص، نیاز به بسط و گسترش فرهنگ آزاداندیشی در موسسات علمی و حوزوی اهمیت بسزایی دارد.

حجت الاسلام و المسلمین پوریانی همچنین با اشاره به این که ایجاد و تقویت روحیه نشاط علمی و اجتهادی و به خصوص شجاعت در نوآوری و نقد و مناظره یکی دیگر از بایسته ها در راستای تحول در علوم انسانی به شمار می رود، گفت: از جمله تدابیر و سیاست هایی که می تواند در سطح خرد و کلان در حوزه و دانشگاه اتخاذ شده و پیگیری شود می توان به جهت دهی به فعالیت های پژوهشی در حوزه علوم انسانیِ اسلامی اشاره کرد که اساساً هدف گذاری در این باره متمرکز بر تولید علم است.

نقد و مناظره علمی؛ پیش نیاز تحول در علوم انسانی

وی با بیان این که تقویت مناظرات و نقد و بررسی افکار و ایده های علمی و همچنین برپایی کرسی های مساله محور باید همواره مدنظر باشد، افزود: به خصوص در بدنه حوزه های علمیه باید ساختارهای علمی مساله محور باشد و به طور خاص و ویژه نیازهای روز جامعه و نظام اسلامی را مورد توجه جدی خود قرار دهد.

حوزه علمیه قم ، خوراک علوم انسانی دانشگاه را ارایه دهد

مدیر مرکز مطالعات فرهنگی- اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی همچنین ضرورت توجه به اصل موضوع شناسی متناسب با شرایط جامعه را مورد تاکید قرار داد و گفت: شهر مقدس قم و حوزه علمیه و پربرکت آن باید بیش از هر زمان دیگری در حوزه محتوا پیشرو باشد و حتی خوراک اصلی دانشگاه های کشور در زمینه محتوای علوم انسانی ِ بومی و اسلامی را تهیه و عرضه کند.

اسلامی سازی به معنای تغییر واژگان در علوم انسانی نیست

وی یادآور شد: البته در این عرصه باید به تاریخچه و پیدایش علوم جدید در اروپا و جهان رجوع کرده و آن را به دقت مورد بررسی قرار دهیم و به خصوص به این نکته توجه داشته باشیم که اسلامی سازی علوم انسانی اساساً به منزله این نیست که یک سری واژگان را عوض کنیم بلکه جهان بینی را باید در این کلان مقوله مورد توجه قرار دهیم.

حجت الاسلام و المسلمین پوریانی خاطرنشان کرد: در واقع آنچه ضرورت دارد این است که بینش ها و جهان بینی ها را باید با نظریات زیربنایی در مبانی هستی شناسی ، انسان شناسی و معرفت شناسی آنالیز کرده و بر این اساس به پی ریزی نظام نوینی بپردازیم.

شتابزدگی با تحول مطلوب همخوانی ندارد

وی در ادامه ضمن پرهیز از شتابزدگی غیرمعقول در این فرآیند گفت: اساساً بازتولید و طراحی مبانی تولید انسانی و اسلامی با اصول جهان بینی اسلامی قابل تطبیق است و این مساله طبیعتاً دیربازده است و شتابزدگی در آن با تحول مطلوب در علوم انسانی چندان همخوانی و مطابقت ندارد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی همچنین با اشاره به نقش بسیار کلیدی اساتید و نخبگان حوزه و دانشگاه در گفتمان سازی در این باره و فراهم کردن شرایط و بسترهای تحول در علوم انسانی بیان داشت: تقویت روحیه خودباوری و اعتماد به نقس چه در میان طلاب و فضلای حوزه و چه در میان اقشار دانشگاهی یکی از ضرورت هایی است که حتماً باید مورد نظر باشد، ضمن آن که نباید از تغییر متون متناسب با شرایط روز جامعه و نیازهای کشور غافل شد.

جرات و جسارت نقد علمی را تقویت کنیم

وی همچنین با بیان این که تقویت جرات و جسارت لازم در راستای نقد علمی را مورد توجه قرار داد و گفت: استاد شهید مرتضی مطهری به عنوان الگوی حوزویان و دانشگاهیان در سیره رفتاری و گفتاری خود، افکار دیگران را خوب نقد می کرد و دیدگاه و نظرات آنها را حتی بهتر از خودشان مطرح و تبیین می نمود و بعد تازه به نقد منطقی و عقلانی آن ها می پرداخت.

پوریانی با اشاره به این که امروزه در تبیین و تشریح مولفه های علوم انسانی می بایست از روش های اثباتی و تفسیری و تاویل گرایانه نیز بهره برد، افزود: هدف گذاری در علوم انسانی و تحولات حوزه زیربنایی، کلیدی و مهم است که در این راستا بهتر آن است از روش های ترکیبی استفاده کرد چه آن که بی تعارف باید گفت نقدهای کاملاً جدی به روش های معمول وجود دارد.

در دام روزمرگی ها نیفتیم

وی همچنین با بیان این که در مسیر تحول مورد انتظار ، نباید در دام روزمرگی افتاد، خاطرنشان کرد: آنچه ضرورت دارد شکل گیری و تقویت فضای علمی لازم به تکیه بر برگزاری مطلوب کرسی های آزاداندیشی و جنبش های نرم افزاری است که بی شک شکل گیری این ها یکی از قدم های بسیار خوب در راستای تحول در علوم انسانی به شمار می رود.

هم آرمان گرایی و هم واقع گرایی

مدیر مرکز مطالعات فرهنگی- اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان این که یکی از رسالت ها و ماموریت های اصلی موسسات و پژوهش های علمی چه از نوع حوزوی آن و چه دانشگاهی، فراهم سازی بسترهای تحول در علوم انسانی است، ابراز داشت: همان طور که مقام معظم رهبری نیز بارها فرموده اند در راستای تحول مطلوب و پاسخ به نیازها و مسایل جامعه و نظام اسلامی در عین آرمان گرایی باید واقع گرا نیز بود

ضرورت برنامه ریزی منسجم در سه فاز زمانی

وی در خاتمه سخنان خود با اشاره به این که برای رسیدن به اهداف مورد نظر نیاز به برنامه ریزی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت داریم، گفت: همچنین نیازمند همت و عزم و اراده جمعی در حوزه و دانشگاه هستیم تا با استمرار و مداومت در کار و نیز در پیش گرفتن رویکرد عالمانه، محققانه ، دلسوزانه و با اعتماد به نفس بالا به شناخت و درک مناسب دست یافته و در طی مسیر آسیب ها و نواقص را رفع کنیم.