به گزارش خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام والمسلمین معلمی نشست «رابطه باید و هست اخلاقی»، پس از بیان چهار مقدمه در خصوص چیستی علم اخلاق، و با طرح این سوال که آیا جملات اخلاقی که جنبه ی انشایی و دستوری دارند با جملات خبری ارتباطی دارند یا خیر وبه عبارت دیگر آیا باید و نباید ها با هست ونیست ها رابطه دارند گفت: یکی آنهایی که رابطه ی بین باید وهست را قبول ندارند مانند هیوم از فلاسفه غرب که معتقد است که از جمله ی خبری نمی شود جمله ی انشایی نتیجه گرفت، بلکه باید ها و نباید های اخلاقی از آداب و رسوم جوامع مختلف و احساسات سرچشمه می گیرد و از طرفی در میان مسلمین متکلمین اشاعره اعتقاد دارند که جعل الهی باید و نباید را تعیین کرده است.
این استاد حوزه ادامه داد: کسانی که عقیده دارند دستورات اخلاقی ریشه درواقع دارند واصطلاحاً بین باید و نباید و هست ونیست رابطه وجود دارد، ازجمله این گروه اصولیین، معتقدند که اوامر و نواهی شارع تابع مصالح و مفاسد است، مثلا نماز انسان را از فحشا ومنکر باز می دارد ولذا خداوند تعالی به آن امر کرده است.
حجت الاسلام والمسلمین معلمی درادامه به این مطلب پرداختند که اگر بین باید و نباید ها با هست و یست ها رابطه وجود دارد، این رابطه چگونه است وحال آنکه جملات انشایی از یک سنخ و جملات خبریه از سنخ دیگر اند.
سخنران این نشست برای پاسخ به سوال فوق به بیان دو نظر عمده دانشمندان مسلمان پرداخت و گفت: یکی نظرجعل و دیگری نظرضرورت بالقیاس. دیدگاه جعل: علامه طباطبایی و شهید مطهری معتقدند که جملات انشایی جعل و قرار دادی است مبتنی بر واقع که تبیین این نظر نیاز به بیان چهار مقدمه دارد؛
مقدمه ی اول: افعال انسانی مثل راه رافتن، خوردن و آشامیدن، دروغ گفتن، ظلم و... اختیاری است.
وی ادامه داد: مقدمه ی دوم: افعال اختیاری رابطه ی شان با فاعل مختار رابطه ی امکانی است؛ یعنی انسان می تواند انجام دهد ومی تواند هم انجام ندهد، مقدمه ی سوم: بین افعال و آثارشان رابطه ی واقعی برقرار است، مثلا نتیجه ی غذا خوردن سیری است.
استاد حوزه بیان داشت: مقدمه ی چهارم: براساس رابطه فعل ونتیجه عقل عملی انسان اعتبار می کند که انسان باید غذا بخورد تا سیر شود. یا باید راست بگوید تا رستگار شود و... پس باید ونباید های اخلاقی قرار دادی است مبتنی بررابطه ی ضروری که درواقع بین فعل ونتیجه آن وجود دارد.
دیدگاه ضرورت بالقیاس: استاد مصباح عقیده دارد که بین باید ها ونباید ها وهست ها ونیست رابطه ی ضروری بالقیاس الی الغیر وجود دارد. بیان این دیدگاه نیاز به دومقدمه دارد: مقدمه ی اول: براساس رابطه ی واقعی بین فعل وآثارش، که دردید گاه اول گذشت، بین فعل واثرآن ضرورت بالقیاس الی الغیر وجود دارد؛ یعنی علت نسبت به معلول واجب است وبالعکس معلول هم نسبت به علت واجب است؛ مثلا غذا خوردن علت سیرشدن است( ضرورت بالقیاس بین فعل ونتیجه)
مقدمه ی دوم: حال اگر به مطلب فوق به این مقدمه را بیافزاییم که رابطه اثرفعل نسبت به فاعل وجوب بالغیر است مثلا انسانها برای بقا نیاز به سیرشدن دارند.
وی به نتیجه این بحث اشاره کرد و گفت: نتیجه: پس انسان باید غذا بخورد تا زنده بماند. با توجه به این دیدگاه نتیجه گیری باید از هست منطقی است وهیچ جعل و قرار دادی وجود ندارد.
