خبرگزاری «حوزه» ضمن آرزوی قبولی طاعات و عبادات مؤمنین، شرح دعای روز بیست و یکم ماه مبارک رمضان را با شرح حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن زمانی، مسئول دفتر سیاسی اجتماعی حوزه علمیه منتشر می کند.

«اللهمّ اجْعَلْ لی فیهِ الى مَرْضاتِکَ دلیلاً ولا تَجْعَل للشّیْطان فیهِ علیّ سَبیلاً واجْعَلِ الجَنّهِ لی منْزِلاً ومَقیلاً یا قاضی حَوائِجَ الطّالِبین/ خدایا قرار بده برایم در آن به سوى خوشنودی‌هایت راهنمایى و قرار مده شیطان را در آن بر من راهى و قرار بده بهشت را برایم منزل و آسایـشگاه اى برآورنده حاجت‌هاى جویندگان».

بنده روزه دار در این روز سه درخواست از خداوند متعال دارد.

در بند نخست از این دعا آمده است: «اللهمّ اجْعَلْ لی فیهِ الى مَرْضاتِکَ دلیلاً/ خدایا قرار بده برایم در آن راهنمایى به سوى خوشنودی‌هایت».

چه راهی برای رضوان و خشنودی خداوند وجود دارد؟ که در جلسات گذشته به آن پرداختیم؛ اما به صورت خلاصه می توان گفت که بهترین راه برای کسب رضایت خدا، انجام واجبات به همراه مستحبات و ترک محرمات به همراه مکروهات می باشد.

در بند دوم از این دعا آمده است: « ولا تَجْعَل للشّیْطان فیهِ علیّ سَبیلاً/ و قرار مده شیطان را در آن بر من راهى».

از نگاه آیات قرآن کریم، چه راه هایی برای تسلط شیطان بر ما وجود داشته که می توانیم آن را ببندیم؟

*راه های تسلط و تأثیرگذاری شیطان بر انسان ها از منظر قرآن کریم

در قرآن چندین راه برای سلطه و تأثیرگذاری شیطان بر ما شمرده شده است.

1. وسوسه به جاه و مقام؛ در آیه 120 سوره طه آمده است: « فَوَسْوَسَ إِلَيْهِ الشَّيْطانُ قالَ يا آدَمُ هَلْ أَدُلُّکَ عَلي‏ شَجَرَةِ الْخُلْدِ وَ مُلْکٍ لا يَبْلي‏/ ولی شیطان او را وسوسه کرد و گفت: «ای آدم! آیا می خواهی تو را به درخت زندگی جاوید، و ملکی بی زوال راهنمایی کنم؟!».

2. وسوسه به مقامات عالیه؛ در آیه 20 سوره اعراف می خوانیم: «فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطانُ لِيُبْدِيَ لَهُما ما وُورِيَ عَنْهُما مِنْ سَوْآتِهِما وَ قالَ ما نَهاکُما رَبُّکُما عَنْ هذِهِ الشَّجَرَةِ إِلاَّ أَنْ تَکُونا مَلَکَيْنِ أَوْ تَکُونا مِنَ الْخالِدينَ/ سپس شیطان آن دو را وسوسه کرد، تا آنچه را از اندامشان پنهان بود ، آشکار سازد و گفت: «پروردگارتان شما را از این درخت نهی نکرده مگر بخاطر اینکه (اگر از آن بخورید ،) فرشته خواهید شد، یا جاودانه ( در بهشت ) خواهید ماند!».

3. وسوسه ایجاد تفرقه در میان مردم؛ قرآن در آیه 208 سوره بقره می فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ کَافَّةً وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ/ ای کسانی که ایمان آورده اید همگی در صلح و آشتی درآیید! و از گام های شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شماست».

4. وسوسه نگرانی کاذب از فقیرشدن و همچنین وسوسه به فحشاء؛ در آیه 268 سوره بقره آمده است: «الشَّيْطانُ يَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَ يَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشاءِ وَ اللَّهُ يَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلاً وَ اللَّهُ واسِعٌ عَليمٌ/ شیطان، شما را (به هنگام انفاق) وعده فقر و تهیدستی می دهد و به فحشا (و زشتیها) امر می کند ولی خداوند وعده «آمرزش» و «فزونی» به شما می دهد و خداوند، قدرتش وسیع و (به هر چیز) داناست».

5. وسوسه به فرار از جنگ؛ در آیه 155 سوره آل عمران می خوانیم: «إِنَّ الَّذينَ تَوَلَّوْا مِنْکُمْ يَوْمَ الْتَقَي الْجَمْعانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطانُ بِبَعْضِ ما کَسَبُوا وَ لَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَليمٌ/ کسانی که در روز روبرو شدن دو جمعیت با یکدیگر (در جنگ احد)، فرار کردند، شیطان آنها را بر اثر بعضی از گناهانی که مرتکب شده بودند، به لغزش انداخت و خداوند آنها را بخشید. خداوند، آمرزنده و بردبار است».

6. وسوسه ترساندن از قدرت و اقتدار دشمن؛ قرآن در آیه 175 سوره آل عمران می فرماید: «إِنَّما ذلِکُمُ الشَّيْطانُ يُخَوِّفُ أَوْلِياءَهُ فَلا تَخافُوهُمْ وَ خافُونِ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنينَ/ این فقط شیطان است که پیروان خود را (با سخنان و شایعات بی اساس ،) می ترساند. از آنها نترسید! و تنها از من بترسید اگر ایمان دارید!».

7. وسوسه ریاکاری؛ در آیه 38 سوره نساء آمده است: «وَ الَّذينَ يُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ مَنْ يَکُنِ الشَّيْطانُ لَهُ قَريناً فَساءَ قَريناً/ و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می کنند و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند (چراکه شیطان، رفیق و همنشین آنهاست) و کسی که شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است».

8. وسوسه کمک گرفتن از حاکم طاغوت؛ قرآن در آیه 60 سوره نساء می فرماید: « أَ لَمْ تَرَ إِلَي الَّذينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَيْکَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ يُريدُونَ أَنْ يَتَحاکَمُوا إِلَي الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَکْفُرُوا بِهِ وَ يُريدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلالاً بَعيداً/ آیا ندیدی کسانی را که گمان می کنند به آنچه (از کتابهای آسمانی که) بر تو و بر پیشینیان نازل شده، ایمان آورده اند، ولی می خواهند برای داوری نزد طاغوت و حکّام باطل بروند؟! با اینکه به آنها دستور داده شده که به طاغوت کافر شوند. امّا شیطان می خواهد آنان را گمراه کند، و به بیراهه های دور دستی بیفکند».

9. وسوسه تبعیت افراد ساده لوح از شایعات؛ در آیه 83 سوره نساء آمده است: « وَ إِذا جاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذاعُوا بِهِ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَي الرَّسُولِ وَ إِلي‏ أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لاَتَّبَعْتُمُ الشَّيْطانَ إِلاَّ قَليلاً/ و هنگامی که خبری از پیروزی یا شکست به آنها برسد ، (بدون تحقیق ،) آن را شایع می سازند در حالی که اگر آن را به پیامبر و پیشوایان- که قدرت تشخیص کافی دارند- بازگردانند ، از ریشه های مسائل آگاه خواهند شد و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود ، جز عدّه کمی ، همگی از شیطان پیروی می کردید (و گمراه می شدید) .

10. وسوسه خرافه گرایی و آرزوهای طولانی؛ در آیه 119 سوره نساء می خوانیم: « 118وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّيَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّکُنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَ مَنْ يَتَّخِذِ الشَّيْطانَ وَلِيًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبيناً/ و آنها را گمراه می کنم! و به آرزوها سرگرم می سازم! و به آنان دستور می دهم که (اعمال خرافی انجام دهند ، و) گوش چهارپایان را بشکافند ، و آفرینشِ پاک خدایی را تغییر دهند! (و فطرت توحید را به شرک بیالایند!) » و هر کس ، شیطان را به جای خدا ولی خود برگزیند ، زیانِ آشکاری کرده است».

11. وسوسه دادن وعده های فریبکارانه به افراد؛ در آیه 120 سوره نساء آمده است: «يَعِدُهُمْ وَ يُمَنِّيهِمْ وَ ما يَعِدُهُمُ الشَّيْطانُ إِلاَّ غُرُوراً/ شیطان به آنها وعده ها (ی دروغین) می دهد و به آرزوها ، سرگرم می سازد در حالی که جز فریب و نیرنگ ، به آنها وعده نمی دهد».

12. وسوسه گسترش میخوارگی و قماربازی؛ قرآن در آیه 90 سوره مائده می فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ/ ای کسانی که ایمان آورده اید! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعی بخت آزمایی] ، پلید و از عمل شیطان است ، از آنها دوری کنید تا رستگار شوید!».

13. وسوسه بی توجهی به نماز و ترک نماز و همچنین ایجاد دشمنی و کینه در میان مسلمانان؛ در آیه 91 سوره مائده می خوانیم: « إِنَّما يُريدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ وَ يَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ/ شیطان می خواهد به وسیله شراب و قمار ، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد. آیا (با این همه زیان و فساد ، و با این نهی اکید،) خودداری خواهید کرد؟!».

14. وسوسه آرایش دادن برخی از کارهای زشت؛ در آیه 43 سوره انعام آمده است: « فَلَوْ لا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا وَ لکِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ ما کانُوا يَعْمَلُونَ/ چرا هنگامی که مجازات ما به آنان رسید ، (خضوع نکردند و) تسلیم نشدند؟! بلکه دلهای آنها قساوت پیدا کرد و شیطان ، هر کاری را که می کردند ، در نظرشان زینت داد!».

15. وسوسه فراموشی؛ قرآن در آیه 68 سوره انعام می فرماید: « وَ إِذا رَأَيْتَ الَّذينَ يَخُوضُونَ في‏ آياتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّي يَخُوضُوا في‏ حَديثٍ غَيْرِهِ وَ إِمَّا يُنْسِيَنَّکَ الشَّيْطانُ فَلا تَقْعُدْ بَعْدَ الذِّکْري‏ مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمينَ/ هر گاه کسانی را دیدی که آیات ما را استهزا می کنند ، از آنها روی بگردان تا به سخن دیگری بپردازند! و اگر شیطان از یاد تو ببرد ، هرگز پس از یاد آمدن با این جمعیّت ستمگر منشین!».

16. وسوسه حسادت نسبت به دیگران؛ در آیه 5 سوره یوسف آمده است: « قالَ يا بُنَيَّ لا تَقْصُصْ رُؤْياکَ عَلي‏ إِخْوَتِکَ فَيَکيدُوا لَکَ کَيْداً إِنَّ الشَّيْطانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوٌّ مُبينٌ/ گفت: «فرزندم! خواب خود را برای برادرانت بازگو مکن ، که برای تو نقشه (خطرناکی) می کشند چرا که شیطان ، دشمن آشکار انسان است!».

17. وسوسه اسراف و تبذیر؛ در آیه 27 سوره اسراء می خوانیم: « إِنَّ الْمُبَذِّرينَ کانُوا إِخْوانَ الشَّياطينِ وَ کانَ الشَّيْطانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً/ چرا که تبذیرکنندگان، برادران شیاطینند و شیطان در برابر پروردگارش ، بسیار ناسپاس بود!».

سخن بعدی در این رابطه این است که آیا هستند انسان هایی که شیطان بر آنان تسلط نداشته باشد؟ و آیا ما می توانیم همانند آنان قرار بگیریم؟ که باید پاسخ مثبت داد؛ چراکه خداوند در آیات به این موضوع اشاراتی داشته است.

در سوره اسراء آیه 65 می خوانیم: « إِنَّ عِبادي لَيْسَ لَکَ عَلَيْهِمْ سُلْطانٌ وَ کَفي‏ بِرَبِّکَ وَکيلاً/ (اما بدان) تو هرگز سلطه ای بر بندگان من، نخواهی یافت (و آنها هیچ گاه به دام تو گرفتار نمی شوند) ! همین قدر کافی است که پروردگارت حافظ آنها باشد».

در آیه 39 و 40 سوره حجر آمده است: « قالَ رَبِّ بِما أَغْوَيْتَني‏ لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمْ فِي الْأَرْضِ وَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعينَ * إِلاَّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصينَ/ گفت: «پروردگارا! چون مرا گمراه ساختی ، من ( نعمتهای مادّی را ) در زمین در نظر آنها زینت می دهم ، و همگی را گمراه خواهم ساخت * مگر بندگان مخلصت را».

در آیه 82 و 83 سوره ص می خوانیم: « قالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعينَ * إِلاَّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصينَ/ گفت: «به عزّتت سوگند ، همه آنان را گمراه خواهم کرد * مگر بندگان خالص تو، از میان آنها!».