به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام والمسلمین رمضانی امام و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ در خطبه های نماز جمعه این هفته به تفاوت نحوۀ برخورد انسانهای متدین و غیرمتدین با بلایا و رنجها پرداخت.
متن خطبه های نماز جمعه این هفته هامبورگ به این شرح است:
نحوۀ برخورد و مواجهه انسانهای متدین با بلایا و رنجها و سختیها، با انسانهای غیر متدین متفاوت است. زیرا انسانی که متدین است جهان بینی او توحیدی است، و تلاش می کند تفسیر دقیق و عمیقی بر اساس معرفت علمی و دینی از این نوع مسائل بدهد. چرا که وی می داند در صورتی به کمال انسانی خواهد رسید که تلاش و مجاهدت مضاعفی انجام دهد، و سختی ها و مصیبت ها را تحمل نماید. به همین جهت فردی که با چنین همّت و اندیشه ای با مشکلات و سختی های زندگی برخورد کند، به عنوان یک انسان عاقل، بالغ و متدین، به این معرفت دست یافته است. چراکه چنین شخصی رنجها و دردها را عامل سازنده ای برای خودیابی، خودسازی و خودآگاهی خود می داند، و بر اساس عقل و خرد با مسائل مواجهه شده، و با آنها برخورد می کند. لذا همواره تلاش می کند که قضاوت و داوری عجولانه نسبت به این نوع سختیها و دردها نداشته باشد. بلکه تلاش می کند با نگاه حکیمانه و دین محور، تحلیل صحیحی از امور را به دست آورد، و در زندگی خود مورد استفاده قرار دهد. این نوع نگاه میان سختیها و آسایشها ملازمه برقرار می نماید، و خود را با واقعیتها مواجه می سازد. به همین جهت خدای تعالی در قرآن کریم می فرماید: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً ؛ إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً؛ به يقين با هر سختى آسانى است! مسلّماً با هر سختى آسانى است».[1] در این آیۀ شریفه خداوند متعال می فرماید با سختی آسایش است، لذا نمی فرماید بعد از سختی آسایش است. از این جهت این بیان شگرف تعبیری دقیق است که آسانی و آسایش را در شکم سختی و همراه با آن می داند.[2]
* نحوۀ برخورد انسان متدین با مشکلات و سختی ها
انسان متدین و دیندار باید با بلایا و سختیها با صبر و تدبیر برخورد کند، به گونه ای که بعد از مواجهه با یک مشکل و سختی، یک فرصت برای رشد و تکامل ساخته و با یک مهندسی و مدیریت صحیح از این رنجها بهره ببرد، نه اینکه آن را یک تهدید بداند.
انسان عاقل در مواجهه با بلایا و سختیها با صبر و تدبیر بر خورد خواهد کرد به گونه ای که از تهدیدها و بیم های ناشی از درد و رنجها و بلاها و شداید فرصت ها و امیدهایی را برای خویش در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی می سازد. به همین دلیل توان مهندسی و مدیریت رنجها اعم از رنجهای تکوینی، تشریعی و رنجهای برساخته انسانها، را خواهد داشت و اوست که بر امواج رنجها سوار شده و مدیریت می کند نه اینکه رنجها او را به اسارت خویش درآورده و بر او مسلط گردند تا او فقط به انفعال و برخورد تدافعی در برابر آنها اهتمام ورزد. شاید به همین دلیل است که اساساً بعثت و رسالت برای شکوفایی عقول است و تعقل و تفکر در آموزه های اسلامی یک عبادت و ارزش محسوب شده است». «و در حقیقت مکتب اسلام به عقل اصالت می دهد».[3]
* نقش عقل در مواجهه با مشکلات و سختی ها
عقل در مواجهه با مشکلات و مصائب راه صبر را پیشه می کند و همۀ آن امور را به درستی مدیریت می نماید. اما آنچه را که باید به درستی دربارۀ آن اندیشید و تفکر نمود این است خداوند آفرینش انسان را با رنج و سختی قرار داده تا در این میدان مواجهه با اراده خویش تلاش کند و بر مشکلات پیروز شود. چه اینکه در این خصوص در قرآن کریم می فرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في كَبَد؛ ما انسان را در رنج آفريديم ».[4] لذا در حقیقت از انسان به نوعی با بَلا عهد و پیمان گرفته شده است. چراکه امام باقر(ع) در این باره فرموده اند: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَيَتَعَاهَدُ الْمُؤْمِنَ بِالْبَلَاءِ كَمَا يَتَعَاهَدُ الرَّجُلُ أَهْلَهُ بِالْهَدِيَّة؛ خدا از بنده مؤمنش تفقد می کند و برای او بلاها را اهداء می کند، همانطور که مرد در سفر برای خانواده اش هدیه ای می برد».[5] و در تعبیری دیگر از امام صادق(ع) آمده است: «إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَحَبَّ عَبْداً غَتَّهُ بِالْبَلَاءِ غَتّاً؛ خدا زمانی که بنده ای را دوست دارد او را در دریای شدائد غوطه ور می سازد».[6]
* اثر تربیتی آگاهی انسان از فلسفه ناملایمات و دشواری ها
آگاهی به اسرار و آثار بلاها و رنجها به لحاظ تربیتی این ظرفیت را در انسان بیشتر می کند که در مقابل ناملایمات روزگار تحمل و صبر را پیشه کند، چون خدای حکیم بر اساس حکمتی این سخن را فرا روی انسان قرار می دهد تا انسان پخته و ساخته شود و در مسیر کمال قرار گیرد. بنابراین باید در برابر نعمتها شکرگزار و در برابر ناملایمات و مصائب صبور و شکیبا باشد. با این نگاه توحیدی انسان بلاها را الطاف الهی برای خود می پندارد تا خود را در مسیر خودسازی و سازندگی فردی و اجتماعی قرار دهد.
چراکه این امور باعث می شود انسان به تهذیب نفس و تصفیه اخلاق پرداخته و قوای خود را تربیت نماید. چه بسا این نوع نگاه به دشواری های جاری در زندگی، در درست کردن اندیشه ها و تکمیل انگیزه ها و بینش های انسان مؤثر واقع شود. لذا اگر فلسفۀ بلایا و رنجها به درستی شناخته شود، این موضوع که انسان برای رسیدن به کمال مطلوب باید در این میدانهای سخت و دشوار قرار گیرد، روشن خواهد شد. زیرا در غیر این صورت شکوفایی استعداد، تربیت، رسیدن به کمال و حرکت از استعدادها به سوی کمالها معنا پیدا نخواهد کرد. به همین جهت اسلام به تفکر و اندیشه ورزی در تحلیل و تفسیر رنجها و دردها تأکید می کند تا انسانها به یک تفسیر درست و منطقی از این مسائل برسند، و در مواجهه و تحمل آن ها غافلگیر نشوند. و همۀ آن سختی و دشواری ها را یک فرصت ارزشمند برای رشد و بالندگی خود تلقی نمایند. و همواره امید داشته باشند که قطعاً با مدیریت و مهندسی صحیح می توانند راه رسیدن به قلّۀ انسانیت را برای خود هموار سازند.
[1]. الشرح/5 و 6.
[2]. مطهرى، مرتضى، عدل الهى (مجموعه آثار)، ج1، ص175، تهران ـ قم، صدرا، چ هشتم، 1377ش.
[3]. همان، پانزده گفتار(مجموعه آثار)، ج21، ص484؛ انسان كامل(مجموعه آثار)، ج23، 184ـ 186.
[4]. البلد/4.
[5]. كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، ج2، ص255، ح17، تهران، دار الكتب الإسلامية، چ چهارم، 1407ق.
[6]. همان، ص253، ح6.
