به گزارش خبرگزاری «حوزه»، به ماه محرم، ماه عزای أباعبدالله الحسین(ع) نزدیک می شویم و یکی از راه های نزدیک تر شدن مردم با سرور و سالار شهیدان، روضه است که در این نوشتار که برشی از کتاب اصول و مبانی مداحی است، به فنون خواهیم پرداخت.

* فنون مداحى

همان طورى كه مى دانيد هر هنرى، فنون مخصوص خود را داراست كه باعث قوام آن هنر شده و فراگيرى آن و بر كيفيت و پيشرفت آن كار مى افزايد.

در هنر ستايشگرى و مديحه سرايى اهل بيت عليهم السّلام نيز فنون و قواعدى وجود دارد كه شخص مداح پس از گذشت سال ها تجربه، ديدن استاد و اداره مجالس گوناگون به آنها دستيابى پيدا مى كند.

نكته مهمى كه در فنون مداحى وجود دارد اين است كه بيان اين فنون صرفاً جنبه استحسان دارد و اگر در همان مرحله تئورى باقى بماند، هيچ گونه كارآئى و بهره اى نخواهد داشت و يادگيرى تئوريكى در اين فنون نمى تواند مشكل گشا باشد. صرف اطلاع از فنون دردى را دوا نخواهد كرد؛ چه بسا خيلى ها هم با اين فنون آشنائى دارند؛ ولى قادر به پياده كردن آن نمى باشند و نحوه به كار بستن آن را در اثر كم تجربگى نمى دانند. پس حتماً بايد اين قواعد به كار بسته شوند تا بعد از گذشت مدتى نتيجه بخش واقع گردند.

در اينجا به بيان و معرفى اين فنون كه حاصل تجربه و زحمت اساتيد بزرگوار در مجالس اهل بيت عليهم السّلام است مى پردازيم و اميدواريم كه با يادگيرى و به كار بستن آنها در رديف مداحان خوب و مجرب در امر ستايشگرى اهل بيت عليهم السّلام قرار گيريد. ان شاء الله .

الف) شناختن صداى خود

از جمله مسائل مهم و دقيق در هر نوع خوانندگى، اين است كه خواننده با صداى خود آشنائى كامل را داشته باشد و با اطمينان بخواند؛ زيرا عدم آن يا باعث استفاده ناصحيح حنجره مى شود كه منجر به جواب ندادن حنجره در پرده مورد نظر شده و يا موجب عدم استفاده از قابليت ها و استعدادهاى آن مى گردد.

هميشه بايد توجه داشت كه نبايد با آخرين توان حنجره خواند؛ زيرا امكان جواب دادن حنجره در آن پرده بسيار كم است . به قول استاد ما:

(اگر پنج پله مى توانى از صدايت استفاده كنى هيچ وقت از پله پنجم استفاده نكن و چهار پله، بالاتر نرو! اما اگر مطمئنى كه جواب مى دهد آنگاه مى توانى از پله پنجم هم استفاده كنى).

البته اين آشنائى با تمرين زياد حاصل مى شود. مداح بايد شش دانگ صداى خود را قبلاً امتحان كرده و بر آن تسلط داشته باشد و از آن صحيح و بجا استفاده نمايد.

ب) مستمع شناسى

لازم است كه مداح قبل از ورود به مجلس، اجمالاً مستمع خود را بشناسد و بداند كه از چه قشرى است و در چه سطح معنوى قرار دارد تا راحت تر بتواند با او رابطه برقرار كند؛ نه اينكه از يك در بيايد و از در ديگر بيرون رود. شناخت مستمع از لوازم مهم كار مداحى است. بهتر است قبل از ورود به مجلس اطلاعاتى در اين زمينه و همچنين در زمينه وضعيت جلسه كه: كسى خوانده يا نه، موضوع سخنرانى چه بوده، مداح قبلى بيشتر روضه خوانده و يا بيشتر شعر خوانده و اين گونه مسائل كه در راستاى انجام وظيفه بهتر اوست اطلاع يابد.

ج) مجلس شناسى

يكى ديگر از لوازم كارآمد مداحى، آشنائى با مجلس است . بايد شأن مستمعين، خود و اهل بيت عليهم السّلام را هميشه نگه دارد و در انتخاب اشعار، نوحه و يا سرود دقت نمايد كه همسان با مجلس پيش رود.

مداحى كه مهمان است و با مجلس آشنائى ندارد بايد خيلى محتاط عمل كند؛ به طورى كه نه بار معنوى مجلس كم شود و نه همان طورى كه در مجلس خودش مى خوانده در اينجا بخواند. او قبل از خواندن بايد بداند كه مجلس به چه مناسبت تشكيل شده، انگيزه تشكيل آن چه بوده، آيا مثلاً نذر بوده، براى شفاى مريض و يا حاجتى بوده و يا به مناسبت هاى ويژه برگزار شده است .

د) وقت شناسى

ذاكر اهل بيت عليهم السّلام بايد حتماً انسان خوش قول در وفاى به عهد باشد كه يكى از رموز موفقيت مداح و پيشرفت او و برخوردارى از جايگاه ويژه در بين مردم مى باشد. اولاً مداح بايد سر همان موعد مقرر، خود را به مجلس برساند؛ زيرا بعضى وقت ها عدم وفاى به عهد موجب سرشكستگى بانى مجلس پيش مردم مى گردد. به خصوص در مجالس رسمى و مراسمى كه به مناسبت درگذشت و يا سالگرد شهادت و ... برگزار مى گردد كه بدقولى در اين مجالس اثر بسيار نامطلوبى در مردم دارد و سبب تنزّل مقام و منزلت مداح در انظار مردم مى شود. ثانياً مداح بايد برنامه خود را در همان مدت زمان تعيين شده، ارائه دهد حتى اگر آمادگى بر اجراى چند برابر آن را هم داشته باشد، بايد سر وقت تعيين شده، مجلس را به اتمام برساند. نبايد آن قدر برنامه را طولانى كند كه مجبور شوند به او تذكر بدهند؛ چرا كه اين، يك نوع كسر شأن و شكست براى مداح اهل بيت عليهم السّلام قلمداد مى شود و كلاً هميشه بايد از مؤلفه كم خواندن براى (نمكين شدن) مجلس خود استفاده كند و قبل از خسته شدن مستمع ، مجلس را پايان داده و همه توان مستمع را در مجلس نشينى از او نگيرد.

هيچ اشكالى ندارد كه قبل از خواندن، مدت اجراى برنامه خود را از بانى برنامه سؤال كند. اين كار شكست محسوب نمى شود؛ بلكه ميل به بيش از حد خواندن، براى يك ذاكر شكست است .

ه‍) جلوگيرى از اضطراب 

چه بسا امكان دارد مداحى با بزرگتر شدن مجلس و يا تغيير مستمعين، از خواندن در آن مجلس بترسد و حريم بگيرد. اين ترس نبايد موجب عدم انجام وظيفه او بشود بلكه اينجا با اجراى فنى بجا و مثمر ثمر، مى تواند در همان مجلس بخواند.

آن فن از اين قرار مى باشد كه اگر مجلس مولودى و جشن بود، ابتدا با بيان چند جمله خودمانى و ساده، اين حريم را از بين ببرد و با مستمع ايجاد ارتباط محبتى نمايد و از اين ايجاد رابطه، براى ارائه دادن بهتر مجلس استفاده نمايد چرا كه مداح نبايد با مستمع اش احساس بيگانگى نمايد تا بتواند بهره لازم و كافى را به او برساند. اگر هم با او بيگانه است بايد به ترسيم شخصيتى آشنا از مستمع در ذهن خود پرداخته و به طور ذهنى او را دوست و آشناى خود بپندارد، بالاخص در مجالس دعا و زيارات. زيرا با دل مستمع كار دارد و بايد او را دوست خود تلقى كند تا بتواند خود يا او را مورد خطاب قرار دهد.

حال اگر در مجلس عزادارى بود، مى تواند از فن خواندن دعاى فرج امام زمان (عج ) به طور ساده و بدون لحن استفاده كند. اگر در اين وضعيت با لحن چيزى بخواند، لرزش ‍ در صداى او به خوبى آشكار شده و مستمع به خيال اينكه او ناشى است و نمى تواند خوب بخواند، به او گوش نمى دهد و مجلس افت مى كند. گذشته از آن، خواندن در اين حالت باعث گرفتگى در صداى مداح نيز مى شود كه تا آخر مجلس هم باز نخواهد شد. امكان دارد شما استادى لازم را هم در زمينه مداحى داشته باشيد اما از خواندن در مجلسى كه عالم و يا مداح مجرب و يا مثلاً مقام معظم رهبرى حضور دارند هراس داشته باشيد. وجود اين مسئله امرى طبيعى و عادى مى باشد و نشانه بى تجربگى شما نيست و براى بعضى از بزرگان نيز پيش مى آيد. اين ترس امكان دارد حتى از روى ادب و تواضع شما نسبت به بزرگان و يا خجالت كشيدن از آنها باشد كه چيز مذمومى نمى باشد.

اين تذكر لازم است كه اين ترس فقط در بدو مواجه شدن با مجلس است و پس از اجراى چند دقيقه برنامه ، از بين خواهد رفت و صحيح نيست كه مداح به خاطر يك اضطراب چند دقيقه اى ، از انجام وظيفه انصراف دهد.

و) پرورش دادن روضه 

يكى از فنون حائز اهميت در روضه خوانى، پرورش دادن آن است؛ يعنى مداح تا روضه خوب براى مستمع جا نيافتاده، سراغ كار ديگرى نرود و خوب آن را به مستمع تفهيم كند يا اينكه با پر و بال دادن روضه، آن را براى مستمع، جذاب تر نمايد و مجلس را با مستمع پيش برد.

منبع: اصول و مبانى مداحى به قلم ابوالفضل هادى منش

انتهای پیام   313/35