به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام والمسلمین سید حسین موسوی بروجردی مدیر کنگره علامه حلی عراق در ایران به بیان جزئیاتی از برنامه های این رویداد علمی پرداخت که تقدیم خوانندگان ارجمند میشود.
سؤال: با تشکر از فرصتی که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار دادید، از آخرین رخدادها و اتفاقات کنگره بین‌المللی علامه حلی در عراق بفرمایید؟
بسم الله الرحمن الرحیم. کنگره علامه حلی در واقع یک پیشنهادی بود از طرف مرکز علامه حلی که در شهر تاریخی حله و از مؤسسات وابسته به عتبه حسینی است. این مؤسسه در واقع در راستای تجلیل علمای حله و حوزه علمیه حله و مدرسه فکری حله تأسیس شده است.
در راستای تجلیل از علمای حله و ترویج فکر علمای حله و مدرسه حله این مؤسسه در صدد این برآمد که یک کنگره بین‌المللی برای یکی از علمای حله برگزاری کند که شاخص این علما علامه حلی هست و با تأیید و نظر مساعد تولیت عتبه جناب آقای شیخ عبدالمهدی کربلایی، دبیرخانه این کنگره شروع به کار کرد. کارهایی که تا الان شده؛ دیدار با فضلا، محققین، مؤلفین، بزرگان حوزه در نجف، در قم، در لبنان و سایر بلادی که پژوهشگرانی در آن جا هستند و ارتباط گرفتن با آن‌ها و درخواست مقالات و کتاب‌ها است. کلاً کار کنگره در دو شاخه اصلی هست؛ یکی احیای کتاب‌های خود علامه حلی که تألیف کرده و تحقیقی که مطابق با شأن علامه حلی و مطابق با استاندارهای روز باشد و از همین قبیل احیاء تراث شروحی که علمای حله بر کتب علامه حلی نوشتند را مورد توجه قرار داد.
سؤال: علامه چند کتاب دارد؟
کتاب‌هایی که قطعی است نسبت آن‌ها به علامه، و کتاب‌هایی که قطعی نیست فقط به حالت منسوب به علامه هست، آن‌هایی که موجود است و آن‌هایی که مفقود است چیزی در حدود 180 کتاب و رساله است. بعضی‌ها منسوب است باید کار بشود که آیا واقعاً مال علامه حلی هست یا نیست، ولی آن تراث مهم یعنی کتاب‌های مهم و حجیم ایشان چاپ شده و موجود است. مثل تذکرة الفقهاء، مثل منتهی المطلب، مثل مختلف الشیعه، تبصرة المتعلمین این‌ها کتاب‌های فقهی ایشان است که چاپ شده یا کتاب‌های کلامی ایشان؛ نهایة المرام، کشف الیقین، یک کتاب دیگر هم منهاج الیقین به نظرم می‌آید، این‌ها در کلام چاپ شده. کتاب‌های رجالی ایشان، خلاصة الاقوال، ایضاح الاشتباه، این‌ها کتاب‌های مهمی است که خیلی اثرگذار بوده تا همین الان که بنده در مقابل شما نشستم فکر علامه حلی با این کتاب‌ها تا همین الان در حوزه اثرگذار بوده و خیلی‌ها پیرو مکتبی هستند که علامه حلی و مدرسه حله در واقع پایه‌گذاری کرده است.
سئوال: چه ویژگی‌هایی داشته مکتب یا مدرسه علامه حلی؟
اولاً در تمام شاخه‌ها به اصطلاح در تمام علومی که در حوزه متداول هست آن‌ها دستی داشتند. جامع بودند و تفریعی که در علوم است. یعنی مثلاً در فقه اوج فقه تفریعی ما در زمان علامه به بعد است و قبل از آن شاید بشود گفت فتاوای علماء بیشتر بر مشهورات است. ولی از زمان علامه به بعد فروعات زیادی در فقه وارد شد. یکی از فروعاتی که الان هم ما با آن درگیر هستیم و میشود گفت خیلی کمتر به آن پرداخته شده در علمای قدیم و قبل از علامه و بعد از آن هم خیلی روی آن کار نشده حقوق اقلیت‌ها است. که علامه حلی خیلی بحث کرده در مورد حقوق اقلیت‌های مذهبی.
سؤال: در کدام کتاب‌شان؟
به نظرم در تذکره باشد. و تعدد علمایی که حله داشته است. یعنی یک مدرسه قوی و مکثر داشته است. به این معنا که افکار و آراء زیادی در حله بوده و علمای حله دارای افکار و آراء زیادی بودند.
سؤال: قرن پنج و شش میشود؟
مدرسه حله را میشود گفت از قرن پنج تا اواخر قرن هشت است. کلاً حوزه شیعه بعد از شیخ طوسی مقلد شیخ طوسی بوده ولی حوزه حله توانست این شاکله را در هم بشکند و آراء و نظریات جدیدی مطرح بکند و اولین نفری که نقدهایی بر شیخ طوسی نوشت مرحوم ابن ادریس حلی هست.
سؤال: سایر ویژگی های مکتب حله چیست؟
یکی جامع بودن است، یکی دقت ایشان، واقعاً ایشان آدم دقیقی بوده در مباحث. یکی گستردگی و تفریع. یعنی گسترش دادن علوم حوزوی، یعنی در همان فقه گسترش داد.در فقه ایشان فقه استدلال مفصل نوشته، فقه ابتدایی نوشته، فقه خلاف نوشته، یعنی در انواع و اقسام فقه کتاب دارد که حتی بعضی از دوستان می‌خواستند در رابطه با فقه خلاف کتابی بنویسند که آراء علمای قبل از قرن پنج را جمع کنند؛ شیعه و سنی خود این‌ها به من گفتند که بعد از این که کتاب تذکرة الفقهاء را دیدیم، دیدیم که ما نمی‌توانیم مثل او جمع کنیم چون ایشان منابع و مصادری دستش بوده که آن منابع و مصادر دست ما نیست. یکی از شاخصه‌های مدرسه یعنی کار علامه حلی همین کثرت منابعی که در اختیار ایشان بوده می باشد. اولین کاری می‌خواهیم انجام بدهیم احیاء کتاب‌های خود علامه حلی است، بعد شروحی که بر کتاب‌های علامه حلی نوشته شده است.
سؤال: علامه کتاب چاپ نشده دارد؟
بله کتاب‌های چاپ نشده که اخیراً در همین یکی دو هفته اخیر یک کتابی از ایشان چاپ شد به نام مراصد التدقیق، در علم منطق است. اولین چاپش هست، براساس یک نسخه منحصر به فرد که آخر نسخه هم یک اجازه قرائت از ایشان هست به دست خط ایشان. یک تک نسخه بیشتر نیست.
سؤال: کارهای ویژه‌ای را که برای علامه می‌خواهید انجام بدهید، بیان می‌کردید.
کارهای ویژه این که کتاب‌های ایشان به صورت یک موسوعه به شکل امروزی و تحقیق شده ان شاء الله چاپ شود، آن‌هایی که تحقیق و خوب شده با ارزیابی ارزیاب‌هایی که در قسمت احیاء کنگره فعال هستند آن‌ها را فقط افست می‌کنند. ولی طبعاً بعضی از کتاب‌ها هست که آن‌ها با استانداردهای روز تحقیق نشده.مثلاً در قدیم با امکانات کمی که بوده محقق تلاشش را کرده ولی الان با وجود این نرم‌افزارها کارهای بهتری میشود. قصد احیاء آن‌ها را داریم و کتاب‌هایی را که چاپ نشده از ایشان و قسم دوم شروحی که از علمای حله بر کتاب‌های علامه حلی نوشته. این کلاً قسمت اول کار کنگره است.
سؤال: تعدادی دارید از این کتاب‌های چاپ نشده؟
فعلاً آماری نگرفتیم. قسمت دوم جمع‌آوری مقالات و کتاب‌های تحلیلی در رابطه با آراء و اقوال علامه حلی است. چون ایشان یک شخصیت ذوالفنونی بود که در همه فنون تقریباً دست داشته و کتاب دارد. مثلاً در فقه، در اصول، در کلام، در رجال، بحث‌های رجالی. آن چه که ما الان داریم در حوزه به عنوان علومی که شاخص در حوزه هستند بحث میکنیم ایشان کتاب دارد و بحث گسترده کرده نه مثلاً یک رساله‌ای، یک مطلب کوچکی گفته باشد. در همه ابعاد آن علم بحث کرده است.
از محققین و فضلا داریم کمک می‌گیریم و کمک هم می‌خواهیم که به ما کمک کنند که اگر بحثی، اگر تحلیلی نسبت به آراء علامه حلی دارند به دست ما برسانند؛ به شرط این که تحلیلی باشد و در خور شخصیت علامه حلی باشد. هر مقاله‌ای که بیاید را چاپ نمی‌کنیم. البته قبل از آن ما یک کاری را شروع کردیم و آن این که چون علامه یک شخصیت روی بورس بوده در حوزه کارهای زیادی انجام شده از جمله پایان‌نامه‌های زیادی نوشته در رابطه با علامه که چاپ نشده، ما داریم این‌ها را جمع‌آوری میکنیم، آن‌هایی که خیلی ارزشمند است واقعاً حرف نویی زده شده در آن پایان‌نامه آن‌ها را بعد از ارزیابی چاپ میکنیم. آن‌هایی که خوب است یک مقاله‌ای از آن در بیاید مقاله تهیه میکنیم، بعضی‌ها هم که در حد یک گزارش است که یک چنین پایان‌نامه یا مقاله‌ای نوشته شده است. بعد از این ما باید ببینیم چه کاری در رابطه با علامه نشده است.
سؤال: به چه زبان‌هایی چه تعدادی مقاله یا کتاب دریافت کرده اید؟
دریافتی‌مان اکثراً فارسی است ولی آن چیزی که ما چاپ میکنیم عربی هست. یعنی اگر یک مقاله‌ای به زبان فارسی بدهند ما چاره‌ای نداریم به این که یا برگرداندیم خودش ترجمه کند یا خودمان تعریبش کنیم. بیشتر محورهای مقالات را هم گذاشتیم روی تحلیل آراء علامه حلی، نوآوری‌هایی که علامه حلی داشته که تا قبل از آن علما و فقها یا اصولیین یا متکلمین متنبه به آن موضوع نبودند و علامه حلی متنبه به این موضوع بوده و نوآوری‌هایی که در علوم مختلف حوزوی ایشان داشته و یکی هم کاربرد مباحثی که علامه حلی کرده با جهان امروز ما.
سؤال: بله همین را میخواستم بپرسم که علامه حلی حرف نویی دارد برای امروز ما یا نه؟
در مقالات بیشتر دنبال این جنبه هم هستیم یعنی مقالات کاربردی بگیریم که مثلاً هفتصد سال پیش علامه حلی بوده و مباحث زیادی را مطرح کرده به چه درد دنیای امروز ما می‌خورد؟! و ما می‌توانیم الان در این دنیا که به آن عصر اتم می‌گویند، عصر ارتباط می‌گویند، دهکده جهانی می‌گویند، آیا می‌توانیم از این مباحث استفاده بکنیم؟
سؤال: فراخوان آثار تا چه زمانی هست؟
زمانی را که فعلاً در نظر گرفتیم یک سال است تا ببینیم بعد از یکسال کجای کار هستیم آبا باید تمدید بشود یا نه؟ چون قبل از این زمان دیگری گفته شده بود ولی زمانی که الان گفته شده یک سال است. دو ماهش گذشته ده ماه دیگر مانده. برای دریافت مقالات حدود هفت ماه دیگر وقت داریم.
آخرین مطلب این که دعوت میکنیم از فضلا و محققین و اندیشمندان چه در حوزه، چه در دانشگاه که به ما کمک بکنند، ما را یاری بکنند که هرچه کمک‌های آن‌ها در کنار ما باشد این کنگره پربارتر میشود و پربارتر بودن این کنگره هم غنای متکتب تشیع را می‌رساند ان شاء الله.
* علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره موضوعات فراخوان به این لینک http://hawzahnews.com/detail/News/421602 مراجعه کنند.
