آیت الله سید جمال الدین دین پرور در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» به تشریح فعالیت های بنیاد بین المللی نهج البلاغه پرداخت و گفت: اساس فعالیت این بنیاد بر اساس کتاب شریف نهج البلاغه به عنوان یکی از مهمترین منابع حدیثی شیعه بوده که در طول بیش از هزار سال مورد توجه خواص و در ادامه مورد اقبال عموم مردم بوده است.

وی اظهار داشت: در تاریخ یعقوبی آمده که در آن زمان، 400 خطبه از حضرت امیر(ع) در میان مردم معروف بوده و آن را حفظ می کردند.

* پس از اختراع صنعت چاپ، رشته حدیث کم رنگ شد

رئیس بنیاد بین المللی نهج البلاغه ابراز داشت: مسئله حدیث در گذشته از مهمترین منابع درسی حوزه های علمیه بوده و تا قبل از اختراع صنعت چاپ، کتاب های خطی حدیثی از ارزش و جایگاه والایی برخوردار و حدیث نویسان نزد اساتید و با اجازه آنان به نوشتن آن مبادرت داشته و به عنوان فرهنگ رایج حوزه های علمیه مرسوم بود؛ اما پس از اختراع صنعت چاپ، این رشته علمی کم رنگ شده و اشخاص شروع به چاپ کتب حدیثی کرده و در اختیار مردم قرار می گرفت که سبب ضعف و نقص در حوزه های علمیه شیعه شد.

این استاد حوزه خاطرنشان ساخت: یکی از دلائل راه اندازی بنیاد بین المللی نهج البلاغه، گسترش مسئله حدیث در حوزه های علمیه بوده تا طلاب و فضلا بتوانند در فضای علمی و درسی این احادیث را مطالعه کرده و تحت نظر اساتید مبرز این رشته به تجزیه و تحلیل آن بپردازند؛ لذا با موافقت حوزه تلاش شد که یکی از دروس حوزه های علمیه، کتاب شریف نهج البلاغه باشد.

* نگاهی به ویژگی کتاب شریف نهج البلاغه

آیت الله دین پرور با اشاره به ویژگی های کتاب نهج البلاغه، تصریح کرد: صدور 99 درصد خطبه های نهج البلاغه در دوران حکومت ظاهری حضرت امیر(ع)، یکی از ویژگی های این کتاب شریف است که کتب حدیثی دیگر این ویژگی را ندارند؛ چراکه امام علی(ع) در رأس حکومت بوده و باید جامعه را از منظرهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... هدایت می کردند؛ اما در زمان دیگر ائمه، این موقعیت نبوده است و به عنوان مثال اگر شخصی قصد سؤال از امام صادق(ع) را داشت، باید خود را به شکل خیارفروش در آورده و محضر امام می رسید و سؤال خود را می پرسید.

وی بیان داشت: امروز در حال زندگی در حکومت اسلامی بوده که در رأس آن فقیه مجتهد جامع الشرایط وجود دارد و از این منظر شباهت بسیاری به دوران حضرت علی(ع) دارد و قطعا دستورات آن حضرت که بخشی از آن در کتاب شریف نهج البلاغه آمده، می تواند بسیار کارساز و مهم باشد.

رئیس بنیاد بین المللی نهج البلاغه اظهار داشت: فضای کتاب نهج البلاغه می طلبد که فعالیت علمی و پژوهشی مناسب همراه با توجه به منابع تاریخی بر روی آن انجام شود تا بتوان مباحث مهم آن را به درستی به جامعه عرضه کرد.

* به بنده القاء شد که به سمت نهج البلاغه بروم

این استاد حوزه در پاسخ به این سؤال که چه شد به سمت نهج البلاغه رفتید؟، ابراز داشت: بنده به همراه جمعی از دوستان در مؤسسه «در راه حق»، «اصول دین» و ... فعالیت داشته و از مؤسسان آن بودیم؛ اما این فکر و اندیشه که در عرصه نهج البلاغه فعالیتی را آغاز کنیم، برای خود ما نبود؛ بلکه به ما القاء شد که این کار را انجام دهیم.

آیت الله دین پرور با بیان این مطلب که اخیرا متوجه شدم راه اندازی بنیاد بین المللی نهج البلاغه، سابقه دیگری دارد، ادامه داد: ما در اوائل طلبگی دو جلسه خدمت علامه امینی(ره) در منزل خود بودیم و قریب به چهار ساعت درباره الغدیر صحبت کردند؛ از ایشان پرسیدیم که چه شد به فکر تألیف کتاب الغدیر افتادید؟ که گفتند: ما سال ها در نجف حضور داشته و مشغول تحصیل و تدریس بودیم؛ روزی به حرم حضرت امیر(ع) رفته و عرض کردیم: آقاجان، ما سال ها مشغول تحصیل و تدریس هستیم؛ کاری دست ما دهید تا انجام دهیم؛ از حرم که به بیرون آمدم، فکر تألیف الغدیر به ذهنم افتاد و این کار را انجام دادم.

وی افزود: خود بنده در همان جلسه بعد از آن نقل قول علامه امینی(ره)، نیت کردم که خوب است حضرت امیر(ع) کاری دست ما هم بدهند که بعد از 15 یا 20 سال که ما از قم به تهران آمدیم، تنها در اتاقی نشسته بودم و بدون فکر، تأمل و مشورت قبلی، قلم روی کاغذ چرخید و نوشته شد: «بنیاد بین المللی نهج البلاغه».

رئیس بنیاد بین المللی نهج البلاغه یادآور شد: حتی بنده در مقابل برخی که با این اسم مخالفت می کردند، قاطعانه ایستاده و بر بودن این نام تأکید کردم؛ در حالی که معمولا در امور علمی نظر جمع را مهم دانسته و به آن اعتقاد دارم؛ اما بر روی اسم این بنیاد، تأکید کرده و به دنبال راه اندازی آن رفتیم.

این استاد حوزه خاطرنشان ساخت: این بنیاد تقریبا از سال 1350 راه اندازی شد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در خدمت انقلاب بوده و فعالیت های انقلابی داشتیم؛ اما بنیاد را رها نکرده و مسئولیت های مختلفی را رد کردیم تا کار این بنیاد بر روی زمین نماند؛ حتی در سال 1370 که رهبر انقلاب ما را به سفر هند فرستادند، با ایشان شرط قبول کردم که بنیاد نهج البلاغه باید سرپا مانده و اگر آیت الله خزعلی را جایگزین ما در بنیاد کنید، به این سفر خواهم رفت که خوشبختانه این کار انجام شد و ما توانستیم به این کشور برویم.

آیت الله دین پرور تصریح کرد: ما بدون هیچگونه بودجه دولتی و کار تجاری، فعالیت در بنیاد نهج البلاغه را با حضور آقایان شهید مصطفوی، مرحوم موحدی ساوجی، بنده و آقای حیدری چیذری در اتاقی در منزل ما شروع کرده و ادامه دادیم.

*برگزاری 16 کنگره داخلی و بین المللی نهج البلاغه

وی در پاسخ به این سؤال که از مهمترین خروجی های بنیاد بین المللی نهج البلاغه چه بوده است؟، بیان داشت: برگزاری 16 کنگره داخلی و بین المللی با حضور دانشمندانی از شیعه و اهل سنت که برای نخستین بار نام نهج البلاغه را در سطح بین الملل مطرح کرد، از خروجی های این بنیاد بوده است.

رئیس بنیاد بین المللی نهج البلاغه اظهار داشت: نخستین کنگره بین المللی نهج البلاغه در سال 1360 و با پیام امام خمینی(ره) فعالیت خود را آغاز کرد که فضای عجیبی ایجاد و این کتاب شریف از غربت درآمد و انصافا صدا و سیمای کشور نیز همکاری مناسبی با ما داشت و پوشش وسیعی انجام داد.

این استاد حوزه ابراز داشت: در آن کنگره وزارتخانه های گوناگونی همچون، وزارت خارجه، وزارت کشور، وزارت پست و تلگراف و ... مشارکت مؤثر داشته و شش روز به طول انجامید؛ وزارت خارجه دستگاه های ترجمه ای را مهیا کرده بود تا مهمانان خارجی بتوانند مطالب این کنگره را داشته باشند؛ همچنین وزارت کشور نیز ماشین های مخصوصی را برای مهمانان خارجی فراهم کرده بود؛ چراکه کشور در زمان جنگ قرار داشت و از فتنه گروهک های منافقین در أمان نبودیم.

آیت الله دین پرور با بیان این مطلب که پس از برگزاری آن کنگره حتی یک ریال هم به کسی بدهکار نشدیم، خاطرنشان ساخت: خاطرم هست که خرج کنگره نخست نهج البلاغه قریب به یک میلیون و 400 هزار تومان شده بود که یک میلیون آن را آیت الله امامی کاشانی تقبل کرد و برای 400 هزار تومان نیز امام راحل قبول کردند که از وجوهات بتوانیم استفاده نماییم.

* چمدان به دست ها را به کنگره دعوت نمی کردیم

وی تصریح کرد: افرادی برای کنگره های گوناگون نهج البلاغه دعوت شده اند که فعالیتی در مباحث حدیثی و نهج البلاغه داشته اند؛ نه افراد چمدان به دست که در تمام همایش ها حضور دارند.

آیت الله دین پرور با بیان این مطلب که تاکنون قریب به 200 عنوان کتاب در این بنیاد منتشر شده است، اذعان داشت: این بنیاد نه بودجه دولتی دارد؛ نه بودجه حوزوی؛ اما فعالیت ها تعطیل نشده و تاکنون ادامه داده ایم؛ اما اخیرا با مشکلاتی مواجه شده و مرکز تخصصی نهج البلاغه ما با اشکالاتی همراه شده است.

رئیس بنیاد بین المللی نهج البلاغه بیان داشت: مرکز تخصصی نهج البلاغه تقریبا از سال 1381 فعالیت خود را آغاز کرده و در سال اول، کار را با پذیرش 40 طلبه آغاز کردیم؛ اما در ادامه به دلیل مشکلات بودجه ای، تعداد پذیرش این مرکز کمتر شد.

این استاد حوزه اظهار داشت: در آغاز فعالیت های مرکز تخصصی نهج البلاغه با کمبود استاد مواجه بودیم؛ چراکه مباحثی همچون فقه، اصول، کلام و ... در حوزه های علمیه مسبوق به سابقه بود و اساتیدی تربیت شده بودند؛ اما نهج البلاغه سابقه نداشت و کمبود استاد داشتیم؛ اما خوشبختانه اساتیدی که در این زمینه کار کرده بودند، قبول همکاری کرده و فضلا و طلاب توانستند از این موقعیت استفاده نمایند.

آیت الله دین پرور ابراز داشت: از دروس موفق ما در این مرکز، متن خوانی نهج البلاغه بود؛ چراکه برخی از متون این کتاب شریف، حتی از کفایه و ... هم سخت است و باید مطالعه بیشتری برای آن انجام شود تا بتوان کلام امام را فهمید.

وی خاطرنشان ساخت: در طول هشت دوره ای که این مرکز به فعالیت خود ادامه می دهد، قریب به 120 دانش پژوه در مقطع سطح سه حوزه داشته و هر دوره در این مرکز قریب به سه سال به طول می انجامد.

* امروز در عربستان سعودی علیه نهج البلاغه کتاب چاپ می شود

این استاد حوزه در بخش دیگر از این مصاحبه به مقابله دشمنان با کتاب شریف نهج البلاغه اشاره و تصریح کرد: امروز در عربستان سعودی کتاب هایی علیه نهج البلاغه به چاپ رسیده و به دست حاجیان داده می شود که نشان دهنده کیمیابودن این کتاب شریف است؛ پس ما باید آن را گسترش داده و تبیین نماییم تا بتوان آن را در حوزه های علمیه و جامعه پیاده سازی کرد.

* پاسخی بر اشکال برخی حوزویان

آیت الله دین پرور بیان داشت: عجیب است که امروز برخی در حوزه این سخن را بیان می کنند که چه فرقی میان کتاب کافی و نهج البلاغه وجود دارد؟ که در پاسخ ذکر همین نکته کفایت می کند که مباحث این کتاب شریف در سازمان ملل متحد بیان می شود.

وی در پاسخ به شبهه برخی از شبهه اندازان، اظهار داشت: امروز برخی بیان می کنند که امروز با معارف نهج البلاغه نمی توان زندگی کرد؛ در حالی که متأسفانه کسانی این سخنان را مطرح می کنند که نه امام علی(ع) را شناخته و نه این کتاب را می شناسند؛ حضرت امیر(ع) فرازمانی و فرامکانی است و در حجاب زمان قرار نمی گیرند؛ به عنوان مثال این امام همام سخنان نابی درباره مالیات دارند که بسیار به روز است و الگوهای مناسبی را ارائه کرده اند.

رئیس بنیاد بین المللی نهج البلاغه ابراز داشت: ما با اساتید مبرز دانشگاهی که در خارج از کشور تحصیل کرده بودند، جلساتی را در خصوص مباحث جامعه شناسی داشتیم که وقتی سخنان امام علی(ع) در این رابطه مطرح شد، خود آنان بیان کردند که حضرت امیر(ع) مباحث بیشتری نسبت به تحصیلاتی که تاکنون داشته ایم، بیان کرده اند.

این استاد حوزه خاطرنشان ساخت: کتاب نهج البلاغه بخشی از کلمات، خطبه ها و بیانات حضرت امیر(ع) است و این بیناد طی پروژه ای کل کلمات و سخنان امام را از 800 منبع جمع آوری کرد که تبدیل به 70 هزار خطبه، نامه و کلمه شد که پس از حذف مباحث تکراری، به 10 هزار خطبه، نامه و کلمه رسیدیم که در 30 جلد با عنوان موسوعه الاحادیث العربیه به چاپ رسیده است.

* روش صحیح مطالعه نهج البلاغه

آیت الله دین پرور در پاسخ به این سوال که روش مناسب مطالعه کتاب نهج البلاغه چگونه است؟ تصریح کرد: این کتاب باید زیر نظر اساتید متخصص مطالعه شود؛ باید جلساتی ترتیب داده شود تا استاد درباره این کتاب صحبت نماید تا بتوان به اهمیت آن پی برد.

وی ادامه داد: طلاب در ابتدا باید این کتاب را به صورت مطالعه سریع هم متن عربی و هم ترجمه آن در طول مدت یک سال خوانده و یادداشت های خود را در کنار آن بنویسند و در دوره های بعدی می توانند به صورت موضوعی مطالعه نموده و از شروح موجود استفاده نمایند.

رئیس بنیاد بین المللی نهج البلاغه بیان داشت: بلاغت و سبک حضرت امیر(ع) در این کتاب، متفاوت با سایر کتب است و متن خوانی صحیح برای فهم بهتر مطالب بسیار مهم است.

این استاد حوزه در پایان اظهار داشت: مراجع عظام تقلید به این بنیاد اظهار لطف و عنایت ویژه دارند و می طلبد که مدیریت حوزه های علمیه برای برگزاری مقطع سطح چهار در مرکز تخصصی نهج البلاغه، پاسخ مثبت خود را اعلام کرده تا دانش پژوهان سطح سه ما بتوانند در سطح چهار این مرکز، تحصیل خود را ادامه داده و جذب مراکز دانشگاهی دیگر نشوند.

گفت و گو: محمدرسول صفری