به گزارش خبرگزاری «حوزه»، مسئله تقلید از مباحث مهم برای شیعیان است که از سال های گذشته تاکنون، اشکالات و شبهاتی پیرامون این موضوع مطرح شده؛ به همین منظور در شماره های متعدد، نکاتی خلاصه و مفید پیرامون این بحث ارائه خواهیم داد.

«تا انسان يقين نكند كه فتواى مجتهد عوض شده است مى‌ تواند به آنچه در رساله نوشته شده عمل نمايد و اگر احتمال دهد كه فتواى او عوض شده، جستجو لازم نيست». ( توضيح المسائل امام خمینی(ره)/ مسأله 6)

تقليد عبارت است از تطبيق عمل بر رأي و نظر مجتهد جامع الشرائط؛ حال اگر مقلد يقين پيدا كند كه فتواي مجتهد عوض شده به اين فتواي جديد عمل مي كند؛ زيرا ديگر مجتهد رأي و نظري ندارد تا مقلد بخواهد به آن عمل كند و اگر بخواهد بر همان فتواي سابق عمل كند، ديگر نمي شود گفت كه او مراجعه به عالم نموده است (مدارك العروة (للإشتهاردي)؛ ج‌1، ص: 159)؛ چراكه در صورت تعارض بين دو حكم به آن حكمي كه متأخر بيان شده است بايد عمل كرد و حكمِ لاحق و متأخر ، ناسخِ حكمِ سابق مي باشد؛ لذا در روايتي چنين آمده است كه يكى از اصحاب گويد: امام صادق (عليه السلام) به من فرمود:

أَ رَأَيْتَكَ لَوْ حَدَّثْتُكَ بِحَدِيثٍ الْعَامَ- ثُمَّ جِئْتَنِي مِنْ قَابِلٍ فَحَدَّثْتُكَ بِخِلَافِهِ- بِأَيِّهِمَا كُنْتَ تَأْخُذُ قَالَ كُنْتُ آخُذُ بِالْأَخِيرِ- فَقَالَ لِي رَحِمَكَ اللَّهُ/ بگو بدانم اگر امسال حديثى به تو گفتم و سال آينده آمدى و به خلاف آن به تو حديثى گفتم، به كدام عمل كنى؟ گويد: گفتم: به أخير عمل كنم، فرمود: خدايت رحمت كند. (وسائل الشيعة؛ ج‌27، ص: 109)

و اگر مقلد نمي داند كه آيا فتواي مجتهد عوض شده يا خير؟ مشهور مراجع عظام مي فرمايند: تا انسان يقين نكند كه فتواى مجتهد عوض شده است مى‌ تواند به آن چه در رساله نوشته شده عمل نمايد، و اگر احتمال دهد كه فتواى او عوض شده، جستجو لازم نيست.

مرحوم آيه الله سيد كاظم يزدي عليه الرحمه در العروه الوثقي اين مسئله را چنين بيان مي فرمايد:

مسأله: إذا شك في موت المجتهد أو في تبدل رأيه ‌أو عروض ما يوجب عدم جواز تقليده يجوز له البقاء إلى أن يتبين الحال‌ (العروة الوثقى ج‌1، ص: 14‌)/ اگر انسان  در يكي از اين موارد سه گانه ذيل شك كرد به تقليد  خود ادامه دهد؛ مگر اينكه معلوم گردد:

1. در زنده بودن يا مرگ مجتهد
2. در تغيير فتواي مجتهد
3. در از بين رفتن شرايطي كه بايد مجتهد داشته باشد ( مثلا عدالت)

دليل اين فتوا اصل يا قاعده استصحاب است يعني «ابقاء ما كان» يعني باقي گذاردن بر حالت سابقه؛ چراكه امام عليه السلام به زراره فرمود: «لَا تَنْقُضِ‏ الْيَقِينَ أَبَداً بِالشَّكِّ وَ إِنَّمَا تَنْقُضُهُ بِيَقِينٍ آخَرَ » (وسائل الشيعة ؛ ج‏1 ؛ ص245) دايره پايبندي به علم و يقين دائمي است مگر آنكه يقين جديدي به وجود آيد كه در اين صورت بايد به  اين يقين پايبند بود  لذا امام عليه السلام فرمود: «اي زراره هيچگاه يقينت را به خاطر شكي كه بر تو عارض شده نشكن».

بنابراين اگر شك و احتمال بدهيم كه فتواي مرجع تقليدمان تغيير كرده بايد به همانچه در گذشته فتوا داده و در رساله و يا استفتائات او آمده بود عمل نماييم .

والحمدلله رب العالمين

گردآوری: حجت الاسلام داود دهقانی