پنجشنبه ۹ فروردین ۱۴۰۳ |۱۷ رمضان ۱۴۴۵ | Mar 28, 2024
قرض الحسنه

حوزه/ «قرض»، در زبان عربی به معنای بریدن است و اینکه به وام، قرض می ‏گویند به خاطر آن است که بخشی از مال بریده و به دیگران داده می ‏شود تا دوباره باز پس گرفته شود. کلمه «بسط» به معنای گشایش و وسعت است و «بساط» به اجناسی گفته می‏ شود که در زمین پهن شده باشد.

به گزارش خبرگزاری «حوزه»، استاد محسن قرائتی در ادامه سلسله مباحث تفسیری خود با موضوع تفسیر قطره ای به بیان آموزه های آیه ۲۴۵ سوره بقره پرداخته است.

* آیه               

مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَیُضاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافاً کَثِیرَةً وَاللَّهُ یَقْبِضُ وَ یَبْصُطُ وَإِلَیْهِ تُرْجَعُونَ‏

* ترجمه                      

کیست که به خداوند وام دهد، وامی نیکو تا خداوند آن را برای او چندین برابر بیافزاید و خداوند (روزی بندگان را) محدود و گسترده می ‏سازد، و به سوی او بازگردانده می ‏شوید.

* نکته ها                     

در تفاسیر مختلف [تفسیر کبیر، کاشف و نمونه] آمده است که این آیه به دنیال آیه قبل که مردم را به جهاد تشویق می‏ کرد، مؤمنان را به انفاق و وام ترغیب می ‏نماید. زیرا همانگونه که برای امنیّت و صیانت جامعه، نیاز به جهاد و تلاش مخلصانه است، همچنین برای تأمین محرومان و تهیه وسایل جهاد، نیاز به کمک ‏های مادّی می ‏باشد.

موضوع وام دادن به خدا، هفت بار در قرآن آمده است. تفسیر مجمع‏البیان [تفسیر مجمع ‏البیان، ذیل آیه ‏ی ۱۱ سوره حدید] شرایطی را برای قرض ‏الحسنه بیان کرده است. از آن جمله:

۱- از مال حلال باشد

۲- از مال سالم باشد

۳- برای مصرف ضروری باشد

۴- بی ‏منّت باشد

۵ - بی‏ ریا باشد

۶- مخفیانه باشد

۷- با عشق و ایثار پرداخت شود

۸- سریع پرداخت شود

۹-  قرض دهنده خداوند را بر این توفیق شکرگزار باشد

۱۰- آبروی گیرنده وام حفظ شود

«قرض»، در زبان عربی به معنای بریدن است و اینکه به وام، قرض می ‏گویند به خاطر آن است که بخشی از مال بریده و به دیگران داده می ‏شود تا دوباره باز پس گرفته شود. کلمه «بسط» به معنای گشایش و وسعت است و «بساط» به اجناسی گفته می‏ شود که در زمین پهن شده باشد.

جهاد، گاهی با جان است که در آیه قبل مطرح شد و گاهی با مال است که در این آیه مطرح شده است.

کلمه «کثیر» در کنار کلمه «اضعاف»، نشانه‏ ی پاداش بسیار زیاد است. و جمله «یضاعفه» به جای «یضعفه» رمز مبالغه و ازدیاد است. [تفسیر روح ‏المعانی]

تعبیرِ قرض به خداوند، نشان دهنده آن است که پاداش قرض الحسنة بر عهده خداوند است.

به جای فرمان به قرض دادن، سؤال می‏ کند که کیست که به خداوند قرض دهد، تا مردم احساس اکراه و اجبار در خود نکنند، بلکه با میل و رغبت و تشویق به دیگران قرض دهند. از آنجا که انسان غریزه منفعت طلبی دارد، لذا خداوند برای تحریک انسان، از این غریزه استفاده کرده و می ‏فرماید: «فیضاعفه اضعافاً»

به جای «قرض به مردم» فرمود: «به خداوند قرض دهید»، تا فقرا احساس کنند خداوند خودش را به جای آنان گذاشته و احساس ضعف و ذلّت نکنند.

با اینکه وجود ما و هرچه داریم از خداوند است، امّا خداوند گاهی خود را مشتری و گاهی قرض گیرنده معرفی می‏ کند تا ما را به این کار تشویق نماید. حضرت علی علیه السلام فرمودند: جنود آسمان ‏ها و زمین از آن خداست، پس آیه قرض برای آزمایش شماست. [نهج‏ البلاغه، خطبه ۱۸۳]

امام کاظم علیه السلام فرمود: از مصادیق قرض به خداوند، کمک مالی به امام معصوم است. [تفسیر روح‏البیان، ج‏۱، ص‏۳۸۱]

گرچه در آیه، قبض و بسط به خداوند نسبت داده شده است، ولی در روایات می ‏خوانیم: هر که با مردم گشاده دست باشد، خداوند به او بسط می ‏دهد و هر کس با مردم بخل ورزد، خداوند نسبت به او تنگ می‏ گیرد.

در روایات، پاداش قرض الحسنة هیجده برابر، ولی پاداش صدقه ده ‏برابر آمده است. [بحار، ج‏۷۴، ص‏۳۱۱] و دلیل این تفاوت چنین بیان شده است که قرض را افراد محتاج می ‏گیرند، ولی هدیه و بخشش گاهی به غیر محتاج نیز داده می‏شود. [بحار، ج‏۱۰۰، ص‏۱۳۸]

به فرموده‏ ی روایات: هرکس بتواند قرض بدهد و ندهد، خداوند بوی بهشت را بر او حرام می‏ کند. [بحار، ج‏۱۰۰، ص‏۱۳۸]

هنگامی که این آیه نازل شد: «من جاء بالحسنة فله خیر منها» [نمل، ۸۹] هر کس کار خوبی آورد، بهتر از آن را پاداش می‏گیرد. پیامبر صلی الله علیه و آله از خداوند تقاضای ازدیاد کرد، آیه نازل شد: «فله عشر امثالها» [انعام، ۱۶۰] ده برابر داده می ‏شود. باز درخواست نمود، آیه قرض الحسنه با جمله‏ی «اضعافاً کثیرة» نازل شد. پیامبر متوجّه شد که کثیری که خداوند مقدّر کند، قابل شماره نیست. [تفسیر المیزان، ج‏۲، ص‏۳۱۰]

پاداش خدا به قرض دهندگان، هم در دنیا و هم در آخرت است. زیرا در کنار «اضعافاً کثیرة» می ‏فرماید: «و الیه یرجعون» گویا حساب قیامت، جدا از پاداش‏ های دنیوی است.

جلوی بدآموزی و سوء برداشت باید گرفته شود. اگر در اوّل آیه خداوند با لحنی عاطفی از مردم قرض می‏ خواهد، به دنبال آن می ‏فرماید: «واللّه یقبض و یبسط» تا مبادا گروهی همچون یهود خیال کنند که خداوند فقیر است و بگویند: «انّ اللّه فقیر و نحن اغنیاء» [آل ‏عمران، ۱۸۱] و همچنین بدانند که قرض گرفتن خدا، برای رشد انسان است، نه به خاطر نیاز او. منافقان می ‏گفتند: به مسلمانان انفاق نکنید تا از دور رسول خدا پراکنده شوند. قرآن در جواب آنها فرمود: آنها در چه باوری هستند، مگر نمی ‏دانند خزائن آسمان‏ ها و زمین در دست خداوند است! [منافقون، ۷]

* پیام ها                      

۱- کمک به خلق خدا، کمک به خداست. «یقرض اللّه» بجای «یقرض الناس»

۲- برای ترغیب مردم به کارهای خیر، تشویق لازم است. «فیضاعفه اضعافاً کثیرة»

۳- اگر ما گشایش و تنگ دستی را به دست خدا بدانیم، راحت انفاق می ‏کنیم. «واللّه یقبض و یبسط»

۴- اگر بدانیم که ما به سوی او باز می‏ گردیم و هرچه داده ‏ایم پس می ‏گیریم، راحت انفاق خواهیم کرد. «الیه ترجعون»

ارسال نظر

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

نظرات

  • مهدی IR ۱۷:۴۰ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
    0 0
    در انتهای آیه «یبسط» درست است و به اشتباه «یبصط» نوشته شده است
    • مریم IR ۱۵:۰۵ - ۱۴۰۰/۰۹/۲۵
      0 0
      درست بود در قران من هم همینطوری نوشته البته با حرف س کوچک در بالای ص
  • مهدی IR ۱۷:۴۲ - ۱۳۹۹/۱۱/۱۰
    0 0
    «فیضاعفه» درست است و نه «فیضعفه».