خبرگزاری حوزه- کرمان/ وجود علما و روحانیون فرزانه و آگاه از جمله ویژگی‎هایی است که استان کرمان در طول تاریخ همواره از آن برخوردار بوده؛ تربیت طلاب و تدریس علوم دینی نیز در کرمان دارای قدمت تاریخی است و شهر کرمان دارای مدارس علمیه قدیمی متعلق به دوران صفویه می‎باشد. این استان همیشه شاهد ظهور علمایی برجسته از دل خود بوده است که در عین تقوا و علم به رهبری دینی و اجتماعی مردم می‎پرداختند.

با پیروزی انقلاب اسلامی و استقبال مردم متدین استان کرمان شاهد گسترش و افزایش مدارس علمیه در این استان پهناور هستیم که امروزه به تربیت طلاب در نقطه نقطه این استان می‎پردازند، البته مسائل امروز متفاوت از مسائل گذشته است و تربیت طلاب شکل متفاوتی از گذشته را دارا است که برنامه‎ریزی دقیقی را می‎طلبد.

 به همین منظور خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در کرمان به سراغ حجت الاسلام والمسلمین حسین اللهوردی، مدیر باسابقه حوزه علمیه  استان کرمان رفته و در رابطه با پیشینه و وضعیت کنونی حوزه علمیه استان با او به گفتگو نشسته است.

با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید. ابتدا از خودتان برای ما بگویید. متولد چه سالی هستید و از چه زمانی وارد حوزه شدید؟

بسم الله الحمن الرحیم  بنده حسین اللهوردی متولد سال ۱۳۳۳ هستم که در تابستان سال ۱۳۵۲ با حضور در مدرسه علمیه شهرستان راور طلبگی خود را آغاز کردم، اما بعد از گذشت یک ماه و از اول مهر سال ۵۲ به به قم رفته و تا انتهای تحصیل حوزه، در قم بودم.

از وضعیت مدارس علمیه کرمان در آن زمان چه چیزی به خاطر دارید؟

 با اینکه بنده در کرمان درس نخواندم اما از وضعیت این مدارس کمابیش خبر داشتم و طبق آنچه علمای سلف همچون حاج آقای نیشابوری برای ما بازگو کردند؛ در آن زمان مدارس علمیه در دست علمای شیعه نبود. مدرسه علمیه ابراهیمیه به دست فرقه شیخیه افتاده بود و مدارس محمودیه و معصومیه هم به دارالمساکین تبدیل شده بودند. یکی از خدمات آیت الله صالحی، مجدد حوزه کرمان، احیای مدرسه معصومیه و راه اندازی دوباره تعلیم و تحصیل حوزوی در این مدرسه بود که تعداد زیادی از روحانیون امروز کرمان از طلاب مدرسه معصومیه هستند. بعدها آیت الله صالحی، مدرسه صالحیه را در کنار مدرسه معصومیه بنا می‎کنند تا حوزه ساختمانی مستقل از رژیم طاغوت داشته باشد. البته حوزه کرمان از حیث وجود علمای بزرگ دیگری هم همچون آیت الله روحانی، حاج میرزا علی آقا مهرابی، آیت الله حاج شیخ محمد باقر زند، حاج حسین فقیه در طول تاریخ بهره برده است که همگی خدمات بزرگی به این استان داشته‎اند.

حال که بحث از گذشته حوزه علمیه کرمان به میان آمد، از تاریخ حوزه علمیه کرمان بگویید.

در واقع تاریخ دقیقی از تاسیس حوزه علمیه در استان کرمان در دست نیست و اگر بخواهیم بنای آن را بر تاریخ تاسیس مدارس بگذاریم؛ نزدیک به بیش از سه قرن از ساخت مدارس محمودیه و صالحیه شهر کرمان می‎گذرد. البته درست نیست بگوییم تاسیس این مدارس آغاز وجود حوزه‎ در کرمان است. به عبارت دیگر شکل گیری این مدارس خود دلیلی بر وجود علما و زمینه‎های حوزوی در این شهر است و نشان می‎دهد سابقه حوزه در کرمان به قبل از احداث این مدارس بازمی‎گردد.

آیا مدارس علمیه تنها در مرکز قرار داشتند؟ در شهرهای دیگر استان وضعیت مدارس علمیه چگونه بوده است؟

طبق اسناد تاریخی مدارس شهر کرمان قدیمی‎ترین مدارس این استان هستند اما در شهرهای دیگر  هم آثاری از مدارس قدیمی وجود دارد. به عنوان نمونه می‎شود به ساختمان مدرسه‎ای در مسیر روستای اسماعیل آباد رفسنجان اشاره کرد که متاسفانه هنوز مورد توجه میراث و مراکز مرتبط قرار نگرفته است. از دیگر مدارس قدیمی مدرسه علمیه امام خمینی رفسنجان با سابقه دویست ساله است که مرحوم هاشمیان آن را بازسازی و نام امام خمینی(ره) را بر آن گذاشت.

دومین مدرسه فعال قدیمی مدرسه مفیدیه سیرجان است که توسط آقا شیخ علی مفیدی از شاگردان مرحوم آخوند بنا شده، مدرسه‎ای هم در شهرستان راور به نام فخریه است که بعد از آن دو مدرسه بنا شده، نکته قابل توجه این است که راور امروزه شهرستان شده است و در آن زمان با اینکه منطقه کوچکی بوده اما مدرسه علمیه داشته است.

 در جریان پیش از انقلاب اسلامی و بعد از آن سیاسیون و علمای بزرگی از دیار کرمان به جامعه ایران اسلامی معرفی شده است. شما نقش حوزه علمیه کرمان در مبارزات پیش از انقلاب را چگونه ارزیابی می‎کنید؟

در مرداد ماه ۹۶ همایشی به همت استانداری کرمان و اداره کل اطلاعات برگزار شد به نام «انقلاب اسلامی کرمان به روایت اسناد ساواک». در این همایش پیش بینی چاپ ۲۰ جلد با این موضوع شده بود که پنج جلد آن چاپ شد و یک جلد آن هم مجزا به فعالیت‎های آیت الله جعفری پرداخته است. این مسئله دال بر این است که استان کرمان از جمله استان‎هایی است که روحانیون و علمای آن در مبارزه با رژیم شاهنشاهی و افشاگری ظلم‎های رژیم طاغوت و تقویت نهضت امام خمینی نقش مهمی داشته‎اند. در این بین می‎شود از افراد شاخصی همچون آقایان فهیم کرمانی و آقای حجتی کرمانی که زندان‎های متعدد و شکنجه‎های متعددی را متحمل شدند، نام برد.

بعد از انقلاب وضعیت حوزه علمیه کرمان به چه صورت در آمد؟

بعد از انقلاب اسلامی سه مدرسه معصومیه، محمودیه و صالحیه در دست علمای شیعه قرار داشت و تعداد طلبه مشغول به تحصیل در این مدارس اندک بود. بعد از گذشت چند سال، مدرسه ابراهیمیه هم از فرقه شیخیه بازپس گیری می‎شود و به مدارس دیگر شهر اضافه می‎شود که با اضافه شدن ظرفیت این مدرسه تعداد طلبه‎ها افزوده می‎گردد.

در آن زمان نظارتی از مرکز نبود، مدارس مستقل بودند و طلاب تا سطح را می‎خواندند و هرکس دوست داشت می‎ماند و هرکس که می‎خواست برای ادامه تحصیل به قم می‎رفت.  اما در دهه هفتاد آیت الله جعفری که در راس حوزه علمیه کرمان بودند با هماهنگی با آیت الله سیداحمد خاتمی در جهت تغییر این روند تصمیم به اضافه کردن مدیری برای شهرستان کرمان گرفتند. به هر حال در سال 79 من را برای مدیریت حوزه علمیه شهر کرمان و به نحو خاص مدرسه علمیه صالحیه انتخاب کردند.

وضعیت دروس در مدارس به چه صورت بود؟

تقریبا زمانی که من به کرمان آمدم در مدارس تنها دروس سطح یک برقرار بود و اگر کفایه و رسائل تدریس می‎شد، جنبه رسمی نداشت زیرا هم طلبه‎های سطح عالی و هم اساتید این سطح اندک بودند. البته پیش از این در شهر کرمان درس خارج توسط آیت الله روحانی برقرار بود که با فوت ایشان در اوایل دهه هفتاد، آیت الله جعفری از آیت الله بحرینی دعوت کرده بودند و ایشان هم به مدت چهار سال  در شهر کرمان کرسی درس خارج داشتند. اما زمان ورود بنده به شهر کرمان درس خارج نیز تعطیل شده بود. البته در آن سال‎ها مدارس مشکلات عدیده‎ای داشتند که تا سال 83 توانستیم سطح یک را از لحاظ پذیرش، اساتید و دروس به انسجام مناسبی برسانیم.

در سال 83 آیت الله جعفری به آیت الله حسینی بوشهری مدیر وقت حوزه‎های علمیه کشور که برای ماه محرم به حسینه ثارالله شهر کرمان دعوت شده بودند، پیشنهاد راه اندازی و رسمی سطح دو در کرمان را ارائه دادند که آیت الله بوشهری فرمودند این مسئله لوازمی دارد و باید از اساتید شما مصاحبه علمی شود. برای این کار سه استاد از اساتید کرمان حجج اسلام خالقی، دسترنج و محمد رضا کمالی اعلام آمادگی کردند و با قبولی آن‎ها در مصاحبه علمی، سطح عالی در کرمان راه اندازی شد.

مدیریت استانی حوزه علمیه کرمان از چه زمانی تاسیس شد؟

قبل از تاسیس مدیریت استانی حوزه علمیه کرمان، دفتر نمایندگی حوزه علمیه قم در کرمان تاسیس شد. در آن زمان به دلیل استعداد و آمادگی موجود در استان کرمان تعداد مدارس  استان افزایش پیدا کرده بود و علاوه بر سیرجان، رفسنجان و راور در شهرستان‎هایی چون انار، کهنوج، جیرفت و بم هم مدارس علمیه تاسیس شده بود. آن زمان مدارس به طور مستقل با معاونت شهرستان‎های حوزه علمیه ارتباط داشتند.

در اردیبهشت سال 83 به پیشنهاد آیت الله حسینی بوشهری، دفتر نمایندگی حوزه علمیه قم در کرمان تاسیس شد و بنده به عنوان مسوول دفتر به همراه آقای مسعود کمالی به عنوان معاون در مدرسه علمیه صالحیه، کار دفتر را شروع کردیم. این دفتر یک چیزی کوچکتر از مدیریت‎های فعلی بود که به عنوان رابط مدارس استان با قم به حساب می‎آمد. کار دفتر نمایندگی تا سال 1389 به طول کشید که بعد از آن مدیریت استانی حوزه علمیه کرمان تاسیس شد و من به عنوان اولین مدیر استانی حوزه علمیه کرمان انتخاب شدم.

امروزه چند مدرسه در سطح استان کرمان وجود دارد؟ چه تعداد طلبه در این مدارس مشغول به تحصیلند؟

تقریبا از ۱۰ الی ۱۲ سال پیش مدارس دیگری به نام سفیران هدایت تاسیس شدند. اکنون 28 مدرسه بلند مدت و سفیران هدایت در استان کرمان وجود دارد و بر اساس آمار نزدیک به 2500 طلبه برادر در این مدارس در حال تحصیلند.

امسال چه تعداد بر این افراد افزوده شد؟

در سال جاری نزدیک به یک هزار و ۴۰۰ نفر از کرمان در امتحان ورودی حوزه ثبت نام کردند که حدود هزار نفر در آزمون شرکت کردند و سرانجام پس گذراندن مراحل گزینش 300 نفر طلبه به مدارس اضافه شدند. البته جمعیتی حدود صد نفر هم انتقالی از استان کرمان به قم و دیگر استان‎ها داشتیم.

چه تعداد استاد در استان کرمان مشغول به فعالیت هستند؟ عموما در چه سطحی قرار دارند؟

در استان ۲۳۰ نفر استاد از اساتید سطح یک تا استاد درس خارج داریم. وضعیت تدریس در مدارس به صورت تخصصی شده است. در گذشته اساتید یا مدرک استادی سطح یک یا دو را داشتند که با این مدرکشان می‎توانستند دروس مختلفی را ارائه دهند، اما اکنون با نگاه مدیریت جدید به کیفیت و برای بازدهی بیشتر دروس، دسته‎بندی شده‎اند و هر استادی تنها می‎تواند در چارچوب مدرکش تدریس کند. از این بابت می‎توان سطح علمی اساتید را مناسب دانست.

برای دانش افزایی و توانمد سازی اساتید برنامه‎ای داشته‎اید؟

این مسئله تعریف شده‎ای است و تا بحال اساتید ما برای گذراندن دوره‎های دانش افزایی از سال 94 در چند نوبت به قم و مشهد اعزام شده‎اند. در سال جاری دوره دانش افزایی اساتید را در همین شهر کرمان برگزار کردیم.

از وضعیت درس خارج در این استان بگویید. چند درس خارج در این استان برقرار است؟

در شهرستان‎هایی چون جیرفت و رفسنجان همانند کرمان دروس سطح عالی برقرار است، اما درس خارج فقط در شهر کرمان برقرار است. در سال‎های گذشته برای برگزاری درس خارج از حجت الاسلام و المسلمین شیخ بهایی دعوت کردیم که با حضور ایشان در کرمان، درس خارج فقه و اصول برقرار شد و امسال هم با تایید قم این درس رسمیت یافت. اکنون این درس در مدرسه علمیه سطح عالی امام مهدی (عج) در حال برگزاری است.

وضعیت رشته‎های تخصصی در استان کرمان به چه صورت است؟

یکی از کمبودهای ما مسئله رشته‎های تخصصی است که تا به حال زمینه آن فراهم نبوده است و الان با نگاه آیت الله اعرافی مبنی بر اینکه با وجود اساتید رشته‎های تخصصی دیگر نیاز به ساختمان و امکانات مجزا نیست، ان شاءالله می‎توان به راه اندازی رشته های تخصصی در این استان امید داشت.

برای تربیت طلاب مهذب و پژوهشگر چه رویکرد و برنامه‎ای دارید؟

تربیت برخلاف و آموزش و پژوهش با قائده و آئین نامه اجرا نمی‎شود و از کارهای مهم و سخت در حوزه‎های علمیه به شمار می‎رود. یکی از برنامه‎های جدی ما در این امر ایجاد انگیزه‎های تربیتی بر افراد تاثیرگذار در تهذیب طلاب بوده است. به همین منظور در چند سال گذشته  برای مدیران و اساتید دوره‎های جهاد تربیتی را با حضور اساتید اعزامی از طرف مرکز برگزار کردیم. برگزاری درس اخلاق‎ها، روایتگری، انس با قرآن و دیگر برنامه‎های این چنینی مجموعه‎ای هستند که می‎توانند بر روی اخلاق طلاب تاثیر بگذارد؛ ولی علی رغم همه این حرف‎ها باید اذعان داشته باشیم که تربیت کار سختی است.

تبلیغ یکی از ارکان و رسالت های اصلی حوزه و روحانیت بوده و طلاب باید از همان ابتدا با فضای تبلیغ آشنا شوند، در این زمینه چه برنامه‎هایی داشته و یا دارید؟

فکر کنم در این مساله گرفتاری‎های آموزشی و تربیتی باعث شده است در توانمندسازی طلاب برای تبلیغ ضعف داشته باشیم. گرچه طرح‎هایی معاون تبلیغ ما در ورود طلاب به عرصه تبلیغ از سال اول را داشته است اما ما با نقطه مطلوب همچنان فاصله داریم. به نظر می‎رود باید در این مساله هم مانند مساله رشته‎های تخصصی ورود جدی پیدا کنیم.

آیا برنامه‎ای برای عرصه‎های تبلیغی به شیوه های جدید مانند هنری، زبان و فضای مجازی برای طلاب و روحانیون داشته‎ و یا دارید؟

در مسائل نو مشکل نبود زیرساخت‎ها مانع اصلی هستند. به عنوان مثال در مسئله بین الملل نیاز به وجود اساتید زباندان است. البته ما مسائله مکالمه عربی در مدارس را جدی گرفتیم و آن را دو سال پیش شروع کردیم. در این موضوع کارهای متفاوتی هم انجام شده است که می‎شود به عنوان مثال به برگزاری نمایش‎ها و مراسمات به زبان عربی در مدرسه علمیه محمودیه  و یا دوره‎های سواد رسانه برای طلاب برخی مدارس اشاره کرد.

به عنوان سؤال آخر بفرمایید با توجه به گستردگی استان کرمان و تفاوت فرهنگ‎ها آیا به نظر شما مدیریت استانی حوزه توانسته به تمامی نیازهای استان پاسخگو دهد؟

گرچه ما هم به لحاظ اقلیم جغرافیایی و هم به لحاظ گویش‎ها و فرهنگ‎ها متفاوتیم، ولی استان کرمان با همه اختلاف‎ها در یک چیز مانند هم هستند و آن‎هم تدین و اعتقاد مردم و شیعیان این استان به ولایت امام علی (ع) است. باید گفت که تفاوت فرهنگ‎ها در آن ماموریت‎هایی که مرکز مدیریت استان در مسایل آموزشی و تربیتی دارد تاثیر زیادی نداشته است و امروزه در استان مدارس علمیه وضعیت یکدستی را دارا هستند.

گفتگو: محمد هادی سلطانمرادی