به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، ۲۹ آبان در تقویم سازمان ملل به نام کودکان است و شعار امسال این روز این است که کودکان دنیا را آبی می کنند؛ به همین مناسبت نشستی در رابطه با حقوق کودک در کمیسیون حقوق بشر قم برگزار  شد.

در این نشست که با حضور مدیرکل بهزیستی استان قم، معاونت پیشگیری دادگستری استان قم، جمعی از محققین و نویسندگان در زمینه حقوق کودکان و با شرکت فعالین حقوق کودک برگزار  گردید،‌حجت الاسلام و المسلمین انصاری نویسنده موسوعه حقوق کودک و اطفال در ابتدای این نشست با اشاره به گستردگی فقه شیعه گفت: فقه ما بسیار گسترده است و بیش از تصور افرادی است که در این زمینه کار می کنند و اگر عمر بشر صدها سال باشد نمی تواند همه زوایای موجود را بررسی نماید. فقها در طبقات مختلف روی بسیاری از موضوعات کار کرده اند اما چون گستردگی فقه بسیار زیاد است، به برخی موضوعات کمترپرداخته شده است.

وی افزود: مثلا مباحث مستحدثه از آن دست مباحثی است که کمتر به آن پرداخته شده، فقه کودک هم از این دست مسائل است و ما بیست سال پیش تصمیم گرفتیم در این زمینه فعالیت کنیم. این کار هم با نظر مرحوم آیت الله فاضل لنکرانی آغاز شد. ما ابتدا تحقیق کردیم و دیدیم در فقه شیعه به این مسئله پرداخته نشده بود و یک دانشمند مصری سنی بصورت توضیح المسائل یک کتابی در این زمینه نوشته بود که استدلالی نبود. ما بصورت گسترده و در حیطه توانایی خود کار را آغاز کردیم و فکر می کردیم دو جلد کتاب تدوین شود که به 8 جلد رسید که تقریبا شبانه روز در طی 12 سال به تدوین شد.

حجت الاسلام والمسلمین انصاری گفت: از تمایزات این تحقیق این است که در تمام ابواب فقهی کار شده است و مسائل مربوط به شخص کودک، والدین کودک، مباحث عاطفی، سیاسی، حقوقی و مجموع مباحث مرتبط با کودک گردآوری شده است و ما به این فکر کردیم برای اینکه اهل سنت هم بتوانند این کتاب را مطالعه کنند، نظرات آنها را هم با نظر آیت الله العظمی فاضل لنکرانی در این کتاب بصورت مقارن ذکر کردیم.

وی افزود: به همین دلیل این کتاب در میان محققین اهل سنت مطرح شده است. زمانی که جلد ششم این کتاب چاپ شد یک گرایش عمومی برای استفاده از این کتاب بوجود آمد که یونیسف یک نماینده ای خدمت آیت الله فاضل لنکرانی فرستاد و به ایشان گفته بودند ما از عربستان و الازهر مصر خواستیم که در این زمینه به ما کتابی بدهند اما فقط یک مجله از الازهر به ما داده شد اما ما نیاز داریم ترجمه این کتاب را داشته باشیم که ما بصورت خلاصه در دو جلد آن را به فارسی ترجمه کردیم، همچنین دانشگاه های تبریز و مشهد و امام صادق علیه السلام هم درخواستی برای همکاری در ترجمه بخش هایی از این کتاب داشتند.

حجت الاسلام والمسلمین انصاری در ادامه با اشاره به اهمیت موضوع کودک در مبانی اسلامی، گفت: در تحقیقات فقهی ما به این نتیجه رسیدیم که بیش از تصور ما در فقه اسلامی از کودک حمایت شده است و قابل مقایسه با مطالب روز در مورد حمایت از حقوق کودکان نیست. این مباحث از تربیت کودک که یک زندگی سعادتمندانه برای خودش، والدینش و در آینده همسر و فرزندانش آغاز شده است و به همه این مطالب هم پرداخته شده است.

وی افزود: آنچه دیگران در مورد کودک می گویند از آنچه خداوند متعال می فرماید خیلی متفاوت است. مثلا در آیات شریفه اصل فرزند که از کودک شروع می شود به عنوان امداد خداوند بر بشر شمرده شده است. حضرت زکریا علیه السلام وقتی از خداوند متعال درخواست کرد که کودکی به من عنایت کن، خداوند نیز می فرماید ما به تو کودکی عنایت می کنیم. از همین جا مشخص است که کودک چه نعمتی است که پیامبر خدا از خدا آن را درخواست می کند.

حجت الاسلام والمسلمین انصاری گفت: بسیاری از موارد نیز ذیل مباحث اخلاقی در مورد تربیت کودک مطرح شده بود؛ ولی با دقت دیدیم که می شود از این مباحث در زمینه فقه هم استفاده کرد و همانطور که نفقه کودک واجب است، تربیت وی نیز واجب است و یکی از ادله هم آیه قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا می باشد.

وی افزود: ما این موسوعه را به شمل فقهی در آوردیم تا بحث وجوب و حرمت مباث مشخص باشد. دانشگاه امام صادق علیه السلام هم بصورت درسنامه از این مطالب استفاده کرده است. بصورت دقیقی در مورد زمان پیش از ولادت کودک نیز مباحثی وجود دارد که در موارد مختلفی به آن پرداخته شده است و بعد از قرارگیری نطفه در رحم مادر کوچکترین تعدی به جنین حرمت دارد و بر مادر محافظت از جنین واجب است. بعد از تولد نیز یک علاقه مفرطی بین کودک و مادرش ایجاد می شود و همان دختر خانمی که خواب سنگینی داشت با کوچکترین صدای کودک بیدار می شود. رزق او بر ولی او واجب شده است. سوال ایجاد می شود که اگر کودک بی سرپرست بود یا پدرش مشخص نیست باید چگونه رزق او تامین شود، می فرمایند باید حاکم شرع و اگر نباشد، عدول مومنین و در نبود آنها بر مردم واجب است که رزق او را تامین کنند. در فقه ما بر کسی که کودک بی پدر و مادر را می بیند واجب است که از او محافظت کند و اگر خودش توانایی این کار را ندارد به فرد یا موسسه ای که توانایی این کار را دارد اطلاع دهد.

حجت الاسلام والمسلمین انصاری افزود: مباحث دیگری مانند جهاد کودک، حضور کودک در نماز جماعت، انجام کارهای خیر به نیابت از دیگران و ... همه این مباحث در فقه بصورت گسترده کار شده است و فی الجمله در این کتاب نیز ذکر شده است و البته باید گفت این کتاب کامل نیست و دروازه ای است برای محققین بزرگوار برای ورود به این مباحث.

خطر ازدواج های فامیلی بالا است

در ادامه این نشست دکتر سلیقه، مدیرکل بهزیستی استان قم با برشمردن وظایف بهزیستی نسبت به کودکان، گفت: یکی از وظایف بهزیستی امور مربوط به کوکان است در مورد ازدواج فامیلی باید گفت در بسیاری از موارد امری نکوهیده است، چون نقص ژنی وجود دارد. در برخی موارد هم که نقص ژنی وجود ندارد برای تقویت ژن ها بهتر می دانند که چنین ازدواجی صورت بگیرد.

وی افزود: ازدواج های ممنوع و فلسفه حرمت اینها در بحث ژنتیک مشخص می شود که افراد محرم 25 درصد با هم اشتراک ژن دارند. در برخی موارد غیر محرم هم 25 درصد اشتراک ژن وجود دارد که دو نفر پسر عمو و دختر عمو باشند و در عین حال پسر خاله و دختر خاله هم باشند و در این مورد ازدواج خطرناک خواهد بود.

دکتر سلیقه گفت: متاسفانه مواردی وجود دارد که قانون به مواردی ازدواج داده است اما شرع اجازه آن را نمی دهد. یکی از چالش ها بحث ناباروری است که در حال افزایش هم هست و در این صورت بحث فرزند خواندگی هم گسترش می یابد و این مسئله هم از مشکلات روز می باشد. بحث ارث، محرمیت، سیادت و موارد دیگری از این دست از دغدغه های روز مسائل مرتبط با کودکان بی سرپرست است. در زمینه رفع این مشکلات ما نیازمند یاری فقهای عظام و همچنین عنایت و همکاری حوزه علمیه و دانشگاه هستیم.

تنبیه راهکار اولیه نیست

در ادامه حجت الاسلام حسینی خواه در رابطه با بحث تنبیه کودکان گفت: در رابطه با مسائلی که در زمینه کودکان بی سرپرست مطرح شد و بیان شد که عرف پسند نیست؛ به هر حال باید با همکاری و ارتباط بیشتر مراکز حوزوی، دولتی و دانشگاهی به فعالیت جدی در این زمینه پرداخت.

وی افزود: بنده با توجه به رشته دانشگاهی خودم که ارشد حقوق بشر می باشد، با همکاری اساتید به موضوع تنبیه کودک پرداختم و همه موارد فقهی و غیره را به رشته تحریر در آوردم که شروع خوبی بین تطبیق حقوق بشر و فقه امامیه بود و توانستیم با استفاده از ادله ای در رابطه با تنبیه کودکان  به این نتیجه برسیم که اصل جواز تادیب است و مراحل مختلفی دارد و هیچ گاه به عنوان راهکار اولیه تنبیه و ضرب ارائه نشده و هیچ وقت ائمه علیهم السلام نفرموده اند برای تربیت کسی وی را بزنید. اما اگر همه راهکارهای تربیتی به کار برده شدند، آخرین راهکار زدن است آن هم با یک یا دو ضربه. آن هم به علت غبطه و مقتضای کودک است که برای خود کودک مفید است تربیت شود.

فقه شیعه پیگیر مباحث مرتبط با کودکان است

حجت الاسلام  براتی استاد جامعه المصطفی العالمیه با انتقاد از شیوه پاسخگویی به سوالات روز گفت: فقه شیعه از طریق سازمان های دولتی و بین دولتی هم پیگیر مباحث مرتبط با کودکان شده است و چه در یونیسف و چه در سازمان همکاری های اسلامی که فقهایی از قم هم در آن حضور دارند به حقوق کودک پرداخته اند که در سال 2005 در کشور یمن یک اعلامیه اسلامی در این رابطه با همکاری فقهای ما و سایر کشورهای اسلامی تدوین و منتشر شد.

وی افزود: ما باید آماده باشیم به محض اینکه در دنیا سوالی مطرح می شود موسسات ما آمادگی داشته باشند پاسخگوی سوالاترا داشته باشند، ما در گذشته با توجه به کمتر بودن سازمانها بهتر پاسخگو بودیم اما امروزه با این همه موسسات گوناگون پاسخ زیادی به جهان داده نمی شود.

حجت الاسلام براتی گفت: در رابطه با کودک هم مباحث بسیار زیادی در دین ما وجود دارد و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در حین عبادتی مانند نماز هم به حقوق کودکان احترام می گذاشتند. به نظر من در حال حاضر کار اصلی ما باید همین مباحث باشد که بصورت تقسیم کار شد و یا حتی بصورت موازی در مقام پاسخگویی بر آییم. ما نیاز داریم که ارتباط تنگاتنگی بین پرسشگران و پاسخ دهندگان ایجاد کنیم.

فضای مجازی و جرایم کودکان

حجت الاسلام  وطن خواه، معاون فرهنگی و پیشگیری دادگستری استان قم نیز با اشاره به زمینه های جرایم کودکان، گفت: متاسفانه کودکانی که در کانون اصلاح و تربیت هستند که بواسطه جرم هایی مانند سرقت، ضرب و جرح، جرایم منافی عفت و... که زمینه آن هم در اعتیاد به مواد مخدر، تربیت ناصحیح و اعتیاد به فضای مجازی دیده می شود.

وی افزود: قانون هم به دنبال این است که از کودکان حمایت کند و در همین زمینه از سال 1392 یک مشاور هم باید در جلسه دادگاه حضور داشته باشد و به قاضی مشاوره بدهد.

در پایان این جلسه نیز حجت الاسلام و المسلمین انصاری به جمع بندی مباحث ارائه شده پرداختند.