خبرنگار خبرگزاری حوزه در مشهد، در این نوشتار به بازخوانی دقیق راهبردهای تحول در عرصه درخشان، تاثیرگذار و پررنگ نخبگان و استعدادهای برتر که از زمان مدیریت حجت الاسلام والمسلمین سید مصباح عاملی رونق گرفته است، پرداخته شده است.

موضوع استعدادهای برتر و نخبگان و چگونگی مدیریت و استفاده از آنان، یکی از مهم ترین مسائل، برای حرکت در راستای پیشرفت و تحول است و دفتر نخبگان و استعداد های برتر حوزه علمیه خراسان نیز در مسیر تحول و روزآمدی به این مهم توجه ویژه ای داشته است. رهبر معظم انقلاب در مقاطع مختلف، بر اهمیت این مسئله تأکید داشتند که از آن جمله می توان به ابلاغ سیاست های کلی علم و فناوری در سال 93 اشاره کرد که در آن «شناسایی نخبگان، پرورش استعدادهای درخشان و حفظ و جذب سرمایه ‌های انسانی»، را به عنوان یکی از راه های بهینه سازی عملکرد و ساختار نظام آموزشی و تحقیقاتی کشور به منظور دستیابی به اهداف سند چشم ‌انداز و شکوفایی علمی مطرح کرده بودند؛ معظم له همچنین در دیدارهای اخیر خود با نخبگان علمی جوان، نخبگان را موتور محرکه حرکت نسل جوان به سمت معیارهای صحیح انقلابی گری معرفی کردند.

شناسایی و توانمند سازی استعداد های برتر حوزوی در حوزه علمیه خراسان

بر این اساس، روابط عمومی حوزه علمیه خراسان به سبب شناسایی و توانمندسازی استعدادهای برتر حوزوی در زمینه های آموزشی، پژوهشی، مهارتی و تبلیغیِ سال جدید، نگاهی کلی به ظرفیت های نخبگانی حوزه، رسالت حوزه در عرصه نخبه پروری و ضرورت فعال سازی ظرفیت های حوزوی برای شناسایی این نیروهای توانمند و زبده روحانی داشته و به بازخوانی ظرفیت های نخبگانی حوزه پرداخته است که در ادامه می خوانید.

استعدادهای برتر حوزوی؛ جهادگران میدان علم، دانش و بصیرت

بدون شک مجاهده و تلاش در راه خداوند عرصه های مختلفی همچون عرصه فعالیت های نظامی، تسلیحاتی و عرصه های علمی را شامل می شود که اگر بخواهیم اهمیت جهاد نظامی و علمی را در بقای یک کشور، ملت، جامعه، آرمان و یا دین با یکدیگر مقایسه کنید می بینید که جهاد در میدان علم و دانش، خصوصاً دانش های الهی و دینی اهمیت بسیار بالاتری دارد؛ دلیل این امر ایجاد زیرساخت هایی برای پرورش نیروهای مجاهد در عرصه های مختلف از جمله در عرصه جهاد نظامی و تسلیحاتی است.

همانگونه که در روایات نیز این چنین آمده است که «مداد العلماء افضل من دماء الشهدا»؛ خداوند مداد و نوشته عالمان را بر خون شهدا برتری داده است چراکه این عالمان هستند که مجاهدان راه حق را از نظر فکر و آرمان جهت می دهند. بنابراین در عرصه جهاد علمی فضیلتی وجود دارد که در هیچ عرصه ای این فضیلت را نمی توان دید. قرآن کریم نیز می فرماید: «هل یستوی الذین یعلمون والذین لا یعلمون». یا در جایی دیگر قرآن عالمان را بر دیگران از جهاتی برتری می دهد همچون این آیه قرآن: « یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ (مجادله/11)».

در مجموع سخن می توان به این نتیجه رسید که اساساً هدف دین پرورش انسان های صالح و فضیلت یافته و به کمال رسیده است، لذا برای رسیدن به این هدف در سطح عالی و کلان، فرصتی برای برخی از افراد ایجاد می شود که با تحصیل علم و دانش، زمینه پرورش دادن سایر همنوعان خود را از لحاظ عقیدتی و فکری نیز فراهم آورند.

قرآن کریم نیز در این رابطه بیان می کند: «وَ مَا کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَلِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ(توبه/122)»؛ قرآن از افرادی که توانایی کوچ کردن به سایر مناطق برای دریافت علوم دینی را دارند، می خواهد که هم چون مجاهدان راه خدا، ترک خانه و کاشانه کنند. این آیه در زمره آیات جهاد قرار می گیرد. افرادی که در دین تفقه می کنند می توانند جامعه را به مرحله رشد و تعالی برسانند و انذار کنند. خداوند می فرماید: سزاوار نیست که همگان به سوی جهاد نظامی حرکت کنند، چرا از هر جمعیتی، گروهی کوچ نمی کنند که در پی آگاهی و فهم دین باشند تا هنگام بازگشت، قوم خود را بیم دهند و در آنها پرهیز از گناهان ایجاد کنند.

نخبگی؛ لازمه و ضرورت انداز و بیم امت های اسلامی

بنابر آنچه بیان شد، باید در نهاد دین تشکیلاتی شکل بگیرد که وظیفه و رسالت خود را کسب نخبگی و تخصص بداند؛ یعنی افرادی که علاوه بر علاقه و ایمان، استعداد کافی را دارند، باید در این راه قدم بگذارند و با فرا گرفتن علوم دینی، وظیفه ایجاد بیم و انذار در جامعه را بر دوش بکشند، چراکه نخبگی لازمه انذار مردم است. بر این اساس اسلام به طبقه ای از علم اندوزان، یعنی افرادی که در پی فراگیری علوم دینی هستند همین نگاه را دارد و می خواهد که آن ها به مرحله نخبگی برسند، چراکه بدون پختگی و رسیدن به سطح قابل قبولی از علم و دانش نمی توان مسئولیت خطیری چون انذار جامعه را بر عهده گرفت.

اگر در مورد پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) تحقیق کنید، می‌بیند که همگی آنان پیش از پذیرش مسئولیت بزرگ نبوت، رسالت و رهبری، به اوج نخبگی و نهایت پختگی رسیدند. هم چنین در سطحی پایین تر اگر زندگی علمای اسلام را هم بررسی کنید، تلاش و مجاهدت ایشان در رسیدن به نخبگی برای اصلاح و انذار جامعه کاملاً مشهود است؛ همچنین با مطالعه تاریخ اسلام با افرادی مواجه می شویم که حقیقتاً در زمان خود نخبه و برتر بودند.

افرادی همچون شیخ طوسی، شیخ مفید، خواجه نصیرالدین طوسی، علامه حلّی، شهید اول، شهید ثانی، مرحوم نراقی، شیخ انصاری، آخوند خراسانی و انبوهی دیگر از علماء که به عنوان نخبگان علمی و دینی مطرح بوده اند.

آغاز حرکت علمی کشور و نخبه پروری با پیروزی انقلاب

مقام معظم رهبری بر روی شناسایی و پرورش نخبگان و کمک به آن ها در طی مراحل علمی تمرکز و اصرار دارند و در یکی از جلسات پربار خویش نیز تأکید فرمودند که به صورت همه جانبه از بحث نخبگی و نخبگان دفاع می کنند؛ البته در بازه ای از تاریخ، بحث نخبه و نخبه پروری در میان عالمان دینی دچار اشکال شد و آن دوره استیلای استعمار و حکومت های استبدادی بود که ابداً توجهی به عالمان دینی نمی شد. در دوره حاکمیت انگلستان و آمریکا بر شاه و مقدرات کشور ما، حتی با این مسئله مخالفت و مبارزه می شد و اجازه نمی دادند که مسئله نخبه پروری در حوزه های علمیه و در کلان جامعه و دانشگاه ها تحقق پیدا کند. اما به برکت پیروزی انقلاب اسلامی، حرکت علمی کشور و در کنار آن موضوع نخبه پروری هم آغاز شد.

و اما امروز ....منظور ما از بیان موضوع نخبه پروری در حوزه های علمیه این نیست که آن را در حوزه علمیه محصور کنیم؛ بلکه یک جامعه رشید، بالغ و تمدن ساز باید در همه عرصه ها از علوم دین ، فلسفه و کلام اسلامی ، تفسیر ، نجوم ، فیزیک ،  شیمی  و .... گرفته تا صنعت و تکنولوژی نخبه پرور باشد.

ضرورت حضور نخبگان در زمینه های آموزشی، پژوهشی، مهارتی و تبلیغی

ما به عنوان یک کشور مستقل نیاز داریم که در همه زمینه های آموزشی، پژوهشی، مهارتی و تبلیغی نخبه داشته باشیم و نخبه پرورش دهیم. اما نکته اساسی این است که نخبگان دینی در جامعه نقشی بسیار مهم تر از سایر نخبگان کشور دارند. فضائل اخلاقی، شریعت، فقه و اصول، کلام، فلسفه و عرفان، جامعه شناسی، انسان شناسی و روان شناسی و اقتصاد دینی رشته هایی هستند که لزوم وجود نخبه در آنها بالاتر از سایر رشته ها است.

پرچمداری حوزه علمیه خراسان در پذیرش استعدادهای برتر و نخبگان حوزوی در کشور

از سوی دیگر فضای نخبگانی حوزه علمیه و دانشگاه نباید از یکدیگر جدا باشد، بلکه بنا به اصل وحدت حوزه و دانشگاه، باید ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر داشته باشند تا حرکت جامعه را به سمت و سوی تمدن اسلامی تسریع ببخشند که دیده می شود در چندین و چند سال اخیر توام با فعالیت دانشگاه ها و مراکز صنعتی کشور در جذب نخبگان و استعدادهای برتر، حوزه علمیه خراسان پرچمدار و پیشرو بوده و توانسته تا با درایت مدیر این حوزه، از سایر مراکز علمی پیش بیفتد.

و اما امروز تعداد نخبگان حوزوی در سطح استان خراسان بیش از آن چیزی است که به نظر دیده می شود و با این حال باید دائره نخبگانی کشور را وسیع تر کرد تا استعدادهای بالقوه شناسایی و راهنمایی و جهت دهی تخصصی شوند و به مقولاتی همچون نظریه پردازی، تمدن سازی نوین اسلامی، پاسخگویی به شبهات و نیازهای حکومتی، دینی و اجتماعی بپردازند که البته بحمدالله در سال های اخیر با عنایت نظر رهبری و همت و حمایت مسئولین و متولیان بنیاد ملی نخبگان در جذب استعدادهای برتر حوزوی اتفاقات مبارکی صورت گرفته و این بنیاد در جهت دهی، تدوین آیین نامه ها و به فعلیت رساندن استعدادهای برتر نقش شایسته ای داشته که جذب بالغ بر 180 استعداد برتر در حوزه علمیه خراسان گواه خوبی بر این مدعاست.

بروز ثمرات تحول با درخشش نخبگان و استعدادهای برتر در حوزه علمیه خراسان

از سوی دیگر رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در طی حکمی به منظور انتصاب مدیر حوزه علمیه خراسان چنین بیان کردند که حوزه علمیه مشهد یکی از کهن ترین و پربارترین مراکز علمی تشیع و مهد پرورش بزرگان نام آور در دانش های عقلی و نقلی اسلامی در طول چندین قرن اخیر بوده است و با تاکید بر این فرمایش همراه با دستور صریح مدیر حوزه علمیه خراسان در راستای ایجاد تحولی کارآمد در ساختار حوزه، امروز با جذب این استعدادهای برتر و نخبگان روحانی ثمرات تحول در ساختار و بدنه حوزه ملموس شده است.

به طور قطع، استعدادهایی که امروز در حوزه علمیه خراسان حضور دارند بیشتر از استعدادهای سابق هستند؛ چرا که امروز ظرفیت بروز و ظهور استعدادها و امکان جهت دهی علائق افراد بیش از گذشته وجود دارد؛ افرادی که سابقاً در حوزه علمیه به عنوان نخبه و استعداد برتر معرفی می شدند با سعی و تلاش فراوان و در نبود امکانات، با انگیزه ها و برنامه شخصی مجاهده و تلاش می کردند، اما امروز زمینه برای بروز استعدادها و رسیدن به سطح نخبگی بیشتر فراهم است و باید روند جذب آنان نیز تسهیل می شد که در همین راستا بحث شناسایی نخبگان و استعدادهای برتر در پهنه وسیع تر و رصد بیشتری ادامه یافت و در طی سال 98 به استعدادهای پژوهشی توجه ویژه ای صورت گرفت آنطور که در اواخر سال 98 شناسایی 720 پژوهشگر بررسی شد و 162 نفر از این تعداد شرایط شناسایی را داشتند که 62 نفر از این تعداد شناسایی شده و در نهایت پس از مصاحبه علمی، 44 نفر موفق شدند به عنوان استعداد برتر پژوهشی، امتیاز لازم را کسب کنند.

برای سال جدید نیز از شناسایی مستعدان پژوهشی، صد نفر باقیمانده اند که در نظر گرفته شده است تا براساس پروتکل های وزارت بهداشت، پس از ماه مبارک رمضان، روند شناسایی ها دنبال شود. همچنین با تدابیر درنظر گرفته شده در سال جدید شناسایی مستعدان برتر خواهر در استان خراسان بزرگ نیز، پیگیری خواهد شد.

راه اندازی مدارس تخصصی استعدادهای برتر با همت دفتر نخبگان و استعدادهای برتر حوزه خراسان

امروز همچنان که حوزه علمیه خراسان با همت دفتر نخبگان و استعدادهای برتر این  حوزه کمر همت را بسته و روز به روز بر جمعیت این استعدادهای درخشان و نخبگان کشور می افزاید، باید در اندیشه راه هایی برای مدیریت استعدادهای برتر بود که یکی از اقدامات شایسته در این حوزه راه اندازی مدارس تخصصی برای تربیت و آموزش های ویژه استعدادهای برتر و نخبگان حوزوی بوده و فضایی ایجاد شده که استعدادهای برتر در رشته های مختلف علوم حوزوی گرد هم آمده و با برنامه ریزی دقیق، فعالیت ها و مطالعات آنان جهت داده شود. هدف از این آرمان بلند مد نظر حوزه نیز شکوفا کردن استعدادهای برتر، نخبه پروری و تربیت متخصصان دینی است.

پیگیری برگزاری دوره های تخصصی در فضای مجازی

از جمله دیگر برنامه های این مرکز در سال 98 برگزاری دوره های تخصصی به صورت حضوری و مجازی بود آنطور که تا قبل از شیوع ویروس کرونا و تعطیلات آن، 14 سرفصل از دوره ی روش شناسی نظریه پردازی برگزار شد و مابقی سرفصل ها با هماهنگی های انجام شده با اساتید دوره و زیرساخت های لازم، به صورت مجازی در سالی که گذشت با دقت و سرعت و بر اساس تدابیر صورت گرفته، برگزار و در پایان نیز آزمون گرفته خواهدشد.

همچنین «روش شناسی کشف و حل مساله»، «روش شناسی اجتهاد پاسخ گو» و «روش شناسی تحلیل محتوای آیات و روایات» نیز عناوین دیگر دوره های این مرکز می باشد که بناست به صورت مجازی برگزار شوند.

همچنین در حال حاضر دوره ی روش شناسی نظریه پردازی با همکاری مرکز نخبگان و دو معاونت آموزش و پژوهش در حال برگزاری است و سرفصل هایی که تاکنون از دوره ی روش شناسی نظریه پردازی برگزار شده است پیاده سازی شده و در قالب کتاب با عنوان دوره، به چاپ خواهد رسید.

از سوی دیگر مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان با معاونت پژوهش این حوزه نیز ارتباطات کاری و علمی خوبی داشته از آن جمله حضور مستعدان برتر در هیئت اندیشه ورز اقتصاد و برگزاری دوره ی پودمانی " اقتصادنا" می باشد که در حال برگزاری است و همچنین نیز قابل توجه است که دوره ی روش شناسی نظریه پردازی و برخی دیگر از دوره ها با همکاری این معاونت استمرار خواهد یافت.

حمایت نخبگان حوزه علمیه خراسان از سوی بنیاد ملی نخبگان کشور

در طول سنوات اخیر با پیگیری های صورت گرفته مسئول دفتر نخبگان حوزه، مراحل حمایت، طبقه بندی تحصیلی و رشد و ارتقای علمی و کیفی بعد از شناسایی مستعدان برتر صورت گرفته است و مباحث حمایتی با ارتباط با دفتر نخبگانی مرکز خدمات حوزه های علمیه و بنیاد ملی نخبگان پیگیری شده است که دفتر نخبگانی لیستی از حوزه ‌علمیه ‌خراسان برای افزایش مبلغ کارت خدمات، سفرهای علمی تفریحی و غیره دریافت کرده است تا خدمات یاد شده را ارائه ده که لیست یادشده نیز به دفتر نخبگانی مرکز خدمات حوزه‌های علمیه ارائه شد که آنان نیز در نامه خود اشاره کردند که حوزه علمیه خراسان این لیست را ارائه کرده و در حال حاضر تحت حمایت دفتر نخبگان می باشد.

همچنین این دفتر ارتباطات و تعاملات خوبی را با بنیاد ملی نخبگان و استعدادهای برتر داشته است و همین باعث شده تا در زمینه آیین نامه، شیوه نامه و ارسال لیست ها از سایر حوزه‌های علمیه پیشی گرفته و این بنیاد نیز جمع وسیعی از مستعدان حوزه را از نظر مادی تحت حمایت و پوشش خود قرار داده است.

همچنین در ادامه این امر، بحث حمایت های معنوی از دیگر کارهایی است که برای مستعدین این حوزه انجام شده و به منظور تجلیل از این افراد در برنامه هایی مانند بنیاد البرز تعدادی از آنان معرفی و تقدیر شده اند.

رویکردهای مرکز نخبگان و استعدادهای برتر برای سال جدید

مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان، در نظر دارد تا با توجه به فعالیت های درخشان سال گذشته، در سال آینده با پیگیری و راه اندازی مجدد شورای تلفیقی حوزه و دانشگاه به عنوان یکی از برنامه های جدید و نوین، عرصه ی ارتباط گسترده ای را رقم زند و برنامه های آتی خود را با تحول بیش از پیش عجین کند.

همچنین این مرکز بنا دارد تا از ظرفیت والای نخبگان و استعدادهای برتر در کارهای علمی معاونت های حوزه علمیه خراسان استفاده و ظرفیت آنها دیده شود و در مسائل گوناگون با آنها همکاری هایی صورت گیرد.

ایجاد و برگزاری المپیادهای نخبگانی بین معاونت های آموزش، پژوهش و تبلیغ با مرکز نخبگان و استعدادهای برتر این حوزه به منظور شناسایی افراد شاخص و توانمند از یک سو و حمایت لازم از مستعدان از سوی دیگر از دیگر برنامه های موردنظر حوزه  بوده که این روند نیز با معاونت فرهنگی، رایزنی و تصمیم گیری خواهد شد.

از دیگر برنامه های مرکز نخبگان و استعدادهای برتر حوزه علمیه خراسان، آن است که در حوزه تدریس نخبگانی و تحت عنوان شورای علمی سامان بخشی به نخبگان و تسریع در شناسایی استعدادهای برتر و کسر هزینه در هر بخش، از نخبگان در مدارس علمیه به عنوان استاد استفاده و گام های بلندی در این زمینه برداشته شود.

همچنین تاکنون 3 گروه علمی « مطالعات فقه تمدنی»، «مطالعات فقه تربیت » و گروه علمی « مطالعات فقه اجتماعی» ، تحت عنوان استاد راهنما از مستعدین برتر در راستای مسئولیت خواهی، کلیک خورده و مستعدان برتر در حلقه های فکری، براساس منویات مقام معظم رهبری در این جایگاه قرار گرفتند و حمایت های مرکز نخبگان از افراد زیرگروه آن مرکز، مشروط به فعالیت استعدادهای برتر است.

بنابراین، مسئولیت خواهی از استعدادهای برتر به عنوان یک اصل مهم طبق فرمایشات رهبر معظم انقلاب که در حوزه ها باید انجام شود و به عنوان یکی از مطالبات این مرکز است که در سال جدید پیگیر آن خواهد بود.

رشد کم نظیر و بی سابقه عرصه نخبگانی حوزه علمیه خراسان طی سال های اخیر

نگاه مبسوط و دقیق به فعالیت های ارزنده و فاخر صورت گرفته نشانگر و مبین آن است که در سه سال گذشته کارهای تحولی ارزنده ای که پیشین سابقه نداشته، صورت گرفته است و سعی شده در عرصه تحول، مطالبات و فرمایشات مدنظر مدیر حوزه علمیه خراسان، عملیاتی شود همانطور که ایشان نیز این فعالیت ها را مورد حمایت قرار داده اند و به واقع اگر با نگاه جامع تر و پویاتری، وضع امروز نخبگان و استعدادهای برتر را با گذشته مقایسه کنیم ملاحظه خواهیم کرد که رشد کم نظیر و بی سابقه ای داشته ایم.

در حقیقت نخبگان و استعدادهای برتر سرمایه عظیمی هستند که در اختیار این مرکز قرار دارند و آنان نیز برنامه‌های انجام شده را مورد استقبال قرار داده و به آن امیدوار هستند.

این مرکز موجب ایجاد موج مثبت در حوزه علمیه خراسان شده و به نوعی رقابت مثبت، تکاملی و تحولی را رقم زده است که امیدواریم کار شناسایی و ارتقای مستعدین برتر به خوبی انجام شود تا در راستای پاسخگویی به نیازهای روز و مبتلا به جامعه و حکومت اسلامی به بهره برداری خوبی برسد.

سخن پایانی.....

امید و انتظار می رود تا حوزه علمیه خراسان با برنامه ریزی های دقیق، منسجم و اصولی گام های درخشان تری را در زمینه های شناسایی، جذب، توانمند سازی و استفاده از ظرفیت ها و پتانسیل والا و بی مثال نخبگان و استعدادهای این حوزه مبارکه بردارد و از پتانسیل های برجسته و عظیم موجود، در راستای ایجاد تحول سازنده و کارآمد در حوزه علمیه خراسان استفاده کند که قطعا و حتما، با توجه به والایی فکر و اندیشه مدیر حوزه علمیه خراسان ، این گام های بلند به حول و قوه الهی، به سرعت و سهولت برداشته خواهد شد.

امیر خاکراه 


انتهای پیام 313/49

.