به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در خراسان شمالی، سه ماه ذی‌القعده، ذی‌الحجه و محرم‌الحرام برای ارتباط با خدا و سلوک الی الله به‌مثابه سه ماه نورانی رجب، شعبان و رمضان المبارک است.

ماه‌های حرام (ماه رجب و سه ماه ذی‌القعده و ذی الحجة و محرم) ویژگی‌های خاصی دارند هم از نظر تشریعی و هم از نظر تکوینی. «إِنَّ عِدَّةَ الشهُّورِ عِندَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شهَرًا فیِ کِتَابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ مِنهْا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ»(۱)

به تعبیری الأشهر الثلاثة اول (رجب، شعبان و رمضان المبارک) برای سالکین مجذوب است و الأشهر الثلاثة دوم (ذی‌قعدة، ذی‌حجة و محرم) برای مجذوبین سالک قرار داده شده است. در سالک مجذوب، اول کوشش است و آنگاه کشش و در مجذوب سالک، اول کشش است و آنگاه کوشش. (۲)

الأشهر الثلاثة دوم، فرصتی است تا جاماندگان از ماه رمضان، این آمادگی را پیدا کنند تا در پرتو ایام خاص زیارت امام رضا (ع)، روز عرفه، عید قربان، عید غدیر، توسلات ناب در سوگواری ایام محرم خود را به کاروان بندگان الهی برسانند.

بهترین دستورالعمل هم در ابتدای این دو «الأشهر الثلاثة»- یعنی در ماه رجب و ماه ذی‌قعدة،  استغفار است. دو ماه رجب و ذی‌قعده، دو ماه استغفار محورند. در ماه ذی‌قعده، توبه و استغفار مانند ماه رجب، محوریت دارد، اینکه پیامبر عظیم‌الشأن ما برای این ماه، نماز توبه مخصوص برای یکشنبه‌های این ماه را با آن همه فضیلت و ثواب- آموزش می‌دهند، ناظر به همین محوریت است.

نگاهی بر آثار استغفار

کلید انس با خدا، استغفار است. در روایات داریم:

۱)        دَوَاءُ الذُّنوبِ الاستِغفارُ.

۲)        سِلاحُ المُذنِبِ الاستِغفارُ.

۳)        اِدفَعُوا أبوابَ البَلاءِ بالاستِغفارِ.

۴)        أنزَلَ اللَّهُ عَلَیَّ أمانَینِ لُامَّتی: «و ما کانَ اللّهُ لِیُعَذِّبَهُم و أنتَ فیهِم و ما کانَ اللّهُ مُعَذِّبَهُم وَ هُم یَستَغفِرونَ»(۳)

۵)        مَن اُعطِیَ الاستِغفارَ لم یُحرَمِ المَغفِرَةَ.

۶)        مَن أحَبَّ أن تَسُرَّهُ صحیفَتُهُ فَلْیُکثِرْ فی‌ها مِن الاستِغفارِ.

۷)        قالَ إبلیسُ: و عِزَّتِکَ لا أبرَحُ اُغوِی عِبادَکَ ما دامتْ أرواحُهُم فی أجسادِهِم، فقالَ الله عز و جل: و عِزَّتی و جَلالِی، لا أزالُ أغفِرُ لَهُم ما استَغفَرونی.

۸)        مَن کَثُرَتْ هُمومُهُ فَعلَیهِ بالاستِغفارِ.

۹)        عَجِبتُ لِمَن یَقنَطُ و مَعهُ الاستِغفارُ.

۱۰)      مَن لَزِمَ الاستِغفارَ جَعَلَ اللَّهُ لَهُ مِن کلِّ هَمٍّ فَرَجاً، ومِن کلِّ ضِیقٍ مَخرَجاً. (۴)

روزهای خاص زیارتی امام رضا (ع)

از دیگر اعمال مورد تأکید ماه ذی‌قعده و ماه رجب، زیارت امام رضا علیه‌السلام است. فلسفه زیارت، شباهت اوصافی و افعالی زائر با مزور است و زیارت بسیاری از صفات ما را تغییر می‌دهد و ما را به فضائل الهی ائمه اطهار علیهم‌السلام سوق می‌دهد.

علاوه بر روز یازدهم ذی‌القعده که روز ولادت آن حضرت است، روز ۲۳ و ۲۵ ذی‌القعده نیز روز زیارتی آن حضرت است. در مفاتیح‌الجنان می‌خوانیم: «روز بیست‌وسوم؛ سال دویست و سه به قولی شهادت حضرت رضا (علیه‌السلام) واقع شده و زیارت آن حضرت از نزدیک و دور، مستحب است. قالَ السیّد ابن‌طاووس فی الإقبال: وَرَأَیْتُ فی بعض تَصانیف أَصْحابنا العَجَم رضوان‌الله عَلَیْهِمْ انّه یُسْتَحبّ أَنْ یُزار مولانا الرّضا علیه‌السلام یومَ ثالث و عِشرِین مِن ذی القعدة مِنْ قُربٍ أَو بُعدٍ ببعض زیاراته المعروفة أَو بما یکون کالزّیارة من الرّوایة بذلک. سید ابن طاووس در کتاب «اقبال» گفت: که در بعضی از کتاب‌های علمای شیعه غیر عرب (رضوان‌الله علیهم) دیدم که مستحب است مولایمان حضرت رضا (درود خدا بر او) در روز بیست‌وسوم از ماه ذی‌القعده از نزدیک و دور زیارت شود، به بعضی از زیارت‌های معروف یا به آنچه همانند زیارت باشد از روایاتی که در این باب رسیده است. روز بیست‌وپنجم ذی‌القعده؛ میرداماد (ره) در رساله «اَربعة اَیام» خود، در بیان اعمال روز «دَحوُالاَرض» فرموده است: زیارت امام رضا (علیه‌السلام) در این روز افضل اعمال مستحب و مؤکدترین آداب است و همچنین زیارت آن حضرت در روز اول ماه رجب آلفرد، درنهایت تأکید بوده و نسبت به آن ترغیب بسیار شده است.»(۵)

شهید اول می‌گوید: «زیارت امام رضا (ع) در ماه رجب از افضل اعمال است» مرحوم شیخ عباس قمی نیز می‌نویسد: «... زیارت آن حضرت در ایام و اوقات شریف و مخصوص به آن حضرت، فضیلت بسیار دارد، خصوصاً در ماه رجب... و در روز اول ماه رجب». (۶)

ولایت و حریم رضوی؛ ضیافة الاستغفار

بعد از زیارات حضرت رضا علیه‌السلام دعای بعد از زیارت آن حضرت وارد شده است که درباره آن آمده است: «... پس هر زمان آن زیارت را در آن مشهد مقدّس خواندی، این دعا را ترک مکن.»(۷).

 در متن این دعا آمده است: «... سَیِّدِی لَوْ عَلِمَتِ الْأَرْضُ بِذُنُوبِی لَساخَتْ بِی، أَوِ الْجِبالُ لَهَدَّتْنِی، أَوِ السَّمَاوَاتُ لَاخْتَطَفَتْنِی، أَوِ الْبِحارُ لَأَغْرَقَتْنِی... رَبِّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفارَ حَیاءٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفارَ رَجاءٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفارَ إِنَابَةٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفارَ رَغْبَةٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفارَ رَهْبَةٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفارَ طَاعَةٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفارَ إِیمانٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفارَ إِقْرارٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفَارَ إِخْلاصٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفارَ تَقْوی، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفَارَ تَوَکلٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفَارَ ذِلَّةٍ، وَأَسْتَغْفِرُک اسْتِغْفارَ عَامِلٍ لَک، هَارِبٍ مِنْک إِلَیْک... یَا مَنْ تُسَمَّی بِالْغَفوُرِ الرَّحِیمِ، یَا مَنْ تُسَمَّی بِالْغَفُورِ الرَّحِیمِ، یَا مَنْ تُسَمَّی بِالْغَفُورِ الرَّحِیمِ...»

آقای من! اگر زمین از گناهان می‌دانستند، مرا در خود فرو می‌بُرد، یا اگر کوه‌ها خبر می‌داشتند مرا درهم می‌شکستند، یا آسمان‌ها مطلع می‌بودند مرا می‌بُردند یا دریاها آگاه می‌بودند مرا غرق می‌کردند... پروردگارا من از تو درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش شرمساری و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش امیدواری و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش بازگشتن و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش شوق و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش بیم و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش طاعت و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش ایمان و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش اقرار و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش اخلاص و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش تقوا و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش توکل و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش خواری و درخواست آمرزش می‌کنم، آمرزش عمل‌کننده برای تو، گریزان از تو به سوی تو... ای آن‌که به آمرزندهٔ مهربان نامیده شدی (۳ مرتبه)

از مجموع این آموزه‌ها می‌توان فهمید که علاوه بر اینکه ولایت حضرت رضا (ع)، ضیافة الاستغفار است، حریم رضوی نیز، حریم استغفار است و این برای اهل ایمان، بزرگ‌ترین بشارت است.

به همین دلیل در بیان روایات، از آثار زیارت آن حضرت، مغفرت عظیم الهی است:

•          النبی الأعظم صلی الله علیه و آله: سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنِّی بِخُرَاسَانَ مَا زَارَهَا مَکرُوبٌ إِلَّا نَفَّسَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ کرْبَهُ وَ لَا مُذْنِبٌ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ... وَ أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ الْجَنَّةَ وَ حَرَّمَ جَسَدَهُ عَلَی النَّارِ.

•          امیرالمؤمنین علیه‌السلام: سَیُقْتَلُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِی بِأَرْضِ خُرَاسَانَ بِالسَّمِّ ظُلْماً اسْمُهُ اسْمِی وَ اسْمُ أَبِیهِ اسْمُ ابْنِ عِمْرَانَ مُوسَی (ع) أَلَا فَمَنْ زَارَهُ فِی غُرْبَتِهِ غَفَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ ذُنُوبَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْهَا وَ مَا تَأَخَّرَ وَ لَوْ کانَتْ مِثْلَ عَدَدِ النُّجُومِ وَ قَطْرِ الْأَمْطَارِ وَ وَرَقِ الْأَشْجَارِ.

•          امام صادق علیه‌السلام: یُقْتَلُ حَفَدَتِی بِأَرْضِ خُرَاسَانَ فِی مَدِینَةٍ یُقَالُ لَهَا طُوسُ مَنْ زَارَهُ إِلَیْهَا عَارِفاً بِحَقِّهِ أَخَذْتُهُ بِیَدِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّةَ وَ إِنْ کانَ مِنْ أَهْلِ الْکبَائِرِ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاک وَ مَا عِرْفَانُ حَقِّهِ قَالَ یَعْلَمُ أَنَّهُ إِمَامٌ مُفْتَرَضُ الطَّاعَةِ غَرِیبٌ شَهِیدٌ مَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ سَبْعِینَ شَهِیداً مِمَّنِ اسْتُشْهِدَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ ص عَلَی حَقِیقَةٍ. (۸)

گر خلیل‌الله به بطحا کعبه‌ای بنیاد کرد/ در خراسان کرد ایزد، کعبه دیگر بنا

از شرف آن کعبه آمد قبله‌گاه خاص و عام/ در صفا این کعبه آمد سجده‌گاه اصفیاء

انتهای پیام/

هادی رحیمی

منابع:

۱- توبه/۳۶.

۲- نک: سیره پیامبران در قرآن (آیت‌الله جوادی آملی)/ج ۷/ص ۵۷- ۵۸؛ فرهنگ معارف اسلامی (سید جعفر سجادی)/ج ۲/ص ۹۷۸؛ ج ۳/ص ۱۶۹۶؛ https://hawzah.net/fa/Default))

۳- انفال/۳۳.

۴- نک: میزان الحکمة/ج ۸/ص ۴۶۱- ۴۷۷.

۵- مفاتیح‌الجنان/باب اعمال سال/فصل پنجم: اعمال ماه ذی‌قعده/فضیلت زیارت امام رضا (ع) در بیست و سوم ماه ذی‌القعده و فضیلت و اعمال روز دحوالارض.

۶- نک https://www.yjc.ir/fa/news/۶۶۲۲۳۷۳))

۷- مفاتیح‌الجنان/باب سوم: زیارات/فصل نهم: فضیلت و کیفیت زیارت امام رضا (ع)/دعای بعد از زیارت امام رضا (ع).

۸- نک: الفقیه/ج ۲/ص ۵۸۲- ۵۸۶.