به گزارش خبرگزاری حوزه، شصت و نهمین نشست از سلسله نشست‌های مجازی کرونا و زندگی مومنانه که به همت دانشکده الهیات پردیس فارابی دانشگاه تهران و جهاد دانشگاهی واحد قم برگزار شد با ارائه بحث توسط دکتر محمود حیدر، دکترای فلسفه، رئیس مرکز فرهنگی مطبوعاتی دلتا در لبنان و سردبیر فصلنامه الاستغراب با موضوع کرونا راهی به سوی متافیزیک همراه بود.

دکتر محمود حیدر در ابتدا عنوان کرد: من مقاله خودم را با این سوال آغاز کردم که اگر سوال فلسفه طوری تغییر پیدا کند که بجای پرسش انسان از وجود خود و پیرامون خود با سوالی از سوی طبیعت مواجه شود، نتیجه چه خواهد بود؟ به ویژه زمانی که از پاسخگویی به چنین سوالی باز می‌ماند و این سوالات نمی‌تواند در ذهن انسان مطرح شود مگر اینکه انسان در لحظه‌ای همچون مرگ و زندگی قرار بگیرد و دوگانه فنا و بقا مطرح شود. این دوگانه یک سوال متافیزیکی است سوالی که تمام معارف بشری و دانسته‌های انسان را به چالش می‌کشاند و انسان از پاسخگویی به آن بازمی‌ماند.

وی ادامه داد: شکی نیست که کرونا برای اولین بار سوالی در اشل جهانی مطرح کرده، رخداد بزرگی که نه تنها یک کشور بلکه تمام کشورها و تمدن‌های جهان را درگیر و گرفتار خودش کرده واین همان سوالی است که مطرح کردیم. به طور مثال آیا کسی می‌دانست یک بیماری روزی به وجود بیاید که عرصه‌های مختلف دانش در اوج قدرت خود از شناخت آن عاجز باشند و انسان معاصر را به تکاپو بیندازد تا جایی که با تمام ویژگی‌هایش نجات و رهایی را از آسمان غیب و باران متافیزیک طلب کند.

محمود حیدر افزود: ویروسی که قابل دیدن نیست و علم طبیعی در تمام رشته‌ها راهی برای کنترل آن پیدا نکرده است و برجسته‌ترین دانشمندان جهان هنوز هم نمی‌توانند ادعا کنند که این ویروس را به طور کامل شناسایی کرده‌اند این بدین معناست که دانش بشری در اوج ادعای خود بر تسلط و چیرگی بر جهان در برابر   این ویروس کمر خم کرده و سر تعظیم فرود آورده است.

وی تصریح کرد: این سوالات ظهور این پاندمی و بیماری همه گیر جهانی را به متافیزیک حواله می‌دهد و به طور همزمان باعث یک بازخوانی اساسی در تمام ارزش‌ها و هنجارهایی می‌شود که تمدن انسانی به ویژه تمدن مدرن غرب آن را تولید کرده و واقع گرایی و صداقت ارزش‌های این تمدن را به چالش می‌کشاند، این سوالی است که به کل تمدن بشری خصوصا تمدن غرب وارد است.

رئیس مرکز فرهنگی مطبوعاتی دلتای لبنان توضیح داد: دو سطح در نزدیک کردن این پاندمی به متافیزیک قابل طرح است؛ سطح عمومی که مربوط به تمامی تمدن‌های بشری همچنین تمدن اسلامی معاصراست و سطح دوم مربوط به تمدن علم و تمدن غرب است که چالش‌هایی معرفتی متعددی را نسبت به بنیان‌های معرفتی آن وارد می‌کند، تمدنی که ادعا می‌کرد علم به همه سوالات پاسخ می‌دهد و همه چیز را تفسیر می‌کند حال در مقابل سوالی قرار گرفته که از پاسخگویی به آن باز مانده است.

وی اظهار کرد: می‌توان گفت نزاع و مناقشات فکری بین اندیشمندان، متفکران، پژوهشگران و صاحب نظران جهان امروز دیگر محدود به تفسیر و استقرای نظام طبیعت، تحلیل آن و توضیح رخدادها و حوادث طبیعی غیر قابل پیشبینی مانند زلزله و سیل نیست، این محدوده و مرزها درنوردیده شده و به سوی سوال‌های مهمتری گام برمی‌داریم.

محمود حیدر در خصوص سوال‌هایی که در مورد بقا یا فنای بشر مطرح می‌شود چنین گفت: این سوال از سوی تمدن‌های بزرگ در طول تاریخ در زمانه جنگ‌ها و بحران‌های حیاتی و سرنوشت ساز هموار ه مطرح بوده، همچنان در ذهن بشر باقی مانده و واقعیتی زنده است که امروزه زندگی ما درگیر آن شده، این سوال همواره مسیر خود را برای چیره شدن بر اندیشه و تفکرات انسان طی می‌کند.

وی ادامه داد: اگر به دنبال تحلیل اساسی آثار این پاندمی و بیماری جهانی بر عقلی باشیم که تمدن معاصر را اداره می‌کند و ادعای مدیریت جهان را دارد باید این عقل محض که به اصطلاح من عقل پست نامیده می‌شود را مجددا بازشناسی کنیم. اساس این نوع تعریف از عقل این است که هرآنچه که خارجیت داشته و محسوس باشد حقیقت دارد و هرچه که قابل تجربه و آزمایش نیست موهوم و غیرقابل توجه است.

سردبیر فصلنامه الاستغراب افزود: این بدان معناست هرچه که متافیزیک باشد و در دام حواس پنجگانه انسان قرار نگیرد ارزش تفکر نخواهد داشت، این همان عقلی است که انسانیت از تمدن انسان و به ویژه از ارسطو به ارث برده، همان عقلی که به دنبال ترتیب و نظام دهی هندسی چگونگی اداره محسوسات توسط عقل است. این عقل محسوس گرا تمدن نوین و به ویژه تمدن غرب را بنا کرده است یعنی تمدن جدایی کامل بین طبیعت و مابعدالطبیعه.

وی بیان کرد: تمامی نظریه پردازی‌ها، اندیشه و فکری که پیش از پاندمی وجود داشت و همچنین دیگاه‌های عقل محض را می‌توان قطع داشت که پس از رخداد این پاندمی ادامه نخواهد یافت چون این پاندمی تمامی مبانی معرفتی عقل محض را مورد چالش و پرسش قرار داده، این بازخوانی باعث ایجاد مناقشه عمیقی در عقل محض یا همان عقل پست مدرن خواهد بود.

محمود حیدر درمورد عقل مدرنیته‌ افراطی چنین گفت: این عقل ممکن است باعث شود که دانشمندان به عنوان یک تجربه جدید به دین روی بیاورند، درواقع یکی از شاخه‌های تجربه گرایی که داشتند را به وسیله روی آوردن به دین تجلی بدهند.

وی ادامه داد: روشن است که در چنین لحظاتی فلاسفه و الهیون غربی نسبت به عقل پست یا همان عقل ارسطویی دچار شکست و احساس ناامیدی شوند چون آنها را در برابر دیوار بلند بسته‌ای قرار داده، این پاندمی جامعه شناسان واندیشمندان غرب را وا داشته است که به چگونگی به دست آوردن معرفتی بپردازند که بتوانند به سوال بودن یا نبودن، بقا یا فنا پاسخ بدهد.

این دکتر فلسفه افزود: شاید نقطه گرانش مناقشات آینده را همین عقل پست یا عقل برهنه بدانیم. علت اینکه این عقل را عقل برهنه یا عقل ناپوشیده می‌نامم استفاده از آیه کریمه سوره ملک است که می‌فرماید " ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنْقَلِبْ إِلَیْکَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسِیرٌ" کلمه بصر که در این آیه ذکر شده همان نگاهی است که خواست هستی را بازشناسد و آن را مورد احاطه و تسلط خودش قرار دهد اما می‌فهمد که این نظام متقن و دقیق و این هستی بر خواسته و اداره شده از سوی خداوند متعال است، این آیه اورا وامی‌دارد که به این هستی دوباره و به خوبی نگاه کند، بنابراین عقل پست همان بصر حسیر است که در آیه ذکر شده.

 وی عنوان کرد: سوال ایمان در اینجا این خواهد بود که عقل آینده که تمدن بشری را در آینده مدیریت خواهد کرد چطور می‌تواند عقل مقولات اش که محدود به محسوسات بود را در برابر سوال معرفتی، شناخت هستی، خالق هستی و واجب الوجود آگاه کند.

محمود حیدر ادامه داد: در واقع این از مسائل برجسته و مهم متافیزیک است و این موجود برآمده از هستی آگاه به دنبال آن است و تلاش می‌کند که این عقل پوشیده به وسیله خود، یعنی عقلی که خودش حجاب خودش شده را آگاه کند که از طریق شیوه‌های مختلف تعقل این کار را می‌کند.
انتهای پیام