به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام روح‌الله توحیدی‌نیا، در نشست مواجهه هوشمندانه با کتاب عیون اخبارالرضا(ع) گفت: اولین اقدام هر محقق در مواجهه با متون کهن، شناخت ادبیات و روش فهم آن متون است؛ متاسفانه کم‌توجهی به منابع متقدم که ناشی از شتابزدگی در محیط‌های علمی برای توقع حل زودهنگام نیازها است سبب ضعف در تحقیقات شده است.
محقق و پژوهشگر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، با بیان اینکه کتاب عیون در صورتی که در اختیار همگان باشد بسیار مفید است، افزود: عموم مردم می‌توانند از مباحث این کتاب درباره امام رضا(ع) بهره ببرند گرچه موارد متعددی هست که اسناد متقن ندارد و در مواردی هم مطالب به توجیهات علمی نیاز دارد، لذا باید متن کتاب به صورت پالایش شده و هدفمند در اختیار عموم باشد.
حجت‌الاسلام توحیدی‌نیا تصریح کرد: استفاده از عیون، نیازمند چند فاز است که پنج مورد را ذکر می‌کنم که رعایت آن سبب مواجهه هوشمندانه به متون قدیمی می‌شود؛ فاز اول بررسی، انسجام‌بخشی به مبانی منبع‌شناسی است؛ مثلا ممکن است یکی از مبانی این باشد که هر منبعی تحت تاثیر شرایط زمانه خود است یا شکل‌گیری منابع همواره تحت دسترسی به آثار و افراد و سایر منابع است، یعنی زمانه و شرایط و افراد آن دوره یکی از مشخصات لازم برای مواجهه هوشمندانه با منابع قدیمی است.
وی تصریح کرد: فاز دیگر، مبانی کلامی مؤثر بر فهم ماست؛ معتقدیم معصومین به علت اطلاع کامل از معارف الهی و درک مخاطبان و شناخت کامل نیازهای زمانه، آموزه‌هایی کامل بیان فرموده‌اند، بنابر این اطلاع همه جانبه از فضای صدور و عناصر مؤثر بر زبان و محتوای آموزه‌ها نقش مهمی در فهم ما دارد. تعیین مرزهای معرفت‌بخشی گزاره‌ها و شناخت محدودیت دسترسی به گفتارهای ائمه(ع) هم از دیگر موارد است.
حجت‌الاسلام توحیدی‌نیا اظهار کرد: از جهت فراگیری فازهای بررسی بُعد شناسایی نگرش نویسنده و زمانه او در بیان مطالب مرتبط با امام رضا(ع) مورد کم‌توجهی قرار گرفته است؛ شاید حدود ۲۰ درصد محققان به این مقوله توجه دارند؛ از جهت امکان و دسترسی درصدی بالای ۷۰ درصد داریم به شرط آنکه محققان بخواهند نگرش نویسنده و شرایط زمانه او را بشناسند.
نویسنده آثار تاریخ اسلام بیان کرد: در توجه به مضامین و عناصر زبانی توجه نسبی وجود دارد و دلیل آن این است که ما در علوم اسلامی به این موارد توجه داشته‌ایم. اگر ریشه‌یابی در مورد اخبار در عیون و منابع دیگر و توجه به عناصر و مضامین عیون شود روش و رویکرد ما با رکود نسبی همراه است و محققان کمتر تلاش کرده‌اند با روش‌های جدید به اعتبارسنجی گزاره‌ها بپردازند.
حجت‌الاسلام توحیدی نیا،با بیان اینکه بیشتر محققان ما از بیان روش خود در فهم منابع متقدم دوری می‌کنند، گفت: محققان کمتر سراغ روش و اصول برداشت از گزاره‌ها و روش‌های تحلیل منابع متقدم رفته‌اند، گرچه کارهای خوبی هم در حال انجام است و نباید منکر آن شد. حدود و ثغور استفاده از منبع و روش استفاده از آن از مباحث مهم است که متاسفانه کمتر در تحقیقات کنونی مورد توجه است و از نقاط ضعف ما هست چون صرف متقدم بودن منبع بدون سنجش ملاک و معیار آن، کفایت نمی‌کند.
وی تاکید کرد: صدوق تلاش کرده از مجموع قرائن برای اعتبار اخبار بهره ببرد؛ دو رویکرد صدوق در نقل اخبار شامل بینش نص‌گرایی انتقادی و بینش فضیلت‌گرایانه در امام‌شناسی است. صدوق هر چند تصریح به منابع خود در عیون ندارد، ولی با توجه به اطلاعات اسناد روایات می‌توانیم به منابع مورد استفاده او پی ببریم؛ صدوق سفرهای متعددی داشته و بسیاری از اخبار خود را در این سفرها و به صورت شفاهی دریافت کرده و در عین حال بسیاری از مکتوبات هم در اختیار ایشان بوده است.
حجت‌الاسلام توحیدی‌نیا بیان کرد: دسترسی به منبع اصلی شیخ صدوق در اعتماد به گزاره‌های این کتاب بسیار مؤثر است، همچنین شناسایی عناصر مؤثر بر زبان و مضامین کتاب هم در این زمینه مؤثر است، مثلا زیدبن علی در صدد قیام بود، ولی امام صادق(ع) تأیید و تأکیدی بر آن نداشتند گرچه بعد از قیام نوعی همراهی را ابراز کردند؛ امام رضا(ع) هم اشاره به زیدبن علی دارد؛ صدوق از امام رضا(ع) نقل فرموده که در واقع تایید کار زید بوده است. لذا کمتر منبعی مانند عیون وجود دارد که به زید و مدح و تأیید قیام او پرداخته باشد.
وی اضافه کرد: مهم است که ما در عین بهره‌مندی از فرمایشات امام رضا(ع) در عیون برای هر مسئله سراغ این منبع نرویم؛ مثلا برخی محققان برای کشف سیستم اطلاعاتی امن‌تر و کارآمدتر سراغ سیره امام می‌روند؛ ممکن است مواردی در سیره بیابیم که اصول کلی به ما بدهد، ولی در برخی ارجاعات داده شده به عیون می‌بینیم که هیچ برداشت کلی از اقدام امام نمی‌توانیم داشته باشیم چون محقق به مرزهای معرفت‌بخشی آموزه‌ها بی‌توجه بوده است.
حجت‌الاسلام توحیدی‌نیا بیان کرد: کتبی با عناوین سیره و سبک زندگی رضوی نوشته می‌شود و وقتی مراجعه می‌کنیم که گاهی چند جلد هم هست؛ نویسنده برای زندگی امروز فرضیاتی در نظر گرفته سپس سراغ عیون رفته و در بسیاری از موارد می‌بیند، منابع پاسخگوی همه موارد نیست لذا آیات قرآن، روایات ائمه دیگر و حتی مباحث عقلی و برداشت‌های شخصی را ذکر می‌کنند و کمتر از امام رضا(ع) مطلبی بیان می‌شود که این کار عالمانه و محققانه نیست.
یادآور می‌شود، سلسله نشست‌های مرتبط با عیون اخبارالرضا(ع) از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی تا پایان ماه صفر برگزار خواهد شد.
انتهای پیام
