حجت الاسلام والمسلمین حسین بنیادی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با اشاره به موضوع «عقلانیت رفتاری در سیره نبوی» گفت: درس‌آموزی از سیره نبوی و ائمه معصومین(ع) بهترین نوع اقتدا و عمل در شیوه و سبک زندگی است که تطابق و تؤامانی شرع و عقل را در اندیشه و عمل انسان‌ها ایجاد می‌کند.
نائب رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه ادامه داد: حجیت سیره معصومین(ع) و متشرعین نه تنها در احکام شرعیه بلکه در مجموعه معارف دینی، قابل استناد است، چرا که زندگی مبتنی بر الگوی جامع رفتاری، موجب سیر همراه با سلامت زندگی انسان و در ادامه، اعمال و رفتاری که روح شرع در آن دمیده شده و عقل سلیم بر آن سایه افکنده و کردار صحیح و اعمال صالح انسان را رقم بخورد.
این استاد حوزه با بیان این که: ”عقلانیت رفتاری یا رفتار عقلانی” از جمله عناوینی است که از آیات قران کریم و کلمات معصومین (ع) اخذ شده، افزود: توجه و تأکید دین مقدس اسلام بر اتخاذ رفتار متناسب با شرع و عقل، از آن جهت است که رفتار بشر با آموزه‌های وحیانی، حکمت‌های عقلانی و منش عقلائی همراه باشد که نتیجه آن سلامت زندگی و عاقبت نیک است.
وی ادامه داد: آنچه مهم به نظر می‌رسد، پیاده‌سازی و بکار بستن عقل در امورات فردی و اجتماعی است که مقدمه آن شناخت از اصول ”زیست عقلائی” است. قران کریم علاوه بر بکار بستن عقل در فهم امور، در موارد مختلف، بشرِ فاصله گرفته از عقلانیت را مورد مواخذه قرار می‌دهد. شناختی که حیات حیوانی را به حیات انسانی به معنای الهی بودن آن، تبدیل می‌کند.
عقلانیت جامع در سیره نبوی
حجت الاسلام والمسلمین بنیادی گفت: اولین روایت کتاب شریف تحف‌العقول، سفارش‌های نبی‌اکرم(ص) به امیرالمؤمنین امام علی(ع) اختصاص یافته، در دومین فراز از این روایت، رسول خدا(ص) فرمود: «یا علی انَّه لا فقرَ اَشَدُّ مَن الجَهل و لا مالَ اَعودَ مِن العقل» نهایت فقر، جهل و نهایت ثروت، عقل است، این نگاه و بیان به جهل و عقل، نگاهی بنیانی است که جهل را منشاء تمام فقرها و عقل را مبنای تمام دارائی‌ها و داشته‌ها، معرفی می‌کند.
نائب رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه اضافه کرد: جنود عقل، جبهه‌ی عقلانیت و جنود جهل، جبهه‌ی جهالت را تشکیل می‌دهند، از این‌رو انسان مؤمن همواره باید به این موضوع توجه داشته باشد که در جبهه و میدان عقل و عقلا قرار گرفته و یا در جبهه و میدان جهل و جهّال؛ موضوعی که سیره‌ی نبوی را براساس اصالت وحی و اطاعت از خداوند و ضرورت تعقل در رفتارها، تشکیل می‌دهد.
این استاد حوزه افزود: آنچه که در این بخش گفته شد، نگاه جامع به عقل و عقلانیت در سیره پیامبر اکرم(ص) بود و در حقیقت مبنای رستگاری و کمالات بشر می‌باشد که ”عقلانیت، عین معنویت و معنویت، عین عقلانیت” معنی می‌شود و امام صادق(ع) در این مورد فرمود «العقل دلیل المؤمن؛ عقل راهنما و دلیل مؤمن است».
شعبه‌های عقل تمام امور بشر را دربر می‌گیرد
این استاد حوزه افزود: روایت دیگری که پس از روایت مذکور در تحف‌العقول آمده، کلامی از پیامبر(ص) در جواب شمعون بن لاوی بن یهودا می‌باشد که فردی یهودی و از علمای! یهودی است که پس از شنیدن جواب‌های جامع پیامبر(ص) درباره سوالاتش پیرامون عقل، اسلام آورد، شمعون سوالاتش را از عقل، چگونگی، شاخه ها و انواع آن پرسید، جواب‌های رسول خدا صلی الله علیه و آله به قدری جامع و کامل است که هر شخصی را به حقیقت عقل و جریان عقلانیت در تمام امور بشر، آگاه و قانع می‌سازد.
وی اظهار داشت: در بخشی از این روایت، رویکردهای عقل در مواقع و مواضع زندگی به صورت کامل بیان گردیده، می‌فرماید:«از عقل، بردباری منشعب شد و از بردباری، دانایی و از دانایی، رهیابی و از رهیابی، پاکدامنی و از پاکدامنی، خویشتنداری و از خویشتنداری، حیا و از حیا، وقار و از وقار، مداومت در کار خوب و از مداومت کار خوب، نفرت داشتن از بدی و از ناخوش داشتنِ بدی، پیروی از راهنمای خیرخواه» سپس پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «برای هر کدام از این امور ده‌گانه، ده امر دیگر منشعب می‌شود» که بیان‌گر تأثیر خردورزی در کیفیت زندگی و حیات طیبه می‌باشد و در پرتو رفتار همراه با عقلانیت ”سبک و سلوک متعالیه زندگی” محقق می‌گردد.
نائب رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه ادامه داد:. به هر صورت آنچه مهم است، جایگاه و تأثیر بکار بستن عقل در فکر، فرهنگ و روش زندگی انسان‌ها، در بیان و سیره نبوی صلی الله علیه و آله می‌باشد.
عقل تدبیر و خردورزی در امور
حجت الاسلام والمسلمین بنیادی با بیان این که تأمل، تفکر و اندیشه کردن در اجرای امور و اندیشه کردن در عاقبت کار، از مهم‌ترین مفاهیم ”تدبیر عقلانی” است که به آن ”عقل تدبیر” نیز گفته می‌شود گفت: توجه به اینکه سرآغاز و سرنوشت کارها، بر اساس تعقل، رقم می‌خورد و معاش را در مسیر حق و معاد را با فوز و فلاح همراه می‌کند، اهمیت عقل تدبیر را در یک امتداد مورد اطمینان قرار می‌دهد که حسنات دنیا و آخرت را در پی دارد.
این استاد حوزه عنوان کرد: پیامبر اکرم(ص) در یکی از فقرات روایت مذکور در ابتدای سخن، به اهمیت عقل تدبیر، تصریح می‌فرماید که:«لا عقل کالتدبیر».
تدبیر در امور فردی و تدبیر در امور جامعه
وی بابیان این که تدبیر گاهی در امور و رفتار فردی، معنا پیدا می‌کند و گاهی در تدبیر امور جامعه اظهارداشت: هر چند هر دو قسم برای آحاد و افراد جامعه به دلیل زیست اجتماعی بشر مهم است، اما درباره انسان‌های مسئول و مؤثر در جامعه، معنای پر رنگ‌تر و برجسته‌تری پیدا می‌کند.
حجت الاسلام والمسلمین بنیادی گفت: رفتار همراه با عقلانیت که در آن اندیشه، محاسبه و عاقبت‌اندیشی نهفته شده باشد، سیر جامعه را معلوم و اهداف و مقاصد را برای حرکت اجتماعی، مشخص می‌کند.
نائب رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه با بیان این که سعادت اجتماعی بشر به دو امر مهم تدبیر فرد برای گذران زندگی سعادتمندانه و تدبیر رهبران و مسئولان برای قرار دادن جامعه بر مدار حق و عدالت و جهت دادن جامعه به سوی آنچه خداوند متعال از بشر، طلب کرده است، بستگی دارد، ادامه داد: اوامر الهی مبتنی بر مصالح و حکمت‌هایی است که رسیدن بشر به کمالات دنیوی و اخروی، در پرتو عمل به آنها محقق می‌گردد.
این استاد حوزه گفت: این نگرش، یعنی قرار گرفتن جامعه در مسیر اطاعت از دستورهای خداوند، نقطه روشنی از عمل عقلانی در تدبیر امور جامعه است که سیره عملی و سنت قطعی رسول‌خدا(ص) در هدایت جامعه می‌باشد که شکل‌گیری حکومت نبوی در پرتو همین اصل بوده، اصلی که در آن ایمان و اخلاق، ایمان و علم، ایمان و معاش، ایمان و معاد، ایمان و برقراری عدالت، ایمان و استقامت، ایمان و جهاد، ایمان و رسیدن به کمالات سرآمد تمام مذاهب و مکاتب توحیدی و غیر توحیدی است.
وی افزود: این جامعیت سیره نبوی نشانگر، نظامات جامعی است که برای تحقق جامعه در تراز اسلامی، در سیره‌ی پیامبر(ص) وجود دارد، سیره‌ای که برگرفته‌ی از وحی و قران کریم و مطابق با عقل است؛ نمی‌توان و نمی‌شود جامعه را به حق مطلق و لقاء ربّ هدایت نمود اما اسباب، روش و وسائط این سیر را در اختیار نداشت و بیان نکرد.
عقلانیت و استقامت در برابر ظالمین در سیره نبوی
نائب رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین حوزه ادامه داد: ۲۳ سال دوران نبوت پیامبر اکرم(ص) در دوران حیات حضرت، همراه و مملو از خیانت‌ها و دشمنی‌های کفار، مشرکین و ملحدینِ متعصب و لجوجی بوده که جز به منافع و سیطره ظلم خود بر جامعه، به چیز دیگری فکر نمی‌کرده‌اند، ایجاد و اصرار بر انحرافات عقیدتی و فرهنگی که فرهنگ جاهلیت را در خود داشته است.
حجت الاسلام والمسلمین بنیادی گفت: ظلم‌هایی که حقوق انسانیِ انسان‌ها را پایمال می‌کرده، بخشی از ستم ستمکاران و مستکبرینی بوده که حصر، قتل و غارت را به عنوان راه تفوّق بر جبهه‌ی حق، یک اصل برای آنان بوده، سوالی که مطرح می‌شود این است که تدبیر و اصل در برابر جبهه‌ی متحد در ظلم چیست؟.
وی ادامه داد: آیا ترس و تسلیم است که خواسته ظالمین است؟ یا استقامت و پایداری در برابر ظلم؟ تدبیر عقلائی کدام را می‌گوید؟ شناخت سیره نبوی در تمام زمینه‌ها مهم است اما آنجا که در برابر ظالمین قرار گرفته‌ایم مهم‌تر است. إمامُ علیٌّ علیه السلام در بیانی نورانی می‌فرماید: «ثَمَرَةُ العَقلِ الاستِقامَةُ؛ ثمره‌ی خرد، استقامت (پایداری در راه حق) است»
چرا ترسوها حق ندارند اسم عقلانیت را بیاورند
این استاد حوزه با اشاره به سخنان اخیر رهبر انقلاب، گفت: رهبر معظم انقلاب در سخنان اخیرشان به نکته‌ی بسیار مهمی در رابطه با عقلانیت تصریح کردند و فرمودند:« بعضی‌ها اسم عقلانیت و عقل را می آورند، اما منظورشان ترس، انفعال و فرار از مقابل دشمن است در حالی‌که فرار کردن و ترسیدن، عقلانیت نیست...».
حجت الاسلام والمسلمین بنیادی گفت: این بیان معنادار حقیقت سیره‌ی نبوی در برابر جبهه‌ی ظالمین و مستکبرین است، دشمنانی که با تمام قدرتشان، از اهرم‌های تهدید و تحریم استفاده کرده‌اند تا ملتی که اراده کرده است تا در مسیر حق قرار گیرد و این مسیر را ادامه دهد را به زانو درآورند و هدفشان تسلیم چنین ملتی است؛
وی عنوان کرد: در برابر این دشمن، ترس و تسلیم به معنای جهالت و نابودی است نه فقط یک شکست؛ در مقابلِ رویکرد تسلیمی، ایستادگی و تقویت جبهه‌ی حق، عین عقلانیت و شجاعت است.
۳۱۳/۴۰
