خبرگزاری حوزه | نخستین آیاتی که بر قلب پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله نازل شد پنج آیه از اول سوره‌ی علق بود که در این آیات خداوند پیامبر را مخاطب قرار داده، می‌فرماید:
اقرأ باسم ربک الذی خلق(۱) خلق الانسان من علق(۲) اقرأ و ربک الاکرم(۳) الذی علم بالقلم(۴) علم الانسان ما لم یعلم(۵)
بخوان به نام پروردگارت که جهان را خلق کرد/ همان کسی که انسان را از خون بسته‌ای خلق کرد / بخوان که پروردگارت از همه بزرگوارتر است / همان کسی که به وسیله‌ی قلم تعلیم نمود / و به انسان آنچه را نمی‌دانست یاد داد.
و به این ترتیب پایه‌ی اسلام از همان آغاز بر تعلیم و تعلم نهاده شد. سرآغاز وحی، یک حرکت علمی بود آن هم توسط مردی که تا آن زمان نه درسی خوانده بود و نه مشقی نوشته بود و خدا می‌خواست این حرکت عظیم، معجزه‌ای برای پیامبرش باشد.
روزی که این آیات نازل شد نه تنها در محیط حجاز که محیط جهل و جاهلیت بود، هیچ‌کس برای علم ارزش قائل نبود و در سرتاسر حجاز به عدد انگشتان دست خواندن و نوشتن نمی‌دانستند، بلکه در دنیای متمدن آن روز هم علم و دانش و خواندن و نوشتن از اهمیت ناچیزی برخوردار بود.
اما امروز به جرأت می‌توان گفت که پیشرفت دانش و تمدن بشر بر محور قلم و آنچه قلم می‌نگارد می‌چرخد.
قلم در پیشرفت رشد بشر، آنقدر اثرگذار است که خداوند در سوره‌ی قلم به آن قسم یاد می‌کند و می‌فرماید:
«ن، و القلم و ما یسطرون» سوگند به قلم و آنچه را با قلم می‌نویسند. (آیه یک سوره قلم)
پیدایش قلم و خط از مهمترین رویدادهایی بود که در زندگی بشر اتفاق افتاد. همین امر باعث شد پس از آن تاریخ هم نگاشته شود و از همان زمان دوران زندگی انسان به دو دوره‌ی تاریخ و ما قبل تاریخ تقسیم شد.
با ابداع قلم، انسان قادر شد که یافته‌های خود را به دیگران انتقال بدهد، تجربه‌های خود را در اختیار دیگرانسانها قرار دهد، زندگی خود را بنویسد و هر آنچه برایش رقم می‌خورد را به واسطه‌ی قلم تثبیت کند.
در این میان مسلمانان به قدری در علم و دانش پیشرفت کردند که توانستند صادر کننده‌ی علوم به جهان باشند و این نور علم و دانش مسلمین بود که بر صفحه‌ی اروپای تاریک قرون وسطی تابید و آنها را وارد عصر تمدن ساخت.
حال سؤال اینجاست که اگر نویسنده یا دانشمندی بنویسد و آنچه نوشته شده در طول قرن‌ها خوانده نشود، آیا باز هم بشر به این پیشرفت های علمی دست پیدا می‌کرد؟ این جاست که بعد از اهمیت قلم و نویسندگی باید به اهمیت خواندن و کتابخوانی اشاره کرد؛ چراکه اگر خواننده‌ای وجود نداشته باشد، نوشتن معنا و مفهومی نخواهد داشت.
این خواننده است که به نوشته هویت می‌دهد و باعث ایجاد انگیزه در نویسنده می‌گردد.
دین مبین اسلام و کلام خدا نیز برای مطالعه و کتابخوانی ارزش فراوانی قائل شده است. اهمیت این موضوع تا بدینجاست که معجزه‌ی پیامبر اکرم(ص) از نوع کتاب است و در این کتاب مقدس هم خداوند تبارک و تعالی در اولین آیاتی که بر پیامبرش نازل نموده، وی را امر به خواندن کرده است.
واژه‌ی کتاب در قرآن کریم ۲۵۵ بار و به اشکال مختلف ذکر شده است. مثلا گاهی از واژه‌ی کتاب برای اشاره به کتابهای آسمانی پیامبران همچون، تورات، انجیل و زبور استفاده شده است. در برخی از مواقع نیز معنای کتاب، کتبی است که اعمال بندگان را ثبت و ضبط می‌کند. در برخی از آیات نیز کتاب را به معنای صفحه‌ای که جزئیات نظام عالم هستی در آن ثبت و ضبط شده یعنی همان لوح محفوظ به کار رفته است؛ بنابراین مطالعه، کتابخوانی و تحصیل علم از مستحبات مؤکد در اسلام است.
پس بر ما که پیروان این دین آسمانی هستیم واجب است که به این امر بیش از پیش اهمیت دهیم و کتاب و کتابخوانی را در جامعه ترویج دهیم.
متأسفانه در سالهای اخیر با پیشرفت شبکه‌های مجازی میل به مطالعه‌ی کتاب بسیار کم شده است. روش مطالعه‌ی افراد تغییر کرده و دریافت اطلاعات از فضای مجازی، جای مطالعه را گرفته است در صورتی‌که چیزی که ما از فضای مجازی دریافت می‌کنیم صرفا اطلاعات است و اطلاعات لزوما به معنای علم و دانش نیست.
دانش آموزان و دانشجویان به کتب درسی خود بسنده می‌کنند و فراتر از آن مطالعه‌ای ندارند. سرانه‌ی مطالعه در کشور ما بسیار پایین بوده که آمار نگران کننده‌ای است.
حال وظیفه‌ی ما به عنوان معلم یا مبلغ در این برهه از زمان چیست؟
راهکارهای زیادی برای ترغیب جوانان و نوجوانان به امر مطالعه پیشنهاد شده که ما به چند نمونه از آن اشاره می‌کنیم.
۱- برپایی نمایشگاه و فروشگاه کتاب در فضاهای فرهنگی مثل مسجد و مدرسه و ارائه‌ی کتاب با تخفیف.
۲- ایجاد کلاس مطالعه و تحقیق و ترغیب دانش آموزان به پژوهش از طریق کتاب، نه مراجعه به فضای مجازی.
۳- اهداء کتاب در مناسبت‌های گوناگون با رعایت اصول روانشناختی.
۴- تسهیل در عضویت بچه‌ها در کتابخانه و برداشتن موانع.
۵- برگزاری مسابقه‌ی پرسش از کتاب‌ها به منظور تشویق به کتابخوانی.
۶- در مناسبت ها کتابهای مربوط به آن موضوع را معرفی و از آنها استفاده کنیم.
۷- کمک گرفتن از خانواده‌ها به این صورت که در جلسات مشاوره با اولیاء، موضوع ترویج مطالعه و کتابخوانی و نقش خانواده در این زمینه را بازگو کنیم و راهنمایی‌های لازم را به آنها ارائه دهیم.
ان شاءالله که بتوانیم با گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی نقش مؤثری در ارتقاء جامعه‌ی اسلامی‌مان داشته باشیم.
لیلا منظری - گروه تبلیغی لبخند خدا
