دکتر حسن بشیر در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با اشاره به این که کتاب «روش عملیاتی تحلیل گفتمان» به زودی منتشر می شود، ابراز داشت: در این کتاب تلاش بر روشمند کردن شیوه تحلیل گفتمان بوده و سعی شده با فرآیندسازی روش تحلیل گفتمان، شیوه ای مناسب، مشخص، عینی و نسبتاً ساده را برای اجرا ارائه کنیم.

وی با بیان این که گفتمان در حقیقت فکری است که در جامعه غلبه می یابد، افزود: هر فکر و ایده ای در جامعه مورد توجه مردم نیستولی برخی افکار و ایده ها که مستقیم با مسائل مرتبط با جامعه قرار می گیرند و از قدرت معنایی مناسبی برخوردار هستند، به گفتمان تبدیل می شوند. بنابراین، گفتمان ها، افکار مسلط بر جامعه هستند. از سوی دیگر هر گفتمانی تلاش می کند برای غلبه یافتن، دیگر گفتمان ها در حوزه های مشابه را به حاشیه براند. به عبارت دیگر، نوعی از کشمکش در این زمینه مداوم وجود دارد چون طرح افکار مختلف به هیچ وجه متوقف نمی شوند و این حرکت دائم است.

این استاد دانشگاه موضوع مهم دیگر در این زمینه را تاثیر گفتمان و تحلیل گفتمان بر زندگی مردم دانست که در حقیقت چه فایده ای برای جامعه دارد و بیان داشت: در رابطه با اصل گفتمان و تاثیر آن بر جامعه اصولاً گفتمان، موتور محرکه جامعه برای تحقق افکار مطلوب است. هیچ جامعه ای از فکر و گفتمان خالی نیست و این افکار هستند که با عملیاتی کردن آنها می توان به دستاوردهای مهم و مفید در جامعه دست یافت.

وی خاطرنشان کرد: در حقیقت بدون گفتمان، هیچ جامعه ای نمی تواند افکار مختلف را برای اجرا و تحقق در زندگی انتخاب کند و این موضوع در رابطه با چگونگی زندگی کردن بسیار مهم است. جامعه باید گفتمان ها و در حقیقت افکار مختلف را شناسایی و به عنوان راهبردهای اساسی برای زندگی انتخاب کند. طبیعی است گفتمان ها تلاش می کنند که در یک فرایند رقابتی خودشان را به جامعه شناسایی کرده و بر آن مسلط شوند تا مورد پیروی قرار گیرند.

وی درباره نقش تحلیل گفتمان برای رسیدن به ارزیابی واقعی گفتمان ها گفت: در مورد تحلیل گفتمان آنچه مسلم است این که برای شناخت، فهم و ارزیابی گفتمان ها نیازمند تحلیل گفتمان هستیم. در حقیقت تحلیل گفتمان، شاخص ارزیابی گفتمان هاست و بدون این تحلیل نمی توان به ارزیابی واقعی گفتمان ها رسید.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در تشریح اهمیت تحلیل گفتمان یادآور شد: یکی از راه های طرح و گسترش گفتمان ها، رسانه ها هستند. رسانه ها با طرح پیام ها، محتواها و تحلیل های مختلف، مهمترین کانال طرح و معرفی گفتمان ها و در حقیقت افکار مختلف در جامعه هستند. ما برای شناخت عمیق‌تر، فهم مناسب‌تر و ارزیابی درست تر، نیازمند تحلیل این پیام ها و محتواها هستیم.

وی تاکید کرد: در این زمینه سواد رسانه ای حوزه ای است که متولی همین تحلیل و ارزیابی است. بدون سواد رسانه ای نمی توان گفتمان ها، افکار، پیام ها و مسائل مختلف را تحلیل کرد. بنابراین، جامعه ای که با سواد رسانه ای آشنایی ندارد، نمی تواند گفتمان ها و در حقیقت افکار مختلف را برای پیروی کردن و اجرایی کردن ارزیابی کند.

وی افزود: با این دیدگاه می توان گفت که اصولاً شناخت شیوه های معروف و اجرایی کردن تحلیل گفتمان به ویژه  همراه آشنایی با سواد رسانه ای می تواند جامعه را در مقابل بسیاری انحرافات، عملیات روانی، شایعه ها و غیره بیمه کند.

بشیر همچنین در ادامه با اشاره به این که یکی از مشکلات روش های موجود تحلیل گفتمان، عدم ارائه نمونه های مشخص از شیوه پیاده سازی برای انجام تحلیل گفتمان است، گفت: این ابهام، در انجام تحلیل گفتمان باعث شده بسیاری تحلیل ها شکل برداشت های فردی پیدا کند. تلاش کتاب «روش عملیاتی تحلیل گفتمان» روشمند کردن شیوه تحلیل گفتمان است.

وی اضافه کرد: در حقیقت، این کتاب تلاش می کند با فرایندسازی روش تحلیل گفتمان، شیوه ای مناسب، مشخص، عینی و نسبتا ساده را برای اجرا ارائه کند. با مطالعه و اجرای روش معرفی شده در این کتاب می توان اطمینان یافت که با یک شیوه مشخص تحلیل گفتمان را انجام داد. در این زمینه مقالات علمی-پژوهشی، پایان نامه های ارشد و رساله های دکتری گوناگونی هستند که با این روش انجام گرفته اند.

بر اساس این گزارش، کتاب روش عملیاتی تحلیل گفتمان از چهار فصل تشکیل شده و به چیستی گفتمان و تحلیل گفتمان، روش تحلیل گفتمان، اصول نظری روش بشیر برای تحلیل گفتمان، روش عملیاتی بشیر برای تحلیل گفتمان می پردازد.

فصل اول با عنوان «چیستی گفتمان و تحلیل گفتمان» در صدد تبیین معنای گفتمان و تحلیل گفتمان است. برای این مبحث مهم، لازم بود مروری اجمالی به مراحل مختلف پژوهش شود. به اعتقاد نگارنده، علاوه بر روش های کمی، کیفی و ترکیبی، مرحله فراترکیبی یا «مطالعات میان رشته ای» عصر جدیدی را در پژوهش آغاز کرده که کاملا با مراحل و دوره های قبلی متفاوت می باشد.

فصل دوم تحت عنوان «روش های تحلیل گفتمان» در صدد تبیین روش های مختلف تحلیل گفتمان است. یکی از دلایل آن، علاوه بر آشنا شدن با روش های مزبور، تشخیص تفاوت میان روش پیشنهادی با آن روش هاست. در این رابطه روش‌های تحلیل گفتمانی وان دایک، فرکلاف، لاکلاو و موفه، و جی به طور اجمالی تشریح می شوند.

فصل سوم با عنوان «اصول نظری روش بشیر برای تحلیل گفتمان» تبیین شده است. در این زمینه اصول علمی و نظری روش بشیر، مفاهیم مؤثر در ظهور مفهوم گفتمان، چارچوب مفهومی روش بشیر، مفروضات روش بشیر، اصول عملیاتی روش بشیر، و در نهایت مراحل فرایندسازی معنایی در روش بشیر مطرح شده اند.

فصل چهارم با عنوان «روش عملیاتی بشیر برای تحلیل گفتمان» روش بشیر به شیوه تفصیلی مطرح و به گونه ای تنظیم شده که چنانچه خوانندگان کامل مطالعه کنند می توانند با نمونه های مطالعاتی ارائه شده در فصل پنجم، به خوبی با این روش و تطبیق آن آشنا شوند.

۳۱۳/۸