به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین محمد جعفر طبسی در مطلبی به تفسیر برخی آیات ولایت از زبان امام محمد باقر علیه السلام پرداخت که بدین شرح است:
اوّل ماه مبارک رجب ولادت با سعادت پنجمین آسمان خورشید امامت، امام محمّد باقر(ع) است. آن حضرت(ع) در سال ۵۷ ق در مدینه منوّره متولّد شدند و در سال ۱۰۴ق در دوره هشام بن عبدالملک به شهادت رسیدند و در کنار پدر بزرگوارشان امام سجّاد(ع) در بقیع به خاک سپرده شدند.
در این یادداشت کوتاه نیم نگاهی به تفسیر و تأویل برخی از آیات مربوط به جدّ بزرگوارش امیرالمؤمنین(ع) خواهیم داشت.
در اینکه چند آیه از آیات قرآن درباره امام علی(ع) نازل شده، مورد اختلاف است.
جناب ابن‌عساکر دمشقی شافعی(م۵۷۱ق) از مفسّر معروف قرآن ابن‌عبّاس روایت کرده که سیصد آیه درباره ایشان نازل گشته است. (تاریخ دمشق، ج۴۵، ص۲۷۸)
چه خوب است برخی از این روایات را از زبان امام معصوم محمّد باقر(علیه‌السلام) بشنویم:
۱) فرات کوفی(م قرن‌چهارم) ذیل آیه شریفه «الَّذینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ» (الأنعام/۸۲) روایتی را از ابان بن تغلب نقل کرده که: «به امام محمد بن علی (باقر(ع)) درباره این آیه پرسیدم. فرمود: ای أّبان! شما می‌گویید این آیه درباره شرک‌ورزیدن به خداست. ما می‌گوییم این آیه درباره امیرالمؤمنین(ع) نازل شده است. زیرا به اندازه چشم بر هم زدن به خداوند شرک نورزید و هرگز لات و عزّی را نپرستید. آنگاه فرمود: او نخستین کسی است که با پیامبر(ص) نماز گزارد و او را تصدیق کرد. (تفسیر فرات کوفی، ص۱۳۴)
یقینا نخستین کسی که با رسول‌خدا(ص) نماز خواند و ایمان آورد، امیرالمؤمنین(ع) است. مطلبی که در منابع مهمّ اهل سنّت هم بدان تصریح شده است.
جناب «مزی» از ابن‌عباس شاگرد برجسته امام علی(ع) نقل می‌کند که: «علی(ع) چهار ویژگی دارد که برای کسی جز او نیست: او در میان عرب و عجم اولین کسی است که با پیامبر(ص) نماز گزارد ...»(لعلی اربع خصال لیست لاحد غیره ...تهذیب الکمال، ج۲۰، ص۴۸۰)
۲) عیاشی از ابوبصیر از امام باقر(ع) ذیل آیه شریفه «وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْسانا ...»(النساء/۳۶) نقل کرده که فرمود: «همانا رسول خدا(ص) و علی(ع) دو والد (پدر این امّت) هستند (که باید به آنان نیکی کرد)» (تفسیر عیّاشی، ص۲۴۱ إنّ رسول‌الله أحدالوالدین...)
۳) فرات کوفی به سند خود از امام باقر(ع) نقل کرده که فرمود: ولایت علی‌بن ابی‌طالب(ع) همان ریسمان محکمی است که خداوند متعال فرمود: «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا ...» (آل عمران/۱۰۳) «و همگی به ریسمان خداچنگ زنید، و پراکنده و گروه گروه نشوید» هر کس به او چنگ زند مؤمن است و کسی که او را رها کند، از ایمان خارج شده است.» (تفسیر فرات، ص۹۰، ولایة علی‌بن ابی‌طالب الحبل الذی ...)
۴) جناب حاکم‌حسکانی حنفی مذهب قرن پنجم از ابان بن تغلب اینگونه نقل کرده است: «از امام باقر(ع) درباره این قول خداوند «عَنِ النَّبَإِ الْعَظیمِ» (النبا/ ۲) پرسیدم. فرمود: آن خبر بسیار بزرگ و پر اهمّیت علی(ع) است که (امت اسلامی) درباره او اختلاف کردند. زیرا درباره رسول‌خدا(ص) اختلافی وجود ندارد.» (شواهدالتنزیل، ج۲، ص۴۱۷ النبأ العظیم علیّ(ع)...)
۵) نیز حسکانی به سند خود از جابر از امام باقر(ع) نقل کرده که فرمود: «وقتی این آیه «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» (النحل/۴۳) نازل شد، علی(ع) فرمود: ما همان «اهل ذکر» هستیم که خداوند عزّ و جلّ در کتابش آن را قصد نموده است.» (شواهدالتنزیل، ج۱، ص۴۳۵ـ۴۳۶ لمّا نزلت هذه الآیة ...»
۶) فرات‌کوفی به سند خود از ابان بن تغلب از امام باقر(ع) نقل کرده که فرمود: (آیه شریفه) «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقینَ» «التوبة/ ۱۱۹) «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از خدا پروا کنید و با صادقان باشید» یعنی با علی(ع) باشید.» (تفسیر فرات، ص۱۷۳ قال مع علی(ع))
نکته قابل درنگ در غالب این روایات تفسیری آن است که از طریق جناب ابان بن تغلب(م۱۴۱ق) نقل شده است. وی از راویان مشهور و مورد اعتماد سه معصوم یعنی: امام‌سجاد(ع)، امام‌باقر(ع) و امام صادق(ع) بوده است. نجاشی(ره) می‌نویسد: «او نزد امام علی‌بن الحسین(ع)، امام باقر(ع) و امام‌صادق(ع) منزلت و جایگاه خاصّی داشت...امام صادق(ع) درباره او فرمود: «ابان بن تغلب از من سی هزار روایت نقل کرده است» (رجال‌نجاشی، ص۱۰، ۱۲) أبان بن تغلب در علوم مختلفی چون: قرآن، حدیث، فقه، لغت و نحو پیشگام بوده است. (همان، ص۱۱) کتاب تفسیر «غریب‌القرآن» از جمله آثار ارزشمند اوست. هنگامی که امام صادق(ع) خبر وفاتش را شنید، فرمود: «به خدا سوگند، مرگ او قلبم را به درد آورد!»(همان، ص۱۰)
۱۸:۰۱ - ۱۴۰۰/۰۵/۰۶