به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا در آیین رونمایی از «رشته فقه السیاسه» که به همت موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) تهران، در محل این موسسه و از طریق مجازی برگزار شد، با اشاره به تخصصی شدن و انشعاب علوم، اظهار داشت: دانش ها دو گونه اند یکسری دانش ها، کلان دانش هستند و یکسری دانشهای خاص. دانش هایی که کلان هستند مجموعه دایرة المعارفی از علوم مختلف است و از طرفی یکی از راه‌های تولید علم این است که این کلان دانش ها، خرد و تخصصی بشوند و تبدیل به دانش های خاص بشوند.
وی افزود: با همه تلاش هایی که انجام شده، هنوز علم سیاست اسلامی نداریم! البته مجموعه شاخه ها و گرایش های مختلفی مثل فقه سیاسی، فلسفه سیاسی، کلام سیاسی جمع شدند و یک دانشی را به نام سیاست اسلامی مطرح کردند، اما هنوز به معنای علم و یک نظم خاص معرفتی نداریم، اما به هر حال این شاخه ها گامی است در راستای اینکه ما به سمت تولید علم سیاست اسلامی برویم.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: فقه همچون یک دایرة المعارف است که بسیاری از دانش های زندگی مخصوصاً علوم انسانی در درون آن وجود دارد. بخش عملی و رفتاری سیاست اسلامی از درون فقه باید بیرون بیاید. همان طوری که بخش اعتقاداتش از کلام بیرون می آید، بنابراین علم سیاست الان در درون این دایرة المعارف خوابیده است. مثلا اقتصاد اسلامی و انواع معاملات آن الان در کتب فقهی ما وجود دارد اگر اینها مستقل و تخصصی بشوند دانش های علوم اقتصادی متنوعی ممکن است از دل فقه عنوان دانش های انسانی اسلامی بیرون بیاید و خیلی از دانش های دیگر.
وی ادامه داد: در گذشته به رغم اینکه چنین تلقی وجود داشت که علم فقه، علم مادر است و البته تلقی نادرستی هم نبود و واقعاً هم همین طور بود، اما مشکلی وجود داشت و اینکه دانش فقط در بخش تولید باقی می ماند یعنی در بخش استنباط و اجتهاد در دست نخبگان فقهی یعنی مجتهدان باقی مانده بود و این به انباشت نظریه منجر نمی شد یعنی نظریات متنوعی که اداره کننده زندگی باشد و پاسخی به واقعیات خارجی زندگی باشد، این انباشت اطلاعات کمتر اتفاق می افتاد و چون انباشت اطلاعات اتفاق نمی افتاد، لذا ارتباط عمومی با فقه کم می‌شد و این فقه فقط در انحصار اهل آن باقی مانده بود و نیاز عمومی را پاسخ نمی داد و پاسخگویی آن برای نیاز عمومی در حد توضیح المسائل بود، یعنی از حالت آن فقه به معنای دانشی به دستورالعمل رفتاری تبدیل می‌شد که باید طبق آن عمل می‌کردند، لذا راه تخصصی شدن شاخه ها، گرایش ها و دانش های مضافی مثل فقه السیاسه و فقه الحکومه و چیزهای دیگر که فقه به آن اضافه شود، فراهم نمی‌شد و راه بسته بود.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا ابراز داشت: بعد از انقلاب اسلامی تحول بزرگی در فقه اتفاق افتاد و علاوه بر این که در بخش تولید فعال شد در بخش های روش تولید نیز گسترش پیدا کرد و در ادامه انباشت نظریه اتفاق افتاد، یعنی در بخش سیاست، حکومت، قدرت، دولت و انواع و اقسام بحث های سیاسی و اقتصادی نظریات مختلفی شکل گرفت.
وی گفت: وقتی انباشت نظریه و اطلاعات شکل می گیرد یعنی پارادایم اصول‌گرایی و اخباری‌گری و اینها تقویت می شود و آرام آرام ارتباط عمومی با این دانش هم تقویت می شود وقتی ارتباط عمومی تقویت می شود، دانشگاه های ما از نظریات فقهی استفاده می کنند، سیاست‌مداران، اهل اقتصاد، اهل حکومت و قدرت و این ها از نظریات فقهی استفاده می کنند. در ادامه به مرحله نظام سازی می‌رویم و نظامات زندگی را بر اساس فقه بنا می کنیم و می بینیم که آرام آرام مقوله تخصصی شدن فقه دارد مطرح می‌شود.
این پژوهشگر حوزوی اظهار کرد: اگر بخواهیم به سمت تولید علوم اسلامی انسانی برویم یکی از راه‌ها این است که دانش ها باید تخصصی شود و یکی از راه های تخصصی این است که آرام آرام از دل دانش مادر و کلان دانش و آن دایره المعارفی که به نام فقه داریم بیرون بیایند و فقه السیاسه یکی از آنها است.
حجت الاسلام والمسلمین مهاجرنیا در پایان با بیان اینکه انشعاب علوم یکی از راه هایی است که منجر به تخصصی شدن و تولید علم مخصوصاً در زمینه علوم اسلامی انسانی می‌شود، گفت: با طراحی رشته «فقه السیاسه» قاعدتا اگر بخواهیم به این فکر باشیم که انباشت اطلاعات در شاخه آموزشی رخ بدهد، باید راه و منطق آن را طی کنیم یعنی اگر می‌خواهیم تولید گزاره، نظریه و پارادایم در حوزه فقه و مخصوصاً در حوزه فقه سیاسی بشود باید این انباشت اطلاعات و نظریات هم به صورت آموزشی و هم پژوهشی منطق اش فهم شود، چون جزو علوم رفتاری و کاربردی است و باید واقعیت های خارجی با نیاز خارجی هماهنگ شود تا در زمینه بهره برداری عمومی از آن مخصوصاً در حوزه سیاست، حکمرانی و قدرت به صورت منطقی قابل استفاده باشد. ۳۱۳/۴۲
