خبرگزاری حوزه | حج در میان واجبات الهی نسبت به عبادات دیگر دارای ویژگی خاصی است که این امر به ابعاد وسیع و گسترده‌ی مادی و معنوی مناسک حج مربوط می‌شود.

اکنون این سوال وجود دارد که حج به چه معناست و برجستگی حج در بین سایر عبادات به چه دلیل است؟

حج عبادت مخصوصی است که در زمان و مکان معین به شکل خاصی در جوار بیت الله‌الحرام به منظور اطاعت و تقرب به خدا انجام می‌گیرد؛ بدین جهت انسان برای انجام اعمالی مخصوص، قصد زیارت خانه‌ی خدا می‌کند در صورتی که توانایی مالی برای انجام این واجب را داشته باشد.

از آموزه‌های قرآن چنین بدست می‌آید که مناسک حج از آن جهت که مکان برگزاری‌اش خانه‌ی خدا، کانون توحید، تجلی نشانه‌های روشن الهی، منطقه‌ی امن بین‌المللی و پناهگاه عمومی همه‌ی مسلمانان است از اهمیت خاصی برخوردار است.

 خداوند در قرآن به این موضوع اشاره می فرماید:

« فِیهِ آیَاتٌ بَیِّـنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِیمَ وَمَن دَخَلَهُ کَانَ آمِناً وَلِلّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِینَ »(۹۷ آل‌عمران)

در آن (خانه) نشانه‌های روشن، (از جمله) مقام ابراهیم است و هر کس به آن درآید،  درامان است و بر عهده‌ی مردم است که قصد حج آن خانه را برای خدا نمایند، (البتّه) هرکه توانایی این راه را دارد. و هرکس کفر ورزد (وبا داشتن توانایی به حج نرود، بداند که) همانا خداوند از همه‌ی جهانیان بی‌نیاز است.

از دیگر دلائل اهمیت مناسک حج جامعیت و گستردگی اعمال حج در ابعاد مختلف است که در این بین می‌توان به منافع مادی و معنوی این فریضه‌ی الهی اشاره کرد که در هیچ یک از عبادات دیگر دیده نمی‌شود وخداوند متعال در آیه‌ی ۲۸ سوره‌ی حج به آن اشاره می‌فرماید:

« لیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیَّامٍ مَّعْلُومَاتٍ عَلَی مَا رَزَقَهُم مِّن بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیرَ» (۲۸ حج)

(مردم از هر منطقه‌ای به حج خواهند آمد) تا شاهد منافع گوناگون خویش باشند و در ایام مخصوص حج، خدا را یاد کنند، پس،  گوشت چهار پایان زبان بسته‌ای که رزق‌تان شده بخورید و فقرا را اطعام کنید.

خداوند در این آیه خطاب به حضرت ابراهیم(ع) می‌فرماید: مردم را به حج دعوت نمائید تا از منافع دنیا و آخرت خویش، نظیرصحت‌ بدن، رزق، مال فراوان، بخشش خداوند، بهشت و نورانیت درآن بهره‌مند شوند؛ چون اهل مال دنیا، از حج منافع مادی، اهل عمل و طاعت، شیرینی اطاعت و اهل توحید، رضای خدا نصیبشان می‌گردد.

(لطائف‌الأشارات، ج۲، ص۵۴۰)

از دیگر ویژگی‌های مهم حج که تأثیرگذاری بیشتری نسبت به سایر عبادات بر انسان  دارد تقویت دین و ایمان است؛ از این رو امیرالمومنین علیه السلام می‌فرماید: « اعمال حج دین و ایمان انسان را تقویت می‌کند و به همین جهت است که حج واجب و لازم شمرده شده‌است.» به طوری که اگر حج تشریح نشود اصل دین به سردی می گراید؛ پس ایام حج  مناسب‌ترین فرصت برای تبلیغ و نشر فرهنگ غنی اسلام در میان مسلمانانی است که بر اثر تبلیغات سوء؛ ایمان آنها کم‌رنگ گردیده، لذا بواسطه‌ی این تبلیغ زائرین و حجاج ایمان‌شان تقویت شده و هرکدام با بازگشت به شهر و آبادی خود فرهنگی را با خود برده و نشر می‌دهند که باعث بقا و تقویت دین و  اسلام می‌شود. حضرت زهرا «سلام‌الله‌علیها» در این زمینه می‌فرماید: « حج اصلاح ایمان است» زیرا مناسک حج راهی است برای رسیدن به حقیقت ایمان و انسان بواسطه‌ی اعمال حج، ایمان، اعتقاد و  ناخالصی‌هایش اصلاح می‌گردد.

از ویژگی‌های دیگر حج آثار تربیتی فراوان آن بر زائرین است که گاهی با زیبایی گفتار و اخلاق حسنه نمایان می‌شود؛ چون زائر، خود را مهمان خدا می‌بیند از این رو با دیگران به نرمی و ملاطفت رفتار می‌کند و دشواری‌های سفر را بهتر تحمل می‌کند. پیامبر گرامی اسلام (ص) در این زمینه می‌فرماید: « حجی مبرور است که در آن خوش کلامی و ملاطفت باشد.»

گاهی هم حج‌گزار چون خویشتن را در محضر خدا می‌بیند لذا در مقابل خداوند خضوع و فروتنی می‌کند، به خودسازی و تزکیه‌ی نفس می‌پردازد، از گناه دوری کرده و خودش را به فضایل اخلاقی آراسته  می‌کند.

از مطالب گفته شده چنین بدست می‌آید که اگر بخواهیم جان و روح‌مان تصفیه،  تقرب‌مان به خدا بیشتر، اعتقاد به مرگ و معاد در جان‌ ما رسوخ نموده و فرهنگ غنی اسلام و بنیه‌ی اقتصادی کشورهای اسلامی تقویت گردد و همچنین استقلال، حاکمیت و حریت دینی عینیت یابد و از مشکلات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی یکدیگر آگاه شده و در رفع آن تلاش شود و در یک کلام دین و دنیای ما استوار بماند، بهترین موقعیت، موسم حج است.

نبی اکرم (ص) در این زمینه می‌فرماید:  «کسی که دنیا و آخرت را اراده کند پس باید به زیارت خانه‌ی خدا برود.»

چون حج تنها عبادتی است که همه‌ی عبادات و تمام خیرات دنیا و آخرت را در برمی‌گیرد، لذا برکات حج نه تنها شامل زائران، بلکه شامل حال سایر مردم و گروه‌های مذهبی دیگر هم می‌شود و همگان از فوائد و منافع آن بهره‌مند می‌گردند.

بتول پناهی، عضو گروه صریر