به گزارش خبرگزاری «حوزه» از شیراز، مداحی اهل بیت و نوحه خوانی در سوگ آنان، از جمله کارهایی است که مراسمات مذهبی را زنده نگه داشته است، ائمه نیز از مداحان و ذاکران، تقدیر و تشویق می‌کردند، صله می‌دادند، دعا می‌کردند و برای این کار، فضیلت و ثواب بسیار می‌شمردند.

امام صادق علیه السلام فرموده است: «الحمدلله الذی جعل فی الناس من یفد الینا و یمدحنا و یرثی لنا»، خدا را سپاس که در میان مردم، کسانی را قرار داده که به سوی ما می‌آیند و ما را مدح و مرثیه می‌گویند.

حضرت امام رضا علیه السلام در تشویق دعبل به مرثیه خوانی در ایام عزای حسینی فرمود: یا دعبل! احب ان تنشدنی شعرا فان هذه الایام حزن کانت علینا اهل‌البیت، ای دعبل، دوست دارم برایم شعر بسرایی و بخوانی، چون این روزها، روزهای اندوه ما اهل بیت است.

به بهانه ایام سوگواری حضرت صدیقه کبری (س) با یکی از روحانیون مداح به گفت و گو نشسته‌ایم؛

لطفاً خودتان را معرفی کنید

بسم‌الله الرحمن الرحیم؛ علی‌اصغر احمدی، اگر خدا قبول کند طلبه و مداح اهل‌بیت (ع) هستم.

کار مداحی و روضه‌خوانی را از چه زمانی آغاز کرده‌اید؟

همانند دیگر مداحان که از کودکی علاقه‌مند به این موهبت الهی شده‌اند ما نیز این کار را از همان دوران کودکی شروع کرده‌ایم که به یاد دارم با گذاشتن چند پشتی به عنوان منبر و به دست گرفتن یک لیوان به عنوان میکروفن نوکری را آغاز کردیم و مطالبی را در وادی اهل‌بیت (ع) می‌خواندیم.

سپس به کانون فرهنگی مسجد محله رفته و مکبر شدم، اذان می‌خواندم، بعدها با تشویق خانواده و چند تن از اصحاب مسجد برای نخستین بار یک فراز از دعای کمیل و گاهی هم فرازهایی از دعای توسل می‌خواندم و پس‌ازآن نیز کم کم به مدیحه‌سرایی پرداختم.

به مرور زمان به مجالس مسجد و بیرون از مسجد می‌رفتم و از تجربیات و اشعار اساتیدی مانند، حاج مهدی اکبری و واعظی که خیلی هم به مداحی ایشان علاقمند بودم استفاده می‌کردم.

وادی اهل‌بیت (ع) چه تفاوتی با دیگر وادی‌ها دارد؟

هنگامی‌که وارد وادی اهل‌بیت (ع) می‌شوی سراسر معجزه است که شاید عده‌ای آن را لمس نمی‌کنند، وادی اهل بیت وادی عشق و عاشقی است، وادی اخلاق برتر است، وادی ادب و تواضع است، در حقیقت وارد وادی مداحی شدن افتخاری بود که نصیب ما شد.

در این وادی فهمیدم که هرچه متواضع‌تر شوی بزرگ‌تر می‌شوی، هر چه رفتار، گفتار و زندگی ما به عنوان مداح، به امام حسین و اهل‌بیت (ع) نزدیک‌تر باشد جلسه ما نیز پر بار تر می‌شود، یک نکته دیگر عرض می‌کنم و آن پیرامون رزق و روزی است، که واسطه رزق ما انسان‌ها اهل‌بیت علیهم السلام هستند. در یک روایت امام صادق علیه السلام فرمودند که نمک در سفره خود را از ما طلب کنید. یعنی ما اهل‌بیت واسطه رزق شما هستیم. من بارها شاهد بودم که اهل‌بیت علیهم السلام چگونه گره از کار دیگران وا نموده‌اند.

حواله امام حسین برای کارگر شهرداری شیراز

برای مثال در یکی از شهرستان‌ها برای مرثیه سرایی و روضه‌خوانی دعوت بودم، پس از پایان مراسم چند ظرف غذای تبرکی دادند، در میان ظرف‌های غذا گویا پاکتی را به‌عنوان صله گذاشته بودند، ساعت یک بامداد هنگام برگشت از مراسم طبق عادت هر دفعه که غذاها را به افراد نیازمند میانه راه می‌دادم، همین کار را می‌خواستم تکرار کنم، چراکه این کار به‌عنوان تبرکی مردم را خوشحال می‌کرد، آن شب نیز گفتم یکی را پیدا کنم و این ظرف غذاها را به او بدهم.

طبق معمول آمدم از کمربندی شیراز به‌سمت منزل بروم که مسیرم نزدیک‌تر بود، به دلم افتاد که از درون شهر بروم، گفتم نه از دروازه قرآن بروم، مسیر را که طی می‌کردم در بلوار هفت تن کنار خیابان توقف کردم، و گفتم این غذاها را به یک کارگر شهرداری که در آن‌سوی خیابان بود، بدهم، باز به دلم افتاد شاید به خاطر چند ظرف غذا بخواهد بیاید این‌سوی خیابان تصادف کند اتفاق ناخوشایندی بیفتد، آمدم جلوتر یک نفر دیگر را دیدم چند بوق زدم متوجه نشد، حرکت کردم، گفتم بروم جلوتر.

آمدم چهارراه سرداران، یک نفر از کارگران شهرداری که از فرط خستگی نشسته بود و چوب‌جاروی خود را بر روی دوشش گذاشته بود در مقابل ایشان ایستادم شیشه ماشین را پایین دادم و گفتم آقا این چهارتا غذا تبرکی مجلس امام حسین (ع) است، هنوز اطلاعی نداشتم که پاکتی میان غذاها وجود دارد، آن بنده خدا هم غذا را گرفت و به من گفت حاج‌آقا ممنون از غذا، دعا کنید خدا پول قسط پرداخت نشدم رو برسونه، گفتم مگر چقدر است گفت دو تا قسط عقب مانده دارم. هنگامی غذاها را به آن تحویل دادم، گفتم بزرگوار کسی که چهارتا غذا را به شما رسانده است یقین داشته باش که دو تا قسط عقب مانده شما را هم به شما می‌رساند، نگران نباشید، خیالت تخت باشد، گفت دعا کن، گفتم چشم غذا را تحویل دادیم و از همه‌جا بی‌خبر رفتیم.

فردا دوستان هیئت تماس گرفتند تا مجدداً تشکر کنند. گفتند مبلغی را هم به عنوان صله بچه‌ها بین ظرف غذا گذاشته بودن. عرض کردم صله؟ گفتند بله مبلغی را درون پاکت گذاشتیم (دقیقاً همان مقدار قسط عقب مانده کارگر زحمت کش شهرداری بود) که من فوراً پی بردم به ماجرا و از همان پشت تلفن اشک بر چشمانم حلقه بست، گفتم ببینید اگر خداوند بخواهد از طریق امام حسین (ع) رزقی را حواله کند، من بچه طلبه را می‌فرستد یک شهرستانی و آنان را وادار می‌کند هدیه‌ای را بدهند و بین راه من چندین مکان بایستم، اما اتفاق رقم نمی‌خورد تا من به این شخص برسم و آن شخص ناامید از همه‌جا بگوییم کسی که چهارتا غذا می‌رساند قسط را هم می‌تواند برساند، بعد بدون اینکه دخالتی کنم حواله به دست شخص رسید، امثال این اتفاقات بسیار است در این وادی‌ها...

وادی اهل‌بیت (ع) چه درسی را به خود شما داده است؟

وادی اهل بیت علیهم السلام سراسر درس و زندگی است. و اما درسی که وادی اهل‌بیت (ع) و مداحی به خودم داده است، اول این است که هر کاری را شما کنید تا اهل‌بیت (ع) نخواهند رقم نمی‌خورد، و اهل بیت علیهم السلام گوشه چشمی هم به این عاصی داشتند و ما را به عنوان نوکر نوکران درگاهشان قبول کردند و به همین دلیل خداوند را شاکر هستیم که این توفیق نوکری نصیب حال ما شده است.

دوم؛ درس ایثار، تواضع، شجاعت و شهادت طلبی رو با جان و دل از این مکتب گرفته‌ام و امیدوارم که فقط شعار نباشد و به عرصه عمل برسد.

تفاوت مداح طلبه و مداح غیر طلبه در چیست؟

خوب وجه مشترک مداح طلبه و غیر طلبه این است که هر دو نوکر هستند و هر دو روضه خوان اما تفاوت ایشان در سیره و عمل بیشتر است،

که اگر طلبه‌ای در حوزه خودساخته شده باشد در مسیر مداحی چه از نظر محتوای مداحی و چه از نظر رفتاری جلوتر از مداح غیر طلبه هست و البته اشاره بکنم که مداحان غیر طلبه‌ای هم داریم که گاهاً چند قدم جلوتر از یک مداح طلبه هست اما در که به نظر من مداح طلبه در تعهد بیشتری دارد تا غیر طلبه.

تأثیر مداحی و سخنرانی بر مستمعین چگونه است؟

مداحی به فرموده مقام معظم رهبری یک هنر و یک پدیده‌ای است که در این زمان زیاد شده است، چه‌بسا اینکه یک مداح به‌وسیله هنر شعر و سبک، با یک بیت شعر بتواند کار ۱۰ ساعت سخنرانی را انجام دهد.

وادی مداحی چه معضلات و خلأ هایی دارد؟

خوب ببینید اولاً همانطور که مداحی کردن افتخاری است برای ما و اهل بیت هم تحسین کردند روضه خوان‌ها را بعضی مواقع همین مداحی می‌تواند باعث گمراهی ما و ناراحت شدن وجود نازنین معصومین علیهم السلام بشود. با این توضیح که اگر مداح برای رضای خدا و خشنودی اهل بیت روضه نخواند این مقدمه گمراهی ایشان هست و بعدها رفتارهایی که حضرات معصومین را ناراحت می‌کند را مرتکب می‌شود.

ثانیاً، معضل مداحی امروز جامعه ما می‌تواند عدم تعهد، بی سواد بودن، مادی گرایی در مداحی، عدم بصیرت در سلوک مداحی و غیره باشد.

متأسفانه گاهی در مداحی از روضه‌های بدون سند یا روضه‌های مشکوک استفاده می‌کنند که این خود معضل است.

گاهی از سبک‌های سبک و زننده استفاده می‌شود که این هم معضلی است در این وادی گاهی سبک خوب است اما شعرش محتوایی ندارد، اما گاهی شعر محتوا دارد ولی سبک‌خوبی نیست که این هم یک معضل در مداحی است.

می‌طلبد متصدی‌های این امر مانند سازمان بسیج مداحان و فرهنگ و ارشاد و سازمان تبلیغات و کانون مداحان و مجموعه‌های ذیربط اموراتی را انجام دهند که البته الان هم صورت گرفته ولی قوی‌تر تا دست مداحان عزیز از اشعار و سبک‌های زیبا و محتوا دار پُر باشد.

همچنین شاعران نیز باید در این مباحث عملکرد خوبی داشته باشند یعنی شعر قوی و خوبی داشته باشند تا مداحان هر شعری را نخوانند.

چرا برخی مداحان مبالغ هنگفت برای جلسات امام حسین (ع) درخواست می‌کنند؟

برخی این نظر را می‌دهند که این حق مداح است چراکه اما رضا (ع) فرموده دهان مداح را باید با طلا پر کرد، در بسیاری از مواقع جملات ائمه معصومین را در جای خود به کار نمی‌بریم مثلاً امیرمومنان (ع) فرمود برحذر باش که اگر فقر از دری وارد شود ایمان از در دیگر خارج می‌شود، این برای توجیه من نوعی که گفته نشده است که اگر فقیر شدم پس مجاز به گناه و بی بند باری هستم، در صورتی‌که امیرمومنان (ع) این مطلب را به فرماندار خود نوشته است که مراقب مردم باش تا فقر گریبان گیر آنان نشود که بی‌ایمان می‌شوند.

امام رضا (ع) هم نفرموده‌اند آقای مداح شما قیمت بگذار؟ آقای مداح شما شرط کن؟ امام رضا (ع) در واقع می‌خواهند این را بفرمایند که کار مداح این‌قدر مهم است و قابل‌احترام است و برای ما عزیز است که بایستی دهان آن را از طلا پر کنید. به عقیده بنده امام، این را برای کسانی که متصدی جلسه روضه هستند می‌گویند نه برای من مداح که با این عنوان شرط‌های آن‌چنانی بگذارم که هیئتی‌ها مجبور بشوند به زحمت بیفتند تا فلان مداح یک شب تشریف بیاورد و برایشان بخواند.

متصدیان می‌توانند در صورت توانایی به سخن امام رضا (ع) عمل کنند و مبلغی را برای مداح جمع‌آوری کنند اما مداح نمی‌تواند شرط کند.

این ما هستیم که به جلسات اهل‌بیت (ع) نیاز داریم، البته اگر کسی هم گفت من فلان مبلغ را در قبال خواندنم می‌خواهم کار خلاف شرع نکرده است، اما باید مواظب باشیم که در آخرت نگویند شما حق خود را در دنیا دریافت کردید.

نظر بزرگان در خصوص گرفتن هزینه مداحی چیست؟

از بزرگانی مانند آیت‌الله مکارم شیرازی، مرحوم آیت‌الله حائری و مرحوم آیت الله ایمانی سوال کردم در این رابطه، یکی از سوالات این بوده که آیا صله‌ای که به ما می‌دهند را بگیریم یا نگیریم؟ آیت‌الله مکارم فرمودند که اگر بهت دادند با افتخار بگیرد اما اگر ندادند به آن فکر نکند چرا که آن‌طرف جبران می‌کنند، بهتر از آن را به تو می‌دهند نگران نباشید و اینکه ایشان فرمودند صورت خوبی ندارد تا مبلغ را طی کنید، بهتر است که این اتفاق نیفتد.

سخن حقیر به عنوان کمترین به مسئولین و خادمین هیأت است که هنگامی مداح می‌گوید من این مبلغ (که معمولاً قیمت زیادی هم هست) را می‌گیریم و می‌آیم شما می‌توانید دعوت نکنید چرا دعوت کنید، تا بخواهید شبی ۲۰ میلیون تومان پرداخت کنید، چرا دعوت می‌کنید؟؟؟ چرا از مداحان شهر خود استفاده نمی‌کنید؟؟ چرا یک‌ششم از این مبلغ را به مداح شهر خود نمی‌دهید تا انگیزه پیدا کند، و در آخر اینکه نباید مداح‌های این مدلی را دعوت کرد.

ویژگی‌های یک مداح خوب؟

مداح در مرحله اول بایستی اخلاص داشته باشد. باید نسبت به جایگاه والایی که دارد تعهد داشته باشد و بعد اینکه در جلسات با دست پُر و باسواد وارد شود. تکبر و غرور نداشته باشد، در محضر اساتید و پیشکسوتان زانوی ادب بزنند و آداب مداحی را یاد بگیرند، به پیر غلامان احترام بگذارند.

یک گلایه‌ای هم بکنم و آن اینکه در این وادی هنوز یک بزرگ‌تر پا در میدان نگذاشته تا مداحان را جمع کند و پدری کند در سطح استان نداریم، برخی از استان‌ها موفق شدند در این امر اما متأسفانه ما در استان همچنین چیزی تاکنون نداشتیم، البته سازمان بسیج مداحان، کانون مداحان استان کارهایی رو انجام داده‌اند ولی کافی نیست، بنابراین باید کانون مداحان و سازمان بسیج مداحان طبق اساس‌نامه به وظایف خود عمل کنند.

حوزه؛ اگر توصیه‌ای به طلاب و مداح‌ها دارید بفرمائید.

بنده کسی نیستم که بخواهم توصیه‌ای داشته باشم اما تجربه را عرض می‌کنم، هرچه مداح و طلبه در مکتب اهل‌بیت (ع) خاکی‌تر باشند با آبرو تر، بزرگ‌تر می‌شوند و مردم نیز بیشتر آنان را دوست خواهند داشت، اگر تواضع باشد همه‌چیز درست می‌شود از هیچ‌کس توقع نداشته باشیم.

جمله پایانی

در یک جمله کار ما نوکری است. ما خوب نوکری کنیم حضرات خوب بلدند آقایی کنند.

گفتگو: حجت کهیاری