به گزارش خبرگزاری حوزه، دکتر محمد رستم پور، استاد دانشگاه و پژوهشگر عرصه رسانه طی سخنانی در نخستین نشست از سلسله نشست های «فضای مجازی بدون سانسور» با تاکید بر این که ما در زمینه مواجهه با فضای سایبری دارای ضعف جدی هستیم، ابراز داشت: در این راستا نکته نخست، بحث حکمرانی است و این که آیا این فضا با توجه به ویژگی های که دارند قابل حکمرانی است و می شود بر آن کنترل و مدیریت داشت و آیا اساساً امکان تحقق حکمرانی با فضای مجازی، بر فضای مجازی و در فضای مجازی وجود دارد یا خیر.

وی با اشاره به این که طی سال های اخیر معمولاً ما در هر زمینه ای که شکست خورده ایم سعی کرده ایم در فضای سایبری آن را جبران کنیم، گفت: به عنوان مثال ما آنجا که نتوانستیم برای مردم اشتغال ایجاد کنیم، به حضور مردم و تمرکز بیش از حد در یک یا چند اپ رضایت دادیم؛ در واقع این جمله که «عوضش امنیت داریم» طی سال های اخیر به این که «عوضش اینترنت داریم» تبدیل شده است. و این امر به قدری افراط گونه رخ داده که هر گونه و با هر منطقی که بخواهیم آن را تحت حکمرانی خود قرار دهیم، اساساً امکان پذیر نیست.

رستم پور ادامه داد: ضعف دیگر ما، وابستگی شدید به زیرساخت های خارجی است. در واقع ما از حیث سخت افزاری وابسته هستیم و سومین نکته عدم حفظ متخصصان حوزه سایبری در کشور است و این افراد بعد از دریافت تخصص، از کشور خارج می شوند.

این کارشناس فضای سایبری همچنین تصریح کرد: نباید فراموش کنیم این جامعه است که دولت را می سازد. در ایران به خاطر اتفاقات تاریخی که رخ داده، دولت قبل از جامعه شکل گرفته است و این یعنی در نظام سازی این جامعه است که ابتدا دولت را می سازد.

وی با اشاره به وقوع نبردهای شناختی در بستر سایبر، خاطرنشان کرد: در حوزه جنگ شناختی مطرح می شود جنگ آوران شناختی «قدرت ملی» را هدف می گیرند. حال سرمایه قدرت ملی چیست؟ «تاب آوری».

وی با اشاره به طرح اخیر مطرح شده در مجلس شورای اسلامی و واکنش ها به آن، گفت: در مورد طرح مذکور، درست است که بخشی از واکنش ها به جنجال های رسانه ای برمی گردد اما بخشی هم واقعا به علت ابهامات است که کسی هم در راستای شفاف سازی و ابهام زدایی از آن اقدام نمی کند. متاسفانه نه تنها شفاف سازی صورت نمی گیرد بلکه مدعیان موافقان و سخنگویان این طرح با ادبیاتی با مردم صحبت می کنند که این ادبیات می گوید پس آنچه فکر می کردم و مخالفان داخلی و خارجی می گویند، دقیق و صحیح است و در واقع قرینه سازی ذهنی صورت می گیرد.

این کارشناس فضای سایبری معتقد است: مشکل اصلی طرح این است که ما می خواهیم ترمز دستی یک ماشین با سرعت بالا را به یک باره بکشیم و شما تصور کنید چه اتفاقی برای ماشین خواهد افتاد. ما و البته بسیاری از نخبگان و متخصصان بر این باورند که اصل تنظیمگری صحیح است. همه بر قانونمند شدن این فضا اتفاق نظر دارند، اما مسئله اصلی طرح تنظیم که برای آن حاشیه ایجاد کرده، بی اعتنایی به عنصر «تدریج» است. مگر زیست مردم در فضای مجازی یک شبه و دو شبه رخ داده که حوزه تنظیم گری آن در کوتاه مدت قابل تحقق باشد؟

وی با تاکید بر این که در حوزه حکمرانی به یک سلسله قوانین نیاز داریم، اظهار داشت: در طرح موجود طراحان می خواهند همه مشکلات را به یکباره حل کنند.

رستم پور، مسئله جدی فعلی را رمز ارزها دانست و گفت: در تعریف علوم سیاسی کلاسیک گفته می شود دولت کسی است که جمعیت، مرز و حکومت دارد. فناوری های نوین هر چهار ویژگی را دارند و این هیچ ربطی به ایران، اروپا، آمریکا و... ندارد و این همان نظم پلتفرمی است که از آن سخن می گوییم.

وی در پاسخ به اینکه چگونه سایر کشورها مثل ترکیه و هند و ... فناوری ها و صاحبان پلتفرم ها را وادار به تمکین به حکمرانی خود می کنند اما ایران در این زمینه موفق نیست، افزود: مقایسه ایران با سایر کشورها نادرست است. ما در یک وضعیت فوق العاده قرار داریم. در ماجرای روسیه و اوکراین، سناتورهای جمهوری خواه از یک لفظ حیرت انگیز استفاده کردند و گفتند ما باید در مقابل روسیه تحریم های مدل ایرانی وضع کنیم؛ این یعنی ما خیلی خاص هستیم.

این استاد دانشگاه همچنین با اشاره به اینکه مسئله ما با پیام رسان های خارجی مسئله حجاب و ارزش ها نیست، گفت: مسئله اصلی این است که در جهان کم هستند کشورهایی که صاحب ایده تمدن ساز باشند و جهان بینی نویی را مطرح کرده و اساسا ایدئولوژی خاصی داشته باشند.

وی با تاکید بر اینکه ما باید کسب و کار و شغل در فضای سایبری را از هم تفکیک کنیم، ادامه داد: یکی از القائاتی که برای ایستادگی با هر نوع مدیریت و تنظیم گری فضای سایبر انجام شده، این است که گویا محدودیت در اینستاگرام به معنای از دست رفتن شغل محسوب می شود. هر کسی در مورد تعداد کسب و کارها، مشاغل و صفحات مرتبط با آن آماری ارائه دهد، خلاف واقع صحبت کرده است. باید بدانیم اساسا امکان حضور چند میلیون شغل در اینستاگرام وجود ندارد و شما تا به دیتای اینستاگرام دسترسی نداشته باشید ارائه هر آماری غلط خواهد بود. حکمران، سیاست گذار و تصمیم گیر نیاز به اطلاعات صحیح دارند.

این کارشناس فضای سایبری همچنین گفت: کارکرد سواد رسانه ای نباید تنها توقف و هشدار باشد. ما باید این مباحث را به جوامع نخبگانی و سپس نسل های جدید منتقل کنیم. به تعبیر شهید مطهری نباید شیخ ترمز باشیم باید مبتنی بر رسانه شناسی نسبت به آموزش سواد رسانه ای اقدام کنیم.

وی تاکید کرد: تنظیم گری نباید انتخاب گری را زیر سوال ببرد، در عین این که نباید تدریج را هم زیر سوال برده و یا اساسا منجر به عملکرد شتابان شد.

بر اساس این گزارش، سیدعلیرضا آل داوود نیز در این نشست بیان داشت: ما در عصر هوش مصنوعی زندگی می کنیم و دولت ها وقتی در این عصر قرار می گیرند دو راهبرد برای خود در نظر می گیرند؛ یکی استفاده بهینه از پتانسیل های این عصر است و دومی رفع چالش های مربوط به آن. در این میان عده ای نیز بر روی مباحثی همچون اخلاق و فقه هوش مصنوعی کار می کنند. بر این اساس دولت ها راهبردی مهمی را که ذیل این دو محور پیش می گیرند، این است که از سیستم های فناوری اطلاعات به سمت مدل های چابک تر حرکت می کنند.

وی افزود: از سوی دیگر مباحث علوم شناختی نیز در دنیا مطرح است که در ادامه خود حوزه جنگ شناختی را نیز در برمی گیرد. بنابراین ما با یک فضای شیک و تمیز مواجه نیستم و شاید اگر یک کشور را با بمب اتم هدف قرار دهند این میزان تلفات انسانی بر جای نگذارد چراکه در جنگ شناختی کشورها سرمایه اجتماعی خود را از دست می دهند.

وی با اشاره به سه مرحله برای هوش مصنوعی اظهار کرد: اولین حوزه، حوزه هوش کمکی است که به معنای کمک گرفتن از قدرت کلان داده ها و علوم داده است. حوزه دوم هوش افزایشی است که توانایی یادگیری ماشینی را دربرمی گیرد و حوزه سوم هوش خود مختار است که به انجام خودکار فرآیندها برمی گردد.

وی با اشاره به سابقه تاریخی و مرحله ای اینترنت در دنیا و نگاه کشورهای غربی در این رابطه، درباره اینکه با عنایت به این سیر تاریخی بیان شده چگونه کشورهای غربی در این حوزه کار می کند که اگر از صیانت صحبت می شود نسبت به آن واکنش منفی ایجاد نمی شود، ابراز داشت: این موضوع کاملا به بحث سرمایه شناختی برمی گردد. متاسفانه امروز مخاطب ما سرمایه شناختی خود را به دست اینستاگرام سپرده است و اینستاگرام پلفترمی است که مخاطب را فیلترینگ حبابی کرده و به طرز هوشمندانه دروازه بانی خبری در آن رخ می دهد. در همین فضاها و در بستر جنگ شناختی به گونه ای رفتار شده که به محض شنیدن نام «صیانت» که اساسا بار مثبت نیز دارد، افکار عمومی به بستن اینترنت و کره شمالی شدن فکر می کنند.

وی با اشاره به تلاش کشورهای غربی در حوزه صیانت از کودکان گفت: ما فضای مجازی خودمان را رها کردیم و در ایران همه شهروندان از کودک تا یک پژوهشگر، از سطح برابر دسترسی به اینترنت برخوردارند اما آیا در اتحادیه اروپا اینگونه است؟ قطعا خیر. آنها ذیل قوانین تدوین شده محدوده سنی را تعیین می کنند. اتحادیه اروپا ذیل قانون GDPR تنها در سال ۲۰۱۵ گوگل را به اتهام اینکه باعث شده مردم اروپا گرایش بیشتری برای خرید کالاهای آمریکایی داشته باشند جریمه می کند. برای این کشورها حوزه کسب و کار دارای اهمیت است.

وی جنگ امروز را جنگ بر سر دیتا دانست و اظهار کرد: وقتی جنگ بر سر دیتا باشد عقل انسان می گوید شما باید حفاظت از اطلاعات داشته باشید. حق فراموشی اطلاعات امروز حقی به رسمیت شناخته شده است. یعنی پلتفرم ها نباید با تحلیل داده ها به این برسند که مردم چگونه می اندیشند و آیا می شود آن نوع اندیشیدن را تغییر داد ما می گویم بله می شود چگونه می شود؟ با تحلیل داده های که جمع آوری شده است.

این کارشناس فضای سایبری افزود: ما باید به این سوال شفاف پاسخ دهیم که آیا در همه جای دنیا پلتفرم ها این میزان یله و رها هستند یا خیر و اگر نیستند آنها چه کردند و چگونه افکار عمومی خود را قانع کردند. البته نباید فراموش کنیم که افکار عمومی ایران یک مرحله بمباران شده است بنابراین ذائقه آن تغییر کرده و ما یک مرحله بیشتر نیاز به کار داریم.

آل داوود با تاکید بر اینکه ما نیازمند راهبرد حاکمیتی سایبری خودمان هستیم، خاطرنشان کرد: تا این راهبرد وجود نداشته باشد مثل رزمنده ای هستیم که وسط جبهه جنگ به جای نقطه زنی، تیر هوایی شلیک می کند چون ترسیده است.

وی ادامه داد: موضوع دارای اهمیت دیگر بحث سیاست های مربوط به حفاظت کودکان در فضای مجازی است که الزامات اجرایی نیز ایجاد کند. این طرح چه به نتیجه برسد و یا نرسد ما باید برای حفظ نسل کودک خود کار جدی انجام دهیم. و فکر نمی کنم کسی در کشور وجود داشته باشد که با این موضوع مخالفت کندو

آل داوود در پایان گفت: فضای مجازی یا سایبری به اندازه انقلاب اسلامی اهمیت دارد اگر ما در این نظام تمدنی و در نسبت سنجی با بیانیه گام دوم به دنبال تمدن و ظهور هستیم باید اگر برای انقلاب یک گام جلو می آیم برای این فضا هم یک قدم جلو برویم. حرکت ما باید پیشرونده باشد. نه عقب گرد.

همچنین محمد لسانی نیز در این نشست با تاکید بر پنج مرحله عنوان شده توسط مقام معظم رهبری برای شکل گیری تمدن اسلامی یادآور شد: ما معتقدیم این پنج مرحله همانگونه که در فضای واقعی باید محقق شود، در فضای مجازی نیز باید محقق شود و تمدن سایبری نیز رخ دهد.

وی با اشاره به خلأ ۲۰ ساله در فرایند سیاستگذاری و فراز و فرودهای این حوزه طی سالیان گذشته، گفت: این فرایند باعث شده نظام سازی شکل نگیرد. ما با سیستمی مواجه هستیم که یک بازیگر می تواند آن را بهم بزند و این یعنی نظامی وجود ندارد. نظام یعنی نظم بخشیدن به کنش بازیگران و این یعنی نظام سایبری ما تا امروز مشکل داشته است. در واقع وقتی شما همه اختیارات را به یک شورا واگذار می کنید و رئیس آن شورا رئیس جمهور می شود و او تصمیم می گیرد جلسات ر ا برگزار نکند عملا حوزه نظام سازی زیر سوال می رود.

لسانی اظهار کرد: با عنایت به منظومه اندیشه ای مقام معظم رهبری، در بعد جامعه اسلامی باید برای کاربران هویت قائل باشیم و آنها را به بازی بگیریم و آنها احساس نکند به بازی گرفته شده اند.

این کارشناس فضای مجازی با اشاره به ساخت تمدن سایبری توسط سه ابرقدرت ایالات متحده، روسیه و چین تصریح کرد: ما انتظار داریم جدیت و هوشمندی دقیق تری در لایه سیاست گذاری رخ دهد و از این رو باید بررسی کنیم که امروز رنگین کمان رسانه های اجتماعی ما چیست و باید برای توسعه چه اقدامی انجام داد و به چه چیز نیاز داریم؟

وی نظام سازی، دولت سازی و جامعه سازی را سه شکاف برای فضای مجازی دانست و گفت: اگر این سه بعد را به فضای مجازی تعمیم دهیم، شامل نظام سایبری، نظام تنظیم گری و نظام کاربری فضای مجازی و فرهنگ مصرف می شود.

وی با اشاره به ضرورت های قانون گذاری در این حوزه اظهار داشت: در سایر کشورها فاصله بین رد، اصلاح و تصویب یک لایحه و قانون کوتاه است، اما شاهدیم برای تصویب یک طرح سال ها است مجلس درگیر است. البته که ما شورای عالی فضای مجازی را داریم که عقلا و بزرگانی در آن جمع هستند و می توانند از نقش بالادستی خود استفاده کنند تا مصوباتی به نفع کشور داشته باشند.

لسانی همچنین تاکید کرد: بحث تبدیل شدن مسئله حکمرانی و قاعده گذاری حکمرانی به مباحثه عمومی اشتباه است. پایه های حکمرانی نباید تبدیل به مباحثه عمومی شوند چراکه احتمال دارد افرادی با برچسب زنی و اقدامات پوپولیستی جریان را تغییر دهند.

این کارشناس فضای مجازی در پایان گفت: اقناع گفتنی نیست؛ تبیین و اقناع امری کنشی است. مردم اگر مشاهده کنند بسترهای داخلی ایجاد شده که کارآمد است نسبت به آن موضع نخواهند داشت.

گفتنی است: سلسله نشست های «فضای مجازی بدون سانسور» توسط باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانه ای یونسکو ـ ایران با هدف بررسی همه جانبه و واقع بینانه فضای مجازی کشور برگزار می شود.