به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام محمد کاشی زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در روز دوم برگزاری اولین کارگاه آموزشی مدیریت شبهه شناسی و گفتمان سازی که به همت مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه و در مجتمع آموزشی و فرهنگی نجمه خاتون جمکران برگزار شد، در درسی با عنوان «مخاطب شناسی» گفت: حضرت رسول(ص) در حدیثی انسان ها را به یک معدن طلا و نقره تشبیه می کنند که حاکی از وجود گوهری درونی در نهاد انسان هاست. ما تا این گوهر را کشف نکنیم نمی توانیم به ارتباط گیری درست با مردم برسیم.
وی افزود: رسیدن به گوهرهای وجودی افراد تمام کار نیست و نیازمند انجام کارهای دیگری برای تبدیل به طلاست. انسان هایی که ما با آن ها مواجه هستیم ممکن است سخت یاب و یا در فرآیند تبدیل به طلای ناب چالش هایی را به همراه داشته باشند.
حجت الاسلام کاشی زاده خاطرنشان کرد: ما هم باید انسان ها را بشناسیم و هم پس از شناخت گوهرهای وجودی آن ها فرایند تبدیل و استخراج آن ها را بیاموزیم.
وی فهم مسئله و پاسخ به نیاز اصلی مخاطب را دو کلید اصلی در مخاطب شناسی دانست و گفت: باید برای فهم درست مسئله در وهله اول نیاز فرد پرسشگر را بدانیم؛ فردی که سؤالی را می پرسد دارای یک نیاز است. باید دانست گاهی اوقات اصلاً رابطه منطقی بین سؤال و نیاز فرد پرسشگر وجود ندارد و او به دنبال مطرح کردن نیازی غیر از شبهه ذهنی خود می باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تغییر یا به هم ریختن فضا را نمونه ای از غرض های غیرمرتبط با صورت سؤال های مطرح شده برشمرد و تصریح کرد: گاهی در برخی کلاس های درسی ممکن است برخی دانش آموزان یا دانشجویان با هدف اینکه استاد امروز امتحان برگزار نکند، یک سؤال سیاسی را مطرح می نمایند و از این طریق فضا را به سمت دیگری می کشانند. اینجا نیاز فرد پرسشگر چیزی غیر از پاسخ آن سؤال است. پس در فهم سؤال لازم است در وهله اول نیاز فرد پرسشگر را به درستی تشخیص داد.
وی با اشاره به منحصر بودن دنیای ذهنی هر فرد، افزود: ما تا نتوانیم به دنیای ذهنی فرد مخاطب خود پی ببریم، نمی توانیم در پاسخ گویی به شبهات او موفق باشیم. در واقع پاسخ به شبهه مانند رها کردن یک جواب روی کاغذ و انتشار آن نیست، بلکه باید با شناخت دقیق مخاطب همراه باشد.
حجت الاسلام کاشی زاده بیان داشت: در حالتی که فرض کنیم فردی نزد یکی مشاور رفته و بگوید من گرسنه هستم و مشاور به او بگوید برو موسیقی گوش کن، در این حالت به نیاز آن شخص پاسخ داده نشده است.
وی گفت: در پاسخ دادن به سؤالات مخاطبین هیچ گاه نباید خود را ملاک قرار دهیم و به او باید اجازه بروز و خودافشایی دهیم. مثلاً در کلاس درس لازم است به دانش آموز اجازه داد تا به طور کامل سؤالش را مطرح کند تا اگر نکته ای اضافه بر آن سؤال در ذهن او وجود دارد برای ما بیان شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: گرفتن بازخوردگیری یکی دیگر از لوازم پاسخ گویی به شبهات مخاطبین است؛ با این کار می توان فهمید که به نیازهای مخاطب جواب داده ایم یا خیر.
وی با تأکید بر اهمیت روش سقراطی در پاسخ گویی درست به سؤالات عنوان داشت: سقراط می گفت من شغل مادرم را که قابلگی بود، ادامه می دهم؛ در قابلگی به فرد کمک می شود تا بچه خودش را به دنیا آورد و با روش سقراطی می توان در پاسخ گویی به شبهات از داده های ذهنی خود پرسشگر برای رسیدن به جواب بهره برد.
حجت الاسلام کاشی زاده گفت: برای پاسخ گویی به شبهات نیاز است مراحل مختلفی را از قبل طی کنیم. اولین مرحله دسته بندی مخاطبین بر اساس نوع گرایش ها، سبک زندگی، دغدغه های سیاسی و نیازهای آن هاست.
وی ادامه داد: دومین مرحله شناخت نیازهای هر دسته از مخاطبین و تلفیق گونه هاست. اگر کسی در شناخت نیازهای مخاطبین بزرگسال به تخصص برسد، ممکن است نتواند به سؤالات کودکان به خوبی پاسخ دهد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی داشتن دانش و تخصص لازم در پاسخ گویی به شبهات را از لوازم اصلی این گونه فعالیت ها برشمرد و خاطرنشان کرد: با توجه به گستردگی عرصه علوم در عصر حاضر، باید در پاسخ گویی به شبهات دقت کرد که به آن بخش از سؤالات که دانش کافی مرتبط با آن را داریم جواب دهیم و از پاسخ به آن دسته از سؤالات که با تخصص ما ارتباط ندارد بپرهیزیم.
وی گفت: باید پاسخ هایی که از سوی ما ارائه می شود، فضای عمومی را درگیر نماید و به نحوی دلبستگی معیاری مخاطب را لازم است در نظر بگیریم.
حجت الاسلام کاشی زاده بیان داشت: دلبستگی مناسکی افراد یکی دیگر از عواملی است که می بایست در پاسخ به سؤالات آنان در نظر گرفت. عده ای طالب کار هستند و عده ای عامل و برخی هم کاهل و یا جاهل می باشند. افرادی هم از جاهلین ضعیف تر بوده و منکر وظایف خود هستند. باید بدانیم نیازهای هرکدام از این افراد متفاوت بوده و با هرکدام باید متناسب با خود آن ها اقدام کرده و پاسخ سؤالاتشان را داد.
وی ضمن بیان دیگر معیارهای مخاطب شناسی، افزود: برخی افراد عاشق امور یا زندگی خود هستند و برخی فقط عامل بوده و عده ای نیز مخالفند. طبیعی است که نیازها و سؤالات هرکدام از این افراد متفاوت با سایرین می باشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: برخی افراد در جامعه به ابزار و هدف فعالیت ها و مناسک معتقدند. اما برخی فقط ابزار را قبول داشته و ابزار و مناسک را مهمتر از هدف می پندارند. از نظر چنین افرادی کسی که حجاب نداشته باشد مستقیماً به جهنم می رود. عده ای هم فقط هدف را اصل می دانند و از هر وسیله ای برای رسیدن به آن بهره می برند. به طور مثال این افراد خدا را قبول دارند، اما می گویند چه نیازی به انجام نماز است. به این افراد، نوآور نیز گفته می شود؛ زیرا به دنبال آوردن حرف و روشی جدید برای خود و اطرافیانشان هستند.
وی گفت: عده ای از افراد جامعه را داریم که انزواگرا بوده و نه به هدف و نه ابزار اعتقاد دارند. مثلاً به انقلاب اسلامی کاری نداشته و فقط سرگرم زندگی شخصی خود هستند. برخی افراد نیز طغیان گرا می باشند و ابزار و هدف را قبول نداشته و برای خود ابزار و هدف متفاوتی را برمی گزینند. این افراد همیشه به دنبال این هستند که فضای عمومی را به هم بریزند.
حجت الاسلام کاشی زاده با اشاره به اهمیت دسته بندی درست مخاطبین عنوان داشت: باید دانست که اگر دسته بندی درستی از مخاطبین خود داشته باشیم بهتر می دانیم به نیازهای آن ها جواب دهیم.
وی در پایان با تأکید بر لزوم جهت دهی به مخاطبین خاطرنشان کرد: باید دانست که برخی اوقات افراد سؤالی را مطرح می کنند که خودشان نیز می دانند نیاز واقعی آنان نیست. ما باید در مواجهه با این گونه افراد در عین اینکه به پاسخ سؤال آن ها می پردازیم به آن ها جهت نیز بدهیم و به سمت معارف دینی هدایتشان کنیم.
