به گزارش خبرگزاری حوزه، نشست علمی تخصصی «نگاهی به سریالهای اخیر شبکه نمایش خانگی و نسبت آنها با سبک زندگی ایرانی-اسلامی: مروج کدام سبک زندگی؟»، با حضور دکتر سیده فاطمه سیدمدلل کار پژوهشگر حوزه زنان و خانواده و نرجس شکرزاده فعال فرهنگی و پژوهشگر حوزه علمیه خواهران و با دبیری سیدمحمد مهدی موسوی پژوهشگر در محل خبرگزاری حوزه برگزار شد.
این نشست بهمنظور بررسی ابعاد فرهنگی، اجتماعی و تربیتی سریالهای اخیر شبکه نمایش خانگی و چالشهایی که این آثار برای حفظ و ترویج سبک زندگی ایرانی-اسلامی ایجاد میکنند، برگزار گردید.
مباحث نشست: تحلیل عمیق سریالهای شبکه نمایش خانگی
بحران هویتی در نسل جوان و تأثیر رسانهها
در آغاز نشست، دکتر سیده فاطمه سیدمدلل کار به تحلیل اجتماعی و فرهنگی سریالهای شبکه نمایش خانگی پرداخت. وی بهویژه بر تأثیر رسانهها بر هویت و فرهنگ نسل جوان تأکید کرد و بیان داشت: در دنیای امروز، رسانهها از جمله سریالهای شبکه نمایش خانگی، میتوانند نقش مهمی در شکلدهی به نگرشها، رفتارها و حتی ارزشهای اجتماعی ایفا کنند.
پژوهشگر حوزه زنان و خانواده افزود: سریالها بهویژه برای جوانان، ابزاری قدرتمند در انتقال مفاهیم فرهنگی و اجتماعی بهشمار میآیند و میتوانند به سرعت هویت فرهنگی و فردی را تحت تأثیر قرار دهند.
سیدمدلل کار همچنین اشاره کرد که برخی از سریالهای اخیر شبکه نمایش خانگی بهویژه در زمینههای خانوادگی و اجتماعی، حاوی پیامهای غلطی هستند که میتوانند هویت فرهنگی و دینی مخاطبان را دچار بحران کنند. این سریالها اغلب روابط انسانی و خانوادگی را بهگونهای به نمایش میگذارند که مغایر با هنجارهای فرهنگی ایرانی-اسلامی است و میتواند در ذهن نسل جوان، الگوهایی غیرواقعی از روابط خانوادگی، فردی و اجتماعی ایجاد کند.
ترویج سبک زندگی غربی در قالب سریالها
نرجس شکرزاده، فعال فرهنگی و پژوهشگر حوزه علمیه خواهران در بخش دوم نشست به تحلیل رفتارها و الگوهای اجتماعی ترویجشده در سریالهای شبکه نمایش خانگی پرداخت و گفت: یکی از مهمترین چالشهایی که در بسیاری از سریالهای تولیدشده در فضای شبکه نمایش خانگی میبینیم، ترویج سبک زندگی غربی است. بسیاری از این سریالها به طور غیرمستقیم نهادهای اجتماعی و روابط خانوادگی را به شکلی به تصویر میکشند که بیشتر متناسب با فرهنگ غربی است تا فرهنگ ایرانی-اسلامی.
وی با اشاره به برخی سریالهای اخیر، افزود: شخصیتهای اصلی در این آثار اغلب در موقعیتهایی قرار میگیرند که با فرهنگ و ارزشهای دینی و اجتماعی ما تضاد دارند. بهطور مثال روابط غیررسمی و غیرشرعی میان شخصیتها یا پرداختن به مشکلات خانوادگی به شکلی که این مشکلات بدون توجه به اصول اخلاقی و دینی حل شوند، تنها بخشی از این مشکلات است. این سریالها بهطور غیرمستقیم، الگویی از روابط خانوادگی و اجتماعی را معرفی میکنند که میتواند برای بسیاری از تماشاگران بهویژه جوانان الگو قرار گیرد و تأثیرات منفی بر تفکر و رفتار آنها بگذارد.
تولیدات فرهنگی و اجتماعی متناسب با ارزشهای ایرانی-اسلامی
در ادامه نشست، دکتر سیدمدلل کار به اهمیت تولید سریالها و برنامههای تلویزیونی مطابق با ارزشها و هنجارهای ایرانی-اسلامی اشاره کرد.
وی با تأکید بر اینکه رسانهها مسئولیت بزرگی در شکلدهی به الگوهای رفتاری نسل جدید دارند، بیان کرد: باید از این ظرفیت برای ترویج سبک زندگی اسلامی و ایرانی استفاده شود. لذا اگر میخواهیم نسل جوان به فرهنگ و هویت خود افتخار کند و از تأثیرات منفی الگوهای بیگانه دوری کند، باید رسانهها با دقت بیشتری محتوای خود را تولید کنند.
سیدمدلل کار همچنین بر لزوم ایجاد محتوای فرهنگی مثبت که در آن نه تنها به مشکلات اجتماعی پرداخته شود، بلکه راهحلهایی واقعی و فرهنگی نیز ارائه گردد، تأکید کرد: به جای نمایش صرف مشکلات اجتماعی، باید به دنبال راهحلهای عملی و فرهنگی باشیم که مخاطبان را به تفکر و اقدام مثبت وادار کند.
نقش خانوادهها در نظارت بر محتوای رسانهای
در ادامه نشست، نرجس شکرزاده به نقش والدین و خانوادهها در نظارت بر محتوای رسانهای و تربیت فرزندان اشاره کرد. و اظهار داشت: یکی از مشکلات اساسی در جوامع امروز، کمتوجهی به نظارت والدین بر محتوای رسانهای است. ما در جامعهای زندگی میکنیم که رسانهها به سرعت تغییرات عظیمی را در زندگی فردی و اجتماعی ایجاد میکنند. این تغییرات بهویژه برای نسلهای جوان که هنوز در حال شکلگیری هویت و ارزشهای خود هستند، میتواند خطرناک باشد.
وی تأکید کرد: خانوادهها باید در انتخاب و نظارت بر برنامههای تلویزیونی و سریالها فعال باشند تا فرزندانشان تحت تأثیر محتوای منفی و مغایر با فرهنگ اسلامی قرار نگیرند. و پدر و مادر باید نه تنها خودشان نسبت به محتوای رسانهای آگاهی داشته باشند، بلکه باید برای تربیت فرزندان خود، محتوای مناسب با سن و شرایط روحی آنها را انتخاب کنند.
پیشنهادها برای بهبود روند تولید سریالها
در ادامه نشست، هر دو سخنران به ارائه پیشنهادها و راهکارهایی برای بهبود روند تولید سریالها پرداختند. دکتر سیدمدلل کار پیشنهاد کرد که تولیدکنندگان سریالها باید در هنگام طراحی داستانها، بیشتر به واقعیتهای اجتماعی و نیازهای فرهنگی جامعه توجه کنند. و سریالها باید از زمینههای فرهنگی و دینی غنی ایران استفاده کنند و تلاش کنند تا الگوهایی مطابق با هویت و فرهنگ اسلامی-ایرانی ارائه دهند.
نرجس شکرزاده نیز بر اهمیت توجه به تربیت دینی و اخلاقی در تولیدات رسانهای تأکید کرد و گفت که لازم است نهادهای فرهنگی و دینی در تولید سریالها مشارکت بیشتری داشته باشند. و این نهادها باید در تدوین محتوا و داستانها دخالت داشته باشند و نظارت دقیقتری بر تولیدات رسانهای داشته باشند تا محتوای تولیدی با ارزشهای جامعه همخوانی داشته باشد.
همچنین در ادامه، تأکید شد که رسانهها بهویژه سریالها در شکلدهی به نگرشها و رفتارهای نسل جدید نقشی حیاتی دارند و باید از این ظرفیت برای ترویج فرهنگ ایرانی-اسلامی و هویت دینی استفاده شود. همچنین تولید سریالهای متناسب با هویت ملی و دینی باید در دستور کار قرار گیرد و نظارتهای مؤثری برای جلوگیری از اشاعه محتوای نامناسب در دستور کار رسانهها قرار گیرد.
نگاههای مختلف به تاثیرات رسانهها در جامعه
در این نشست، علاوه بر تحلیلهای فرهنگی و اجتماعی، نگاهی به چالشهای فنی و ساختاری تولیدات رسانهای در ایران نیز ارائه شد.
دکتر سیدمدلل کار با اشاره به مشکلات موجود در نحوه تولید محتوا، بر لزوم توجه به استانداردهای فنی و هنری در ساخت سریالها تأکید کرد.
وی معتقد است که ترکیب محتوای دینی و فرهنگی با جذابیتهای هنری و سینمایی میتواند نه تنها تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد، بلکه مخاطب را بهطور موثرتر به سمت ارزشهای دینی و اجتماعی سوق دهد. تا در بسیاری از موارد، سریالهای با محتوای دینی و فرهنگی به دلیل ضعفهای فنی و هنری نتوانستهاند در جذب مخاطب موفق عمل کنند. بنابراین، باید در تولید چنین آثار فرهنگی، توجه ویژهای به استانداردهای سینمایی و هنری داشت.
در همین راستا، نرجس شکرزاده بهویژه در بخش انتقادی خود به روند تولید سریالهای دینی و فرهنگی، به کمبود سرمایهگذاری و توجه کافی به نیروی انسانی متخصص در این حوزه اشاره کرد.
وی افزود: در حالی که رسانههای غربی با استفاده از تمامی امکانات خود، تولیدات باکیفیت و جذاب را عرضه میکنند، تولیدکنندگان ایرانی باید بهدنبال همافزایی میان سرمایهگذاری مالی، نیروی انسانی خلاق و تخصصی، و محتوای مناسب فرهنگی باشند.
مخاطبشناسی و تحلیل روانشناختی سریالها
یکی از بحثهای جالب توجه در این نشست، تحلیل روانشناختی سریالها و تأثیرات آنها بر ذهنیت و رفتار فردی و اجتماعی مخاطبان بود. دکتر سیدمدلل کار به این نکته اشاره کرد که در تولید هر نوع محتوای رسانهای باید به مخاطبشناسی و شناخت دقیق از نیازهای روانی و اجتماعی مخاطبان توجه کرد. که هر سریال میبایست متناسب با گروه سنی و شرایط اجتماعی مخاطب، پیامها و آموزههای خود را منتقل کند، به همین دلیل است که نیاز به مشاوران روانشناسی و اجتماعی در تیمهای تولیدی ضروری است.
وی افزود که هرگز نباید از نظر روانشناختی تأثیرات منفی سریالها بر تماشاگران نادیده گرفته شود. بهویژه برای نسلهای جوان و نوجوان که در مراحل حساس رشد و شکلگیری شخصیت هستند، چرا که الگوهای نادرست میتواند تاثیرات درازمدت و منفی در ابعاد فردی و اجتماعی داشته باشد، چرا که سریالها در حقیقت تأثیرات عمیقی در ذهن و رفتار افراد دارند و شخصیتهایی که در این سریالها خلق میشوند، برای بسیاری از جوانان به نوعی الگوهای رفتاری میشوند. بنابراین، تولیدکنندگان باید بهدقت در انتخاب و طراحی شخصیتها و داستانها دقت کنند تا به جای ترویج رفتارهای نامناسب، ارزشهای اخلاقی و انسانی را ترویج دهند.
شبکههای اجتماعی و تاثیر آنها بر سریالها
در دوران کنونی، پلتفرمهای دیجیتال و شبکههای اجتماعی نقش برجستهای در مصرف سریالها دارند. در این نشست، هر دو کارشناس به این موضوع پرداختند که چگونه ظهور شبکههای اجتماعی بر رفتار مخاطبان و انتخابهای رسانهای تأثیر گذاشته است.
نرجس شکرزاده بیان کرد که شبکههای اجتماعی نه تنها الگوهای فرهنگی را در دنیای واقعی تحت تاثیر قرار میدهند، بلکه در نحوه مصرف و پذیرش محتوای رسانهای نیز تغییراتی را ایجاد کردهاند. و با توجه به اینکه بخش عظیمی از مخاطبان سریالهای شبکه نمایش خانگی، جوانان و نوجوانان هستند، شبکههای اجتماعی بهویژه در جریان انتشار و اشتراکگذاری محتواها، میتوانند تأثیرات زیادی بر دیدگاههای آنها بگذارند.
وی همچنین تأکید کرد که استفاده از پلتفرمهای دیجیتال، اگرچه فرصتی برای دسترسی آسان به محتوای رسانهای ایجاد کرده است، اما همزمان مشکلاتی مانند عدم نظارت کافی و گسترش محتوای نامناسب را نیز به همراه داشته است. و این وضعیت، نظارت بیشتر و دقیقتر بر تولید و انتشار محتواها را ضروری میسازد تا از انحرافات فرهنگی و اجتماعی جلوگیری شود.
ضرورت تشکیل کارگروههای فرهنگی و دینی برای نظارت بر تولیدات رسانهای
در ادامه نشست، یکی از موضوعات مهم که از سوی شرکتکنندگان مطرح شد، لزوم تشکیل کارگروههای فرهنگی و دینی برای نظارت بر تولیدات رسانهای بود. دکتر سیدمدلل کار و نرجس شکرزاده هر دو بر اهمیت حضور نهادهای دینی، فرهنگی و علمی در فرآیند تولید سریالها تأکید کردند. به اعتقاد آنها، این نهادها باید در تمام مراحل تولید، از نگارش فیلمنامه گرفته تا مراحل فنی و اجرایی، دخالت داشته باشند تا محتوای سریالها با معیارهای اخلاقی و فرهنگی همخوانی داشته باشد.
دکتر سیدمدلل کار در اینباره گفت: تولید یک سریال نمیتواند صرفاً تحت تأثیر خواستههای بازار یا ایدههای فردی کارگردانها قرار گیرد. این فرآیند باید بهصورت جمعی و با در نظر گرفتن تمامی جوانب فرهنگی، اجتماعی و دینی انجام شود.
فراخوان تولید محتوای سالم و مؤثر
در ادامه نشست تصریح شد: که رسانهها بهویژه شبکه نمایش خانگی، نقش بسیار مهمی در شکلدهی به آینده فرهنگی و اجتماعی کشور دارند. بنابراین، ضروری است که تولیدکنندگان محتوا، همراه با استفاده از ابزارهای هنری و سینمایی، به تولید محتوای سالم، مؤثر و همسو با ارزشهای دینی و فرهنگی جامعه توجه کنند. علاوه بر این، نظارتهای مؤثر از سوی نهادهای دینی و فرهنگی بر تولیدات رسانهای میتواند کمک زیادی به حفظ هویت فرهنگی و دینی جامعه کند.
در دنیای امروز که رسانهها و فضای مجازی تأثیرات عمیقی بر فرهنگ و رفتارهای اجتماعی میگذارند، همگان از خانوادهها گرفته تا تولیدکنندگان محتوا، باید مسئولیتهایی سنگین در قبال تأثیرات این رسانهها داشته باشند.
برنامهریزی برای آینده تولیدات رسانهای و کنگرههای فرهنگی-علمی
یکی از نکات برجسته در نشست، توجه به آینده تولیدات رسانهای و لزوم طراحی برنامههای بلندمدت و استراتژیک در این حوزه بود.
دکتر سیدمدلل کار بهویژه به لزوم تشکیل کارگروههای علمی و پژوهشی در حوزه رسانه اشاره کرد و گفت: بهمنظور توسعه و پیشرفت در تولیدات فرهنگی، باید توجه ویژهای به پژوهش و تولید علمی در این حوزه داشته باشیم. تنها با بهرهگیری از ظرفیتهای علمی و فرهنگی میتوان تولیدات رسانهای را بهگونهای هدایت کرد که همسو با اصول اسلامی و فرهنگی باشد و در عین حال مخاطب را جذب کند.
وی همچنین تأکید کرد که دانشگاهها و مراکز علمی باید نقش پررنگتری در زمینه مشاوره به تولیدکنندگان رسانهای داشته باشند و بتوانند ایدههای نو و علمی برای توسعه محتوای اسلامی-ایرانی ارائه دهند.
به عقیده دکتر سیدمدلل کار، این همکاری میتواند موجب ارتقای سطح تولیدات رسانهای و جلوگیری از افت کیفیت محتواها شود. «دانشگاهها و نهادهای علمی باید بهطور فعال در این زمینه وارد عمل شوند و با ایجاد کارگروهها و تیمهای تخصصی در این عرصه، منابع انسانی و علمی لازم را در اختیار صنعت رسانه قرار دهند.
در ادامه، نرجس شکرزاده نیز پیشنهاد کرد که در کنار تولید محتواهای مناسب، باید برنامهریزیهایی برای تربیت متخصصان و هنرمندان با رویکرد فرهنگی و دینی صورت گیرد. و هنرمندان و تولیدکنندگان رسانه باید بهطور مستمر دورههای آموزشی تخصصی در زمینه مسائل فرهنگی و دینی را بگذرانند تا بتوانند آثار و تولیدات خود را با نگاه دقیقتر و عمیقتری خلق کنند.
ارتباط رسانهها با مخاطب و ضرورت بازنگری شیوههای تبلیغاتی
در ادامه بحثها، شکرزاده به یکی از موضوعات کلیدی که بهویژه در بحث رسانههای جدید مطرح است، اشاره کرد: رسانهها در دنیای امروز نه تنها بهعنوان ابزار اطلاعرسانی بلکه بهعنوان ابزار تبلیغ و تأثیرگذاری بر رفتارهای اجتماعی و فرهنگی عمل میکنند. از این رو، باید در شیوههای تبلیغاتی و نحوه ارائه پیامها بازنگری جدی صورت گیرد.
وی افزود: بسیاری از سریالها و برنامههای تلویزیونی در قالبهای تبلیغاتی و با هدف جذب مخاطب بیشتر، ممکن است پیامهایی را منتقل کنند که نه تنها با ارزشهای فرهنگی و دینی جامعه هماهنگ نباشد، بلکه تأثیرات منفی بر رفتار و ذهنیت مخاطبان بگذارد.
دکتر سیدمدلل کار در پاسخ، ضمن تأکید بر لزوم دقت در محتوای تبلیغاتی، بیان کرد: تبلیغات باید با رعایت اصول اخلاقی و فرهنگی، در راستای آموزش و تربیت نسل جدید باشد. لازم است که همزمان با ترویج محتوای تبلیغاتی، به مخاطب اطلاعات صحیح و آموزنده در خصوص سبک زندگی سالم و اسلامی داده شود.
وی ادامه داد: این نکته بهویژه در زمینه سریالهای شبکه نمایش خانگی اهمیت بیشتری پیدا میکند، چرا که مخاطبان این سریالها عمدتاً در بستر دیجیتال و به صورت آنلاین مشاهده میکنند و فرصت بیشتری برای تحلیل و تفکر درباره پیامهای ارسالشده دارند. در این فضا، نیاز به تولید محتوای متناسب با این نوع مخاطب و استفاده از ابزارهای جذاب و مناسب برای انتقال پیامهای دینی و اجتماعی بیش از پیش احساس میشود.
تحولات فرهنگی و اجتماعی ایران و نیاز به تبیین هویت فرهنگی در سریالها
یکی از مباحث مهمی که در این نشست مطرح شد، ضرورت بررسی تحولات فرهنگی و اجتماعی ایران در دوران معاصر و چالشهایی بود که تولیدکنندگان رسانهای باید در این زمینه بهطور جدی در نظر بگیرند.
دکتر سیدمدلل کار بیان کرد: در دنیای امروز، جامعه ایران با تغییرات فرهنگی و اجتماعی زیادی روبهرو است و این تغییرات بر نحوه تولید محتوا در رسانهها نیز تاثیر میگذارد. از این رو، نیاز به تبیین هویت فرهنگی و دینی ایران در این عرصهها احساس میشود.
وی همچنین ادامه داد: این مسئله باید در تمام سطوح از تولید فیلمنامه و طراحی شخصیتها گرفته تا نحوه بازنمایی داستانها و پیامها در سریالها و فیلمها مدنظر قرار گیرد. تولیدکنندگان رسانه باید در فرآیندهای مختلف تولید، بهویژه در انتخاب موضوعات و رویکردهای خود، به هویت فرهنگی جامعه ایرانی و اسلامی توجه داشته باشند.
این تأکید بر هویت فرهنگی در تولیدات رسانهای به ویژه در سریالها و فیلمها موجب شد که دکتر سیدمدلل کار بهویژه بر لزوم تأکید بر تاریخنگاری و نمایش فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی در آثار سینمایی و تلویزیونی تأکید کند. «ما باید در تولیدات رسانهای خود، به تاریخ و تمدن ایران اسلامی توجه ویژهای داشته باشیم و آن را بهعنوان یک منبع الهام برای تولید محتواهای جدید و جذاب در نظر بگیریم.»
نگاه انتقادی و پیشنهادها برای بهبود وضعیت فعلی رسانهها
در انتهای نشست، نرجس شکرزاده با اشاره به وضعیت کنونی تولیدات رسانهای در ایران، نگرانیهای خود را در خصوص جهتگیریهای فرهنگی و اجتماعی برخی از سریالها ابراز کرد.
وی با انتقاد از برخی آثار که بهطور غیرمستقیم به ترویج سبک زندگی غربی پرداختهاند، گفت: محتوای برخی از سریالها نه تنها ناهماهنگ با اصول و آموزههای اسلامی است، بلکه در برخی موارد بهطور مستقیم و غیرمستقیم سبک زندگی غربی را ترویج میکند که این مسأله میتواند تهدیدی برای هویت فرهنگی جامعه باشد.
شکرزاده پیشنهاد کرد که برای بهبود وضعیت، باید علاوه بر نظارتهای مؤثرتر، تولیدکنندگان رسانهای را بهگونهای تربیت کرد که درک درستی از تأثیرات رسانهها بر ذهنیت و رفتار جامعه داشته باشند. تا تولیدکنندگان باید بدانند که هر کلمه، تصویر، و رفتار در یک سریال یا فیلم میتواند تأثیرات عمیقی بر ذهن مخاطب بگذارد. بنابراین، ضروری است که در تولید محتوا دقت و توجه ویژهای به مسائل فرهنگی، اجتماعی و دینی داشته باشند.
انتهای پیام
نظر شما