به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، سلسله بزرگ حوزههای علمیه به عنوان میراث داران علوم دینی، سلسلهای پر فراز و نشیب؛ اما در طول یکدیگر است. حوزههای علمیه هرکدام یادگارهایی از مبارزه با استعمار، استثمار و استبداد دارند. دو جبههای که همیشه باهم سرناسازگاری داشتند. اینک صدسال از میراث ارزشمندی که آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی(ره) برای شیعیان به ارمغان آورد، میگذرد. میراثی که پیش از آن زعمای بزرگ شیعه در نجف، اصفهان، حله و بغداد از خود به یادگار گذاشتند. اما حوزه علمیه قم مختصات ویژه و خاصی داشت که توانست آن را از سایر حوزهها کمی متفاوتتر کند. شایسته است به مناسبت میلاد امام زمان (عج) نقش حوزه علمیه قم تا امروز و وظیفه آن از این پس، مرور شود تا تکلیف و وظایف هر کس به تناسب مشخص گردد.
دستاوردی که حوزه علمیه قم توانست آن را کسب کند و در برابر سایر حوزهها به آن امتیاز خاصی بخشید، تحقق عینی نظریه ولایت فقیه در جامعه بود. حوزه علمیه قم بعد از دوران آیت الله العظمی بروجردی و تحت هدایت و زعامت امام خمینی (ره) توانست برای اولین بار حکومت دینی تحت نظر مستقیم فقیه را تحقق بخشد و با نگاهی بر دوران حکومت پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص)، حضرت علی (ع) و دوران مختصر امام حسن مجتبی (ع) با توجه به تطوری که فقه و اصول در طول این مدت توسط عالمان دینی پیدا کرده بود، به سرانجام و سرمنزل مقصود برسد.
دوران شکل گیری و تثبیت تا ورود حوزه علمیه قم به تحولات روز
آیت الله حائری(ره) و پس از ایشان آیت الله بروجردی(ره) نسبت به مقتضیات زمان، به هر میزان که لازم بود در سیاست دخالت میکردند. آیت الله بروجردی(ره) به طور ویژه از ورود جدی به موضوعاتی که از جوانب آن اطلاعی نداشتند، پرهیز داشتند و تلاش میکردند با حفظ وضعیت موجود، به تثبیت وضعیت حوزه علمیه قم بپردازند. البته این نگاه و رویکرد را میتوان حاصل تجربههای درس آموخته ایشان از جریان مشروطیت دانست. جریانی که سالها پیش از تأسیس حوزه علمیه قم توسط آیت الله شیخ فضل الله نوری و علمای وقت پیگیری شد اما با نفوذ جریان روشنفکری تحت هدایت قدرت استعماری انگلستان، مطالبات اولیه به حق علمای دین به انحراف کشیده شد و شیخ فضل الله نوری نیز تحت سمپاشیهای این جریان به شهادت رسید.
مهمترین نقطهای که توانست حوزه علمیه قم را پیروز و موفق بدارد، ورود جدی و شجاعانه امام خمینی(ره) به عنوان سومین زعیم حوزه علمیه قم بود. امام خمینی (ره) حوزه علمیهای را تحویل گرفت که در دوران حاج شیخ عبدالکریم حائری شروع شده بود و توسط آیت الله بروجردی(ره) نیز وضعیت بسیار مطلوب و جایگاه و اعتبار قابل قبولی را کسب کرده بود. امام خمینی (ره) با کمترین فاصله از زمان رسیدن به جایگاه زعامت در سال ۱۳۴۱ مبارزه خود با رژیم پهلوی را در ماجرای تصویب نامه انجمنهای ایالتی و ولایتی آغاز کرد. گامهای دیگری نیز توسط امام (ره) در مبارزه با رژیم پهلوی برداشته شد که نهایتاً در پانزدهم خردادماه ۱۴۰۲ منجر به دستگیری شبانه ایشان و قیام مردم در اعتراض به این اقدام رژیم ظالم شد. امام خمینی (ره) از سال ۴۳ تا ۵۷ به ترتیب به ترکیه، نجف، کویت و فرانسه تبعید شد. اما نهایت امر، شیوه مدیریت و رهبری ایشان منجر شد که انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ به پیروزی برسد.
حرکت تشکیلاتی و مقاومت امام، نقطه عطف پیروزی انقلاب اسلامی
نقش مهمی که امام خمینی (ره) در حوزه علمیه قم توانست به واسطه فهم دقیق و هوشمندی به همراه شجاعت و پیگیری و در نهایت مقاومت در برابر ناملایمتها و سختیها کسب کند، پیروزی شیرین انقلاب اسلامی ایران بود. اگر چنانچه امام(ره) در تبعیدها دست از مقاومت بر میداشت و با رژیم پهلوی کاری نداشت چه بسا امروز از برکت انقلاب اسلامی بیبهره میماندیم، اما امروز ثمره مجاهدت و مقاومت امام خمینی (ره) و شاگردان ایشان مثل شهید مطهری، شهید بهشتی و سایر شاگردان و یا به عبارت بهتر، تشکیلات دینی-انقلابی امام خمینی (ره) در حوزه علمیه قم را شاهد هستیم.
امام خمینی (ره) و شبکه تشکیلاتی دینی-انقلابی ایشان، برخلاف آیت الله بروجردی با شناخت و جبران نقاط ضعف و عوامل شکست نهضت مشروطه مشروعه، اساس مطالبات را بر محوریت نظریه ولایت مطلقه فقیه قرار داد که در نهایت با اقناع هستههای مردمی، توانست در رفراندوم ۱۲ فروردین سال ۱۳۵۸ جمهوری اسلامی را بر ایران حاکم سازد. چه بسا افرادی بخواهند به رویکرد در ظاهر مماشات گونهای که شیخ عبدالکریم حائری و آیت الله بروجردی با حاکمیت وقت داشتند، اشکال و خرده بگیرند؛ اما میتوان این عدم دخالتها را چنین تفسیر و تأویل نمود که این دو مرجع و زعیم عالیقدر با سنجش دقیق شرایط و وضعیت، نوشیدن جام زهر سکوت و عدم دخالت را به خاطر عدم آمادگی و نوپا بودن حوزه علمیه قم، ترجیح دادند. این شبکه تشکیلاتی، همان شبکهای است که رهبر معظم انقلاب میفرماید: «انقلاب اسلامی ایران هم بدون تشکیلات پیش نرفت و پیروز نشد.»
اولین پیروزی شیرین مقاومت اسلامی
روحیه انقلابی و رویکرد دقیق امام خمینی (ره) نسبت به تحولات باعث شد که حدود ده سال رهبری ایشان، سازمان و سیستم نظام جمهوری اسلامی ایران به گونهای تدبیر شد تا بسیاری از آسیبهای سیستمهای مختلف حکمرانی جهان در ایران وجود نداشته باشد. از جمله آن رویکردها مشخص بودن وظیفه رهبری جامعه بود. سپس سیستمی که به انتخاب و نظارت بر ولی فقیه جامعه میپردازد یعنی مجلس خبرگان رهبری. سیستمی از درون دل مردم جامعه و توسط مجتهدان مورد قبول عامه مردم که حتی نسبت به عزل و نصبهای ولی فقیه و دستگاههای ذی ربط او نظارت دارند. عزل و نصبهایی که در حقیقت تفویض اختیارات ولی فقیه به مجموعههای پایینتر است. نظام ولایت فقیه، نظامی است که هیچ یک از مشکلات حکومتهای استبدادی پیشین را نداشت.
البته جزئیات این نظام وحی منزل نبود و روز به روز نسبت به اصلاح نقاط اشتباه یا تصمیمها توجه میکرد. از جمله آنها سلب اختیار فرماندهی کل قوا از رئیس جمهور بی کفایت و برگشت آن تحت فرمان رهبری بود، چرا که شاهد بودیم یک روحیه ناآشنا با ادبیات مقاومت در دوران دفاع مقدس منجر شکستهای پیاپی شد و بعد از آن بازگشت این مسئولیت به ولی فقیه جامعه با همان رویکرد مقاومت اسلامی منجر به پیروزیهای شیرین از جمله شکست حصر آبادان و آزادسازی خرمشهر بود. همان واقعهای که به فرموده امام خمینی (ره) «خرمشهر را خدا آزاد کرد.»؛ شاید بررسی این جمله امام(ره) از این منظر و زاویه دید بتواند بیشتر دلیل و حکمت جمله امام را روشن کند که چگونه با یک تغییر جزئی در طرح حکمرانی ولایت فقیه که برگرفته از آموزههای الهی و دینی است، موجب آزادسازی خرمشهر به عنوان یک نماد مقاومت شد.
تداوم، تقویت و گسترش روحیه مقاومت با رهبری امام خامنهای
دفتر سترگ تجربیات دفاع مقدس و در واقع روحیه مقاومت با نوشیدن جام زهر توسط امام خمینی (ره) و رحلت ایشان یکسال بعد به پایان نرسید. همان سیستمی که امام راحل ابداع کرد، پس از جلسات ویژهای به سرعت تکلیف رهبری را مشخص نمودند و حضرت آیت الله خامنهای (ره) که مسئولیت ریاست جمهوری را به عنوان شخص دوم کشور برعهده داشتند، این بار به عنوان ولی فقیه و شخص اول کشور، این مسئولیت مهم را علی رغم میل باطنیشان پذیرفتند. ایشان با همان شجاعت، تدبیر و آموزههای دینی به عنوان شاگرد و ادامه دهنده راه امام خمینی (ره) مقاومت را سرلوحه قرار داد. شاگردی که با هدف و رویکرد ارائه پاسخ به مسائل دینی، نقش و تأثیر مهم عقیده و اندیشههای اساسی و اصولی دین در جامعه را هدف قرار داد و توانست گامی مهم را هم در پیروزی انقلاب اسلامی بردارد و هم در ادامه مسیر با تداوم اندیشههایش، به عنوان حکیمی سیاستمدار، نقشههای استعمار و استکبار را با تقویت اندیشه مقاومت به پیروزی برساند.
نمونه بارز تدبیر رهبر معظم انقلاب در شکل گیری محور مقاومت این است که امروز شاهد هستیم یمن، عراق، فلسطین و حزب الله لبنان چگونه با پیروی از آموزههای دینی و با ایمان راسخ به مفهوم توحید، نبوت و ولایت دربرابر ناملایمتها و دشواریهای ایجاد شده در منطقه، استوار از دین الهی دفاع میکنند. اندکی غور و بررسی در تفکرات شهید سیدحسن نصرالله و آحاد مبارزان جبهه مقاومت نشان میدهد همان اندیشههای ناشی از دروس امام خمینی (ره) و نائب برحقش حضرت آیت الله خامنهای، درون قلب یکایک افراد رسوخ کرده است.
انتهای این جنبش به ظهور میرسد
اینک میتوان چنین نتیجه گرفت که روحیه و رویکرد مقاومت یکایک مردم منطقه در برابر ظلم و ستم جهانی استکبار ناشی از مقاومت مردم ایران و این مقاومت نیز مرهون مقاومت امام خمینی(ره) بود که توانست امروز آن روحیه مستحکم را در منطقه و حتی جهان صادر کند. جهانی که با هر دین و مذهبی به دنبال منجی خود میگردد.
بیگمان جهانی شدن مقاومت مهمترین راهی است که میتواند زمینه ساز ظهور مهدی موعود (عج) شود. از این رو دقت به مؤلفه مقاومت که نتیجه بدیهی و طبیعی ناشی از حاکمیت نظریه ولایت فقیه و خروجی سالها تلاش حاج شیخ عبدالکریم حائری(ره) و آیت الله بروجردی(ره) و تدوین و اجرای آن توسط امامین انقلاب است، در نهایت امر میتواند پرچم را به دستان مبارک صاحب عصر (عج) برساند. یقیناً امروز تکلیف شبکه و تشکیلات دینی-انقلابی حوزه علمیه قم در راستای تحقق این امر سنگینتر از حلقه اول آن خواهد بود.
نظر شما