حجت‌الاسلام و المسلمین سید محمدمسعود معصومی، دبیر کمیته کرسی‌های آزاداندیشی حوزه‌های علمیه کشور در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری حوزه در مشهد با بیان اینکه یکی از بسترهای اصلی توسعه علوم، به‌ویژه علوم انسانی، فضای آزاداندیشی است، اظهار داشت: جامعه‌ای که داعیه علمی بودن دارد، اگر از ظرفیت آزاداندیشی برخوردار نباشد، نمی‌تواند امید چندانی به توسعه علمی داشته باشد.

وی ادامه داد: از همین رو، کرسی‌های آزاداندیشی به‌عنوان یکی از نمادهای تحقق فضای آزاد فکری، جایگاهی اساسی در حوزه‌های علمیه دارند و باید به‌صورت گسترده افزایش یابند.

وی با تأکید بر اینکه این حرکت در راستای تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری در حوزه نهادینه‌سازی آزاداندیشی شکل گرفته، خاطرنشان کرد: در همین راستا، ما در همه استان‌های کشور کمیته‌های کرسی آزاداندیشی تشکیل داده‌ایم.

حجت الاسلام والمسلمین معصومی در این باره توضیح داد: مدیریت این کمیته‌ها در استان‌ها بر عهده مسئول حوزه علمیه استان و دبیری آن بر عهده معاون پژوهش استان است. این کمیته‌ها ضمن هدایت و اجرای میدانی کرسی‌ها، مستندات جلسات را به ستاد مرکزی مستقر در قم ارسال می‌کنند.

دبیر کمیته کرسی‌های آزاداندیشی افزود: ستاد مرکزی در قم که به‌نوعی مرکز ثقل این فعالیت‌ها به شمار می‌رود، مدارک ارسالی کرسی‌ها را دریافت کرده و مطابق با ضوابط اعلامی، بر اساس منویات مقام معظم رهبری، سطح‌بندی و طبقه‌بندی می‌کند؛ این سطح‌بندی‌ها از جهات مختلف انجام می‌شود و هدف آن تضمین کیفیت علمی و فکری کرسی‌هاست.

وی با اشاره به آمار برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در سال گذشته، عنوان کرد: در سال ۱۴۰۳، به‌طور متوسط هر شش یا هفت روز یک کرسی آزاداندیشی در سطح کشور برگزار شده است. این آمار نشان‌دهنده پویایی نسبی این حرکت علمی در حوزه‌هاست.

وی خاطرنشان کرد: البته کرسی‌هایی که در قم برگزار می‌شود، از لحاظ کیفیت علمی در سطح بالاتری قرار دارند، زیرا تمرکز اندیشمندان و اساتید برجسته در قم، امکان برگزاری کرسی‌های عمیق‌تر و پربارتری را فراهم کرده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین معصومی در تشریح معیار تعریف کرسی آزاداندیشی در نگاه مقام معظم رهبری، تصریح کرد: از نظر مقام معظم رهبری، کرسی آزاداندیشی به جلسه‌ای اطلاق می‌شود که در آن یک مدعای قابل بررسی علمی ارائه شود، امکان نقد آن فراهم باشد و این مدعا با یکی از حوزه‌های علوم حوزوی یا مسائل فرهنگی جامعه در چالش قرار گیرد؛ به‌گونه‌ای که آثار اجتماعی مشخصی داشته باشد. بر اساس همین تعریف، کرسی آزاداندیشی بستری برای نقد، بررسی، تضارب آرا و رفع شبهات علمی و فکری است و در عمل، این هدف را دنبال می‌کند.

وی با اشاره به اینکه بخش زیادی از این کرسی‌ها توانسته‌اند وظیفه خود را در پاسخ‌گویی به شبهات ایفا کنند، افزود: البته هنوز با نقطه مطلوب فاصله داریم و طبیعتاً هیچ‌کس از وضعیت موجود صددرصد رضایت ندارد. این تلاش‌ها باید گسترش یابد و تقویت شود.

دبیر کمیته کرسی‌های آزاداندیشی حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به تفاوت ساختاری این فعالیت‌ها در حوزه و دانشگاه گفت: مقام معظم رهبری دستور اجرای کرسی‌های آزاداندیشی را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ابلاغ کرده‌اند. این شورا نیز موضوع را در دو بستر مجزا، یعنی دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، پیش می‌برد.

وی اضافه کرد: متولی اجرای این طرح در دانشگاه‌ها، وزارت علوم است و در حوزه‌های علمیه، شورای اعطا عهده‌دار این مسئولیت است. بر همین اساس، کمیسیون نوآوری و کرسی‌های آزاداندیشی در شورای اعطا، به دلیل اهمیت موضوع، کمیته‌ای مرکزی برای آزاداندیشی تشکیل داده که مسئولیت ستادی اجرای این فعالیت‌ها را به عهده دارد.

وی افزود: این دو ساختار، اگرچه از یک منشأ واحد الهام گرفته‌اند، اما هر یک ساختار، شرایط، و چارچوب خاص خود را دارند و ارتباط مستقیم ساختاری میان آن‌ها وجود ندارد. در حوزه علمیه، کرسی‌ها بر اساس سطوح مخاطبان در سه سطح طلاب، اساتید و سطح عالی برگزار می‌شود؛ همچنین از حیث کیفیت، در چهار سطح عالی، خیلی خوب، خوب و متوسط طبقه‌بندی می‌گردد. تمامی این فرآیندها بر اساس ضوابط دقیق و علمی انجام می‌پذیرد و به‌صورت مستمر پایش می‌شود.

حجت الاسلام والمسلمین معصومی در پایان خاطرنشان کرد: امید است با استمرار این روند و ارتقای کیفی و کمی آن، بتوانیم کرسی‌های آزاداندیشی را در تراز پاسخ‌گویی به تحولات تمدنی، نیازهای فکری جامعه، و چالش‌های فکری و معرفتی قرار دهیم؛ این مسیر نیازمند هم‌افزایی همه ظرفیت‌های علمی، مدیریتی و پژوهشی حوزه‌های علمیه است و می‌تواند افق‌های نوینی در عرصه نظریه‌پردازی دینی، تمدنی و فرهنگی بگشاید.