معصومه نصیری در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه اظهار داشت: هر بار که حادثهای در کشور رخ میدهد این مساله بهانهای میشود تا نداشتههایمان را بشماریم؛ از اطلاع رسانی در شرایط بحران تا چگونگی مواجهه با اخبار جعلی و اینکه سواد رسانهای و فقدانش در چنین شرایطی تا چه میزان میتواند ضریب نفوذ جعلیات را افزایش دهد.
وی افزود: یکی از مهمترین موضوعات که باید مورد توجه قرار گیرد این است که مردم در شرایط بحران دنبال چه هستند و سازندگان اخبار جعلی بر روی کدام نیاز مخاطب سوار شده و اقدام میکنند.
مدرس سواد رسانه همچنین گفت: نکته نخست این که در هنگام وقوع بحران، افکار عمومی اساساً دنبال خبر هستند و نه تحلیل. اخباری درباره علل وقوع رخداد، تعداد تلفات انسانی و غیر انسانی، اقدامات در حال انجام، روایت درست از رخداد یا بحران، مولفههای مقوم امنیت روانی شان و... و. ، از این رو هرچه سرعت، دقت، شفافیت بالاتر باشد و نیاز مخاطب در لحظه صحیحتر پاسخ داده شود، طبعاً روایتهای جعلی نیز بی اثرتر میشوند.
وی یادآور شد: از آن سو، هر چه بالاترین مقامات چشم در چشم مردم اطلاع رسانی کنند، میزان کم اثرسازی جعلیات بیشتر خواهد شد. طبعاً توجه به زمان طلایی ارائه اطلاعات، توجیه برای عقبماندگی مسوولان و رسانهها را به حاشیه میراند.
وی گفت: نکته دوم که کار اطلاع رسانی در بحران را سخت میکند، موضوع بسیار مهم سوگیریهایتاییدی است. در واقع این سوگیری به ما یادآوری میکند مخاطبان تمایل به دستچین کردن اطلاعاتی دارند که باورهای قبلی آنها را مورد تایید قرار میدهد. پس مخاطب ممکن است با سوگیری مشخص اطلاعات و اخبار را مورد توجه قرار دهد. اینجا همانجایی است که پای سازندگان اخبار جعلی به ماجرا باز میشود.
نصیری اضافه کرد: به عنوان مثال در حادثه تلخ بندر شهید رجایی روایت «کار، کار خودشان است» تا «اینکه رژیم صهیونیستی حمله کرده است» و... و. را میبینیم و میشنویم. اینجا ساخت اخبار جعلی مبتنی بر باورهای از پیش دستکاری شده به جانبدارانه تفسیر کردن رخداد کمک میکند.
وی بیان داشت: این در حالی است که بر اساس منطق حاکم بر سواد رسانه ای، تعصب و سوگیری در مواقع بحران، حقیقت را به قربانگاه میبرد. در این جا توصیه ما به مخاطبان این است که صبورانه به دنبال حقیقت باشید و اهداف پیدا و پنهان منابع منتشر کننده اخبار را حدس بزنید.
دبیرکل باشگاه مدیریت رسانه و توسعه سواد رسانهای یونسکو ایران افزود: از سوی دیگر باید توجه داشت که در مواقع بحران، میزان مکث برای پذیرش محتوا دیگر ده ثانیه و بیست ثانیه نیست، شما باید مراقب باشید وارد چرخه بازنشر یا حتی باور جعلیات نشوید، چرا که جعلیات در مواقع بحران گاهی از خود بحران خطرناکتر میشوند.
وی ابراز داشت: نکته حائز اهمیت دیگر این که سازندگان اخبار جعلی مستقیم بهداشت و امنیت روانی را نشانه میگیرند و بر روی ارائه اطلاعات احساسات برانگیز متمرکز میشوند. پس احساساتی شدن نه به مفهوم عدم همدردی با موضوع، بلکه به معنای ساخت فوریت غیرضروری برای نشر محتوا، پاشنه آشیل مخاطب در بحران است، ضمن آن که در این مواقع می بایست منابع مختلف را بررسی کرد و لذا باید سلسله اطلاعات را بدون تعصب و سوگیری در کنار هم بررسی و تحلیل کنیم.
نصیری همچنین گفت: از سوی دیگر باید جودهندگان را ناامید کرد. مثلاً فردی در تماس با اینترنشنال میگوید خودش کنار آنها بوده و دیده همکاران خانم از شدت انفجار چشمهایشان از حدقه بیرون زده(!)و ۲۱ نفر هم در دم جان باختند. اگر این موضوع واقعیت داشته باشد فرد راوی هم باید تحت تاثیر شدت انفجار قرار گرفته باشد و از این دست مسایل. باید آگاه باشیم که در بحران سر و کله جودهندگان پیدا میشود تا میزان تألم روانی جامعه را بالا ببرند و لذا نکته ای که مهم است این که جوگیر نشویم و از آن سو، جوگیرها را بی اثر کنیم.
وی اضافه کرد: ورودیهای ذهنمان را که همان رسانهها هستند، گزینش کرده و اطلاعات را دروازه بانی کنیم. مراقب باشیم که اطلاعات سمی را وارد ذهن نکنیم چراکه فهم ما از حقیقت را تحت تاثیر قرار خواهد داد و بالاخره توجه به این نکته لازم است که بدانیم برخورد خردمندانه و هوشمندانه با اخبار و اطلاعات در مواقع بحران و تشخیص اخبار جعلی و عدم بازنشر آن جمله از عیارهای داشتن سواد رسانهای است.
نظر شما