زهرا کبیری‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه عنوان کرد: صد سال از باز تأسیس رسمی حوزه‌ی علمیه قم به دست زعیم بصیر تشیع، آیت‌الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری یزدی، می‌گذرد؛ نهادی علمی و دینی که نه‌تنها احیای مرجعیت شیعه را در دوران پس از مشروطه رقم زد، بلکه در مسیر یک قرن حضور، توانست مرجعیت دینی را از جایگاهی صرفاً فقهی، به نهادی اثرگذار در حیات اجتماعی شیعیان بدل سازد. در آستانه صدسالگی این نهاد، بازخوانی نسبت «مرجعیت» و «جامعه» برای فهم دقیق‌تر گذشته و ترسیم افقی روشن‌تر برای آینده ضروری است.
مرجعیت و تکوین تمدن دینی
وی افزود: مرجعیت در قرن اخیر، بیش از هر زمان دیگری با نهاد حوزه پیوند خورده است. آیت‌الله حائری با تأسیس حوزه قم، بستر تربیت علمایی را فراهم ساخت که نه‌تنها در دانش فقه و اصول، بلکه در شناخت اقتضائات جهان جدید و اداره نهاد دین در عصر مدرن، نقش‌آفرینی کردند. پس از او، آیت‌الله العظمی بروجردی با تثبیت مرجعیت عامه و تقویت پیوندهای جهانی شیعه، الگویی از مرجعیت فراگیر ارائه داد. اوج این جریان در نهضت امام خمینی (ره) نمایان شد؛ فقیهی که مرجعیت را از حصار فردی بیرون آورد و آن را به نهادی راهبردی برای اداره جامعه ارتقا داد.
از انزوا تا نقش‌آفرینی اجتماعی
مدرس حوزه گفت: حوزه علمیه، اگرچه در برخی مقاطع تاریخی دچار انفعال یا کناره‌گیری از عرصه اجتماع شد، اما در دهه‌های اخیر، به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی، حضور پررنگ‌تری در متن تحولات اجتماعی و فرهنگی یافت. مراجع تقلید در بزنگاه‌هایی چون جنگ تحمیلی، بحران‌های اخلاقی، حمایت از مظلومان و دفاع از ارزش‌های اسلامی، نشان دادند که مرجعیت دینی می‌تواند هم‌زمان پاسدار سنت و پاسخ‌گوی نیازهای نوپدید جامعه باشد.
تحول انتظارات و ضرورت بازتعریف مرجعیت
وی افزود: در جهانی که زیست اجتماعی انسان‌ها پیچیده‌تر شده، افق انتظارات از نهاد مرجعیت نیز تغییر کرده است. مردم امروز، در کنار فتاوای فقهی، انتظار دارند مرجعیت در موضوعاتی چون عدالت اجتماعی، زیست اخلاقی، خانواده، فناوری، محیط زیست و معناشناسی زندگی نیز نقش ایفا کند. از این‌رو، حوزه ناگزیر از بازنگری در نحوه ارتباط خود با جامعه است؛ بازنگری که نه به معنای عدول از مبانی، که ناظر به روزآمدسازی زبان و ابزارهای تعامل است.
پاسخگویی تمدنی به بحران‌های معاصر
کبیری پور یادآور شد: اگرچه حوزه در سده گذشته توانست نقشی ممتاز ایفا کند، اما این دستاوردها، برای مواجهه با چالش‌های تمدنی آینده کفایت نمی‌کند. از حوزه، امروز انتظار می‌رود نه‌تنها در موضع راهنمایی، بلکه در جایگاه «پاسخگویی تمدنی» قرار گیرد. پاسخ به بحران معنویت در دل زندگی مدرن، تبیین جایگاه انسان در جهان تکنولوژیک، بازسازی الگوی خانواده در کشاکش سنت و تجدد و دفاع از حقیقت در سطح جهانی، بخشی از این مسئولیت نوین است.
وی اظهار کرد: صدسالگی حوزه، صرفاً جشن یک نهاد دینی نیست؛ فرصتی است برای تأمل در اینکه چگونه مرجعیت می‌تواند در برابر آینده‌ای پیچیده و پرتغییر، هم پاسدار سنت بماند و هم راهگشای فردا باشد. حوزه‌ای که پیش‌تر در برابر هجمه جاهلیت مدرن ایستادگی کرد، امروز باید بتواند در میان انبوه داده‌ها، هیاهوی رسانه‌ای و بحران‌های معنایی، به «راهنمای خاموش‌نشدنی» عصر بدل شود.
مدرس حوزه ادامه داد: اگر مرجعیت بخواهد در تراز عصر جدید باقی بماند، باید خود را در نسبت با جامعه، نهادها و عقلانیت معاصر بازتعریف کند؛ این امر نه با حذف گذشته، بلکه با فهم دقیق آن ونه با نفی تغییر، بلکه با هدایت آن است.
مسئولیت آینده‌محور حوزه
وی بیان کرد: اگر صدسالگی حوزه تنها بهانه‌ای برای تجلیل از گذشته باشد، فرصت نادری برای بازاندیشی آینده از دست رفته است. آنچه امروز اهمیت دارد، نه فقط یادآوری شکوه گذشته، بلکه پرسش از «نقش امروز» و «مسئولیت فردا» حوزه علمیه است. این نهاد علمی و معنوی، اگر بخواهد همچنان در تراز تمدن‌سازی اسلامی باقی بماند، چاره‌ای جز تقویت حضور آگاهانه، مسئله‌محور و مسئولانه در بطن جامعه ندارد. صدسالگی حوزه، آغاز گفت‌وگویی نوین میان سنت و نوآوری، مرجعیت و مردم، دین و زندگی است.
انتهای پیام
نظر شما